Πόσες φορές έχεις πει «ναι» σε κάτι ενώ κάθε κύτταρο του σώματός σου φώναζε «όχι»; Κάτι μου λέει πως είναι πολλές. Δυστυχώς, η ικανοποίηση των «θέλω» των άλλων είναι μια τακτική βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη φύση. Το κυνήγι της αποδοχής είναι ασταμάτητο, κουραστικό και διαρκές. Όλα ξεκινούν με ένα απλό: «Μπορούμε να φάμε ό,τι θες εσύ» και καταλήγουν μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή, με τις υποχρεώσεις να παίζουν πινγκ πονγκ στο μυαλό σου, μόνο και μόνο για να κερδίσεις δυο λεπτά επιδοκιμασίας από το αφεντικό σου.
Οι μέρες, οι μήνες, τα χρόνια περνούν κι εσύ συνειδητοποιείς ότι δεν είσαι ούτε ο σεναριογράφος ούτε ο πρωταγωνιστής της ζωής σου. Στην πραγματικότητα, είσαι εκείνος ο κομπάρσος που εμφανίζεται για δύο δευτερόλεπτα σε μια σκηνή που κανείς δεν θυμάται. Με λίγα λόγια, αγαπητέ μου people pleaser, έχεις αφήσει τους άλλους να γράψουν την αυτοβιογραφία σου, χωρίς εσύ να έχεις κανέναν λόγο μέσα σ’ αυτήν.
Τι σημαίνει όμως «people pleaser»;
Δεν πρόκειται για έναν δόκιμο ψυχολογικό όρο, αλλά έχει καθιερωθεί για να περιγράψει εκείνους που έχουν βάλει σκοπό της ζωής τους να ικανοποιούν τους πάντες, εκτός από τον εαυτό τους. Τα «συμπτώματα»; Το «όχι» είναι λέξη άγνωστη στο λεξιλόγιό σου, τα όριά σου τα πατάνε όλοι σαν να είναι φράχτης σε εξοχικό και κρατάς τις κριτικές των άλλων σαν μικρό ευαγγέλιο κάτω από το μαξιλάρι σου.
Σίγουρα, το να είσαι καλός με τους ανθρώπους γύρω σου είναι σημαντικό, αλλά υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στη στήριξη και στην εκμετάλλευση. Πρώτο σημάδι για το πού βρίσκεσαι; Η πρόθεση πίσω από κάθε σου πράξη. Αν κάνεις πράγματα για να αποφύγεις την απόρριψη και την απογοήτευση των άλλων, τότε ναι, είσαι people pleaser.
Δεύτερο σημάδι: Οι ανάγκες των άλλων χωράνε άνετα στο ήδη φορτωμένο πρόγραμμά σου. Και μην πεις πως αυτό δεν το έχεις κάνει -μια χαρά είπες «μάλιστα» σε όλα εκείνα τα καινούρια tasks στο γραφείο, χωρίς κανένα ουσιαστικό αντάλλαγμα. Με δυο λόγια, οι people pleasers φροντίζουν πάντα να πετυχαίνουν το μέγιστο καλό για όλους, εκτός από τον εαυτό τους.
Μήπως όλο αυτό ακούγεται εξουθενωτικό; Όχι καλέ, ιδέα σου είναι! Στην πραγματικότητα, όλη αυτή η φάση έρχεται πακέτο με μερικά «δωράκια»: burn out, δυσφορία, κατάθλιψη, μοναξιά και ένα μόνιμο αίσθημα αποτυχίας. Η dream team που θα σε οδηγήσει, αργά ή γρήγορα, στην πολυθρόνα του ψυχολόγου.
Τι είναι αυτό που μας κάνει να κουνάμε καταφατικά το κεφάλι για να κερδίσουμε την αποδοχή των άλλων;
Όπως κάθε άλλη κακή συνήθεια, έτσι κι αυτή έχει τις ρίζες της στην παιδική μας ηλικία. Συνήθως αυτό συμβαίνει επειδή οι γονείς μας μάς μεγάλωσαν με τη νοοτροπία της ευχαρίστησης των άλλων. Μην μου πεις ότι δεν μεγάλωσες κι εσύ με τα γνωστά «σουξέ»: «Φάε το φαγητό σου για τη μαμά», «Αγκάλιασε τη γιαγιά, γιατί θα στεναχωρηθεί», «Ο πατέρας σου θα ήταν πολύ περήφανος αν γινόσουν δικηγόρος».
Ίσως οι γονείς μας, οι φιγούρες εξουσίας ή η κοινωνία γενικότερα μας δίδαξαν ότι το να βάζουμε τους άλλους πάνω από εμάς και να είμαστε πάντα ευχάριστοι είναι ο σωστός τρόπος να υπάρχουμε στις σχέσεις μας. Και ας μη μιλήσουμε για το πόσο βαριά πέφτει αυτό το αφήγημα στις γυναίκες. Ακόμα περιμένουμε από τις γυναίκες και τα κορίτσια να είναι ευγενικές, διακριτικές, πάντα πρόθυμες να εξυπηρετήσουν, να σωπαίνουν, να κάνουν αυτό που «πρέπει» και να φροντίζουν τους πάντες εκτός από τον εαυτό τους. Προσωπικά, ακόμα ακούω τη λέξη «υπομονή» να ηχεί στα αυτιά μου -η μόνιμη απάντηση της γιαγιάς μου σε κάθε μου ένσταση.
Όλοι μας, λίγο-πολύ, έχουμε ταυτίσει την αποδοχή με την υπερβολική προσαρμογή στις ανάγκες των άλλων. Αυτό, φυσικά, μπορεί να γίνεται πιο έντονο σε ανθρώπους που έχουν βιώσει κακοποίηση, παραμέληση ή αστάθεια στην παιδική τους ηλικία. Αν όμως η αυτοεκτίμηση έχει γερά θεμέλια, αυτά τα σενάρια βρίσκουν πολύ λιγότερο έδαφος για να ριζώσουν. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση τροφοδοτεί την πεποίθηση ότι οι δικές μας σκέψεις, τα συναισθήματα και οι ανάγκες δεν έχουν καμία σημασία.
Οι βασικοί κανόνες για να ξεφύγεις από αυτό το «άθλημα»
Πάρε τον χρόνο σου
Την επόμενη φορά που κάποιος σου ζητήσει κάτι, μην απαντήσεις αμέσως. Πριν πεις ένα πρόχειρο «Έγινε!», δώσε στον εαυτό σου λίγη ώρα να σκεφτεί αν έχεις πραγματικά χρόνο και διάθεση να το κάνεις. Αφού καταλάβεις τι θες, δώσε μια ειλικρινή απάντηση. Μπορεί να νιώσεις άσχημα λέγοντας «όχι», αλλά είναι προτιμότερο από το να ξεχειλώνεις τα όριά σου.
Άκου το ένστικτό σου
Αν αυτοπροσδιορίζεσαι ως χρόνιος people pleaser, μάλλον έχεις κλειδώσει τις επιθυμίες σου σε ένα σκονισμένο μπαούλο στο πατάρι. Όταν δεν ξέρεις τι έχει αξία για σένα, είναι δύσκολο να βάλεις όρια. Το να μάθεις να αναγνωρίζεις τι θέλεις και τι δεν θέλεις είναι το πρώτο βήμα για να ξαναδιεκδικήσεις τον εαυτό σου.
Θέσε τα όριά σου
Ναι, το να βάζεις όρια είναι δύσκολο, ειδικά όταν ξέρεις ότι η αντίδραση μπορεί να μην είναι ευχάριστη. Όμως μόνο έτσι θα σταθείς γερά στα πόδια σου και θα πάρεις τον έλεγχο της ζωής σου. Μόνο τότε θα γίνεις πραγματικά ο πρωταγωνιστής της.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Πόσες φορές έχεις πει «ναι» σε κάτι ενώ κάθε κύτταρο του σώματός σου φώναζε «όχι»; Κάτι μου λέει πως είναι πολλές. Δυστυχώς, η ικανοποίηση των «θέλω» των άλλων είναι μια τακτική βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη φύση. Το κυνήγι της αποδοχής είναι ασταμάτητο, κουραστικό και διαρκές. Όλα ξεκινούν με ένα απλό: «Μπορούμε να φάμε ό,τι θες εσύ» και καταλήγουν μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή, με τις υποχρεώσεις να παίζουν πινγκ πονγκ στο μυαλό σου, μόνο και μόνο για να κερδίσεις δυο λεπτά επιδοκιμασίας από το αφεντικό σου.
Οι μέρες, οι μήνες, τα χρόνια περνούν κι εσύ συνειδητοποιείς ότι δεν είσαι ούτε ο σεναριογράφος ούτε ο πρωταγωνιστής της ζωής σου. Στην πραγματικότητα, είσαι εκείνος ο κομπάρσος που εμφανίζεται για δύο δευτερόλεπτα σε μια σκηνή που κανείς δεν θυμάται. Με λίγα λόγια, αγαπητέ μου people pleaser, έχεις αφήσει τους άλλους να γράψουν την αυτοβιογραφία σου, χωρίς εσύ να έχεις κανέναν λόγο μέσα σ’ αυτήν.
Τι σημαίνει όμως «people pleaser»;
Δεν πρόκειται για έναν δόκιμο ψυχολογικό όρο, αλλά έχει καθιερωθεί για να περιγράψει εκείνους που έχουν βάλει σκοπό της ζωής τους να ικανοποιούν τους πάντες, εκτός από τον εαυτό τους. Τα «συμπτώματα»; Το «όχι» είναι λέξη άγνωστη στο λεξιλόγιό σου, τα όριά σου τα πατάνε όλοι σαν να είναι φράχτης σε εξοχικό και κρατάς τις κριτικές των άλλων σαν μικρό ευαγγέλιο κάτω από το μαξιλάρι σου.
Σίγουρα, το να είσαι καλός με τους ανθρώπους γύρω σου είναι σημαντικό, αλλά υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στη στήριξη και στην εκμετάλλευση. Πρώτο σημάδι για το πού βρίσκεσαι; Η πρόθεση πίσω από κάθε σου πράξη. Αν κάνεις πράγματα για να αποφύγεις την απόρριψη και την απογοήτευση των άλλων, τότε ναι, είσαι people pleaser.
Δεύτερο σημάδι: Οι ανάγκες των άλλων χωράνε άνετα στο ήδη φορτωμένο πρόγραμμά σου. Και μην πεις πως αυτό δεν το έχεις κάνει -μια χαρά είπες «μάλιστα» σε όλα εκείνα τα καινούρια tasks στο γραφείο, χωρίς κανένα ουσιαστικό αντάλλαγμα. Με δυο λόγια, οι people pleasers φροντίζουν πάντα να πετυχαίνουν το μέγιστο καλό για όλους, εκτός από τον εαυτό τους.
Μήπως όλο αυτό ακούγεται εξουθενωτικό; Όχι καλέ, ιδέα σου είναι! Στην πραγματικότητα, όλη αυτή η φάση έρχεται πακέτο με μερικά «δωράκια»: burn out, δυσφορία, κατάθλιψη, μοναξιά και ένα μόνιμο αίσθημα αποτυχίας. Η dream team που θα σε οδηγήσει, αργά ή γρήγορα, στην πολυθρόνα του ψυχολόγου.
Τι είναι αυτό που μας κάνει να κουνάμε καταφατικά το κεφάλι για να κερδίσουμε την αποδοχή των άλλων;
Όπως κάθε άλλη κακή συνήθεια, έτσι κι αυτή έχει τις ρίζες της στην παιδική μας ηλικία. Συνήθως αυτό συμβαίνει επειδή οι γονείς μας μάς μεγάλωσαν με τη νοοτροπία της ευχαρίστησης των άλλων. Μην μου πεις ότι δεν μεγάλωσες κι εσύ με τα γνωστά «σουξέ»: «Φάε το φαγητό σου για τη μαμά», «Αγκάλιασε τη γιαγιά, γιατί θα στεναχωρηθεί», «Ο πατέρας σου θα ήταν πολύ περήφανος αν γινόσουν δικηγόρος».
Ίσως οι γονείς μας, οι φιγούρες εξουσίας ή η κοινωνία γενικότερα μας δίδαξαν ότι το να βάζουμε τους άλλους πάνω από εμάς και να είμαστε πάντα ευχάριστοι είναι ο σωστός τρόπος να υπάρχουμε στις σχέσεις μας. Και ας μη μιλήσουμε για το πόσο βαριά πέφτει αυτό το αφήγημα στις γυναίκες. Ακόμα περιμένουμε από τις γυναίκες και τα κορίτσια να είναι ευγενικές, διακριτικές, πάντα πρόθυμες να εξυπηρετήσουν, να σωπαίνουν, να κάνουν αυτό που «πρέπει» και να φροντίζουν τους πάντες εκτός από τον εαυτό τους. Προσωπικά, ακόμα ακούω τη λέξη «υπομονή» να ηχεί στα αυτιά μου -η μόνιμη απάντηση της γιαγιάς μου σε κάθε μου ένσταση.
Όλοι μας, λίγο-πολύ, έχουμε ταυτίσει την αποδοχή με την υπερβολική προσαρμογή στις ανάγκες των άλλων. Αυτό, φυσικά, μπορεί να γίνεται πιο έντονο σε ανθρώπους που έχουν βιώσει κακοποίηση, παραμέληση ή αστάθεια στην παιδική τους ηλικία. Αν όμως η αυτοεκτίμηση έχει γερά θεμέλια, αυτά τα σενάρια βρίσκουν πολύ λιγότερο έδαφος για να ριζώσουν. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση τροφοδοτεί την πεποίθηση ότι οι δικές μας σκέψεις, τα συναισθήματα και οι ανάγκες δεν έχουν καμία σημασία.
Οι βασικοί κανόνες για να ξεφύγεις από αυτό το «άθλημα»
Πάρε τον χρόνο σου
Την επόμενη φορά που κάποιος σου ζητήσει κάτι, μην απαντήσεις αμέσως. Πριν πεις ένα πρόχειρο «Έγινε!», δώσε στον εαυτό σου λίγη ώρα να σκεφτεί αν έχεις πραγματικά χρόνο και διάθεση να το κάνεις. Αφού καταλάβεις τι θες, δώσε μια ειλικρινή απάντηση. Μπορεί να νιώσεις άσχημα λέγοντας «όχι», αλλά είναι προτιμότερο από το να ξεχειλώνεις τα όριά σου.
Άκου το ένστικτό σου
Αν αυτοπροσδιορίζεσαι ως χρόνιος people pleaser, μάλλον έχεις κλειδώσει τις επιθυμίες σου σε ένα σκονισμένο μπαούλο στο πατάρι. Όταν δεν ξέρεις τι έχει αξία για σένα, είναι δύσκολο να βάλεις όρια. Το να μάθεις να αναγνωρίζεις τι θέλεις και τι δεν θέλεις είναι το πρώτο βήμα για να ξαναδιεκδικήσεις τον εαυτό σου.
Θέσε τα όριά σου
Ναι, το να βάζεις όρια είναι δύσκολο, ειδικά όταν ξέρεις ότι η αντίδραση μπορεί να μην είναι ευχάριστη. Όμως μόνο έτσι θα σταθείς γερά στα πόδια σου και θα πάρεις τον έλεγχο της ζωής σου. Μόνο τότε θα γίνεις πραγματικά ο πρωταγωνιστής της.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
