Τα τρία πιο επώδυνα, σε ψυχολογικό επίπεδο, πράγματα και καταστάσεις, σύμφωνα με τους ψυχιάτρους και ψυχολόγους, είναι τα εξής, κατά σειρά σπουδαιότητος και οδύνης:
Ένας θάνατος κοντινού προσώπου.
Ένα διαζύγιο.
Σκεφτείτε λοιπόν τι συμβαίνει όταν συντρέχουν, την ίδια στιγμή, ένα διαζύγιο και η μετακόμιση που έρχεται ως άμεση συνέπειά του.
(Θα μπορούσαμε να βάλουμε στην ανωτέρω εξίσωση και τον παράγοντα του «θανάτου» μιας μακρόχρονης σχέσης και να ολοκληρωθεί το «τριολέ της λύπης»).
Όταν πριν περίπου τρία χρόνια πήρα διαζύγιο από την πρώην σύζυγό μου, αρχικά μου φάνηκε ως ένα θετικό βήμα προς τα μπροστά – είχα δίκιο και άδικο, την ίδια στιγμή και θα το καταλάβαινα αργότερα.
Ήταν κάτι θετικό και κάτι που, αρχικά, με γέμιζε αισιοδοξία για το κοντινό μέλλον, κυρίως επειδή ήταν ένα κοινή συναινέσει διαζύγιο, που το επιθυμούσαμε αμφότεροι.
Αυτό σημαίνει, πρακτικά, ότι αποφύγαμε σκοπέλους όπως δικαστήρια, δικηγόρους κτλ, όπως και υφάλους όπως όλα τα διαδικαστικά καυγαδάκια και τα εκνευριστικά γραφειοκρατικά logistics και πάρε-δώσε που μπορεί να βγάλουν δυο ανθρώπους εκτός τροχιάς κατά το διάστημα αυτό μέχρι να τελεσιδικήσει και αν βγει το διαζύγιο – ειδικά όταν, στην περίπτωσή μας, υπήρχε και ένα πεντάχρονο παιδί που έπρεπε να φροντίσουμε και γι’ αυτό, προκειμένου να είναι καλά.
Όταν μετά από μερικές εβδομάδες το ένα κοινό σπίτι έγινε «δυο σπίτια», ευτυχώς σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, αποκαλύφθηκε σιγά σιγά όλο το μέγεθος της «ζημιάς» που είχε γίνει.
Ένα μέγεθος, η σπουδαιότητα του οποίου δεν μπορούσε να προβλεφθεί εκ των προτέρων και που άρχισε να εμφανίζει τις θετικές και αρνητικές του πτυχές αμέσως μετά την οριστική απομάκρυνση και τον χωρισμό του ζευγαριού.
Όπως αντίστοιχα, και όλα εκείνα τα μέτρα και τα βήματα που θα έπρεπε να κάνουμε προκειμένου να ξεπεράσουμε ένα τέτοιο γεγονός, καταλυτικής σημασίας για την ζωή μας.
Τα «μαθήματα ζωής» που πήρα αμέσως μετά το διαζύγιο μου ήταν τα εξής:
1. Τα οικονομικά σας αλλάζουν εντελώς
Ναι, είναι κάτι που το φαντάζεται ο καθένας κάνοντας την απλή αριθμητική πράξη «από ένα σπίτι, τώρα θα έχουμε δυο σπίτια, δυο δωμάτια για το παιδί, δυο παιδικά κρεβάτια, διπλά σετ ρούχων και παπουτσιών για το παιδί κ.ο.κ.». Αλλά η αλήθεια είναι ότι, συνήθως, όπως γίνεται και στις ανακαινίσεις, πάντα προσθέτεις στον τελικό λογαριασμό και ένα επιπλέον 15-20% του αρχικού υπολογισμού σου.
Είναι μαθηματικά σίγουρο ότι τον πρώτο καιρό, τους πρώτους μήνες μετά το διαζύγιο, αμφότερα τα σπίτια θα δανείζονται χρήματα ή θα κάνουν γενναίες περικοπές στα έξοδά τους, μέχρι να βρουν τα οικονομικά τους πατήματα.
2. Θα πενθήσετε το τέλος του γάμου σας, θέλοντας και μη
Τον πρώτο μήνα μέσα στο σπίτι μου, μόνος μου πλέον, πίστευα ότι όλα έβαιναν προς το καλύτερο.
Δεν υπήρχαν οι εντάσεις και οι καυγάδες των πρότερων μηνών καθώς και η καθημερινή αμηχανία του «ακόμη μια ημέρα μέσα στα τελευταία δυο χρόνια που δεν κάναμε σεξ. Που θα πάει αυτό το βιολί επιτέλους; Πότε θα επανέλθουμε;» που ταλάνιζε τα μυαλά μας
Πλέον καθόμουν στον καναπέ μου χαμογελαστός και απαλλαγμένος από κάθε είδους ψυχολογικό βαρίδι.
Πίστευα ότι η καταιγίδα είχε περάσει.
Είχε περάσει; Λάθος.
Γιατί ένα βράδυ, δυο μήνες ακριβώς μετά το διαζύγιο, με πιάνουν κάτι «νταουνιάσματα» και βάζω τα κλάματα και αρχίζω να κλαίω με λυγμους, μόνος μου μέσα στο άδειο σαλόνι.
Και εκεί που μέχρι πρότινος πίστευα ότι ήμουν οκ («αφού το θέλαμε και οι δυο αυτό, γιατί στεναχωριέμαι τόσο πολύ;»), τότε κατάλαβα ότι αυτό που μου συνέβη ήταν το φυσιολογικό – όχι το να είμαι χαλαρουίτα και χαρούμενος στον καναπέ.
Γιατί κάθε γάμο και μια σχέση 9 ετών πρέπει και επιβάλλεται μάλιστα να την πενθήσεις σε όλο της το μεγαλείο.
Αλλιώς είναι σαν να ήσουν «απών» από αυτήν καθ’ όλη την διάρκειά της.
Επίσης πενθείς μέσα σου για την «αποτυχία» σου. Την προσωπική.
Γιατί κανείς δεν κάνει οικογένεια, προκειμένου μετά να την διαλύσει.
Στο μυαλό σου, όλο αυτό το πράγμα έχει μια προοπτική μπροστά σου.
Και, ξαφνικά, όλο αυτό το οικοδόμημα που έφτιαχνες τόσο προσεκτικά τα τελευταία 9 χρόνια, καταρρέει μπροστά στα μάτια σου σαν πύργος από τραπουλόχαρτα.
Θέλεις-δεν θέλεις λοιπόν, την σχέση σου θα την πενθήσεις. Όσες ψυχολογικές άμυνες και αν έχεις και όσους «αμυντικους» μηχανισμούς και αν κατεβάσεις, σαν άλλος Μουρίνιο με το «λεωφορείο» μπροστά στο γκολποστ του ψυχισμού σου.
Είτε είχες το «πάνω χέρι» (δηλαδή εσύ ζήτησες το διαζύγιο), είτε είχες το «κακό χαρτί» (δηλαδή σού το ζήτησε το έτερο μέλος).
«Σε πρώτη φάση, στο φτωχό μου το μυαλό – και εμπειρικά μιλώντας – για να πάρει κάποιος την αποφάση να χωρίσει σημαίνει ότι: έπαψε να είναι ερωτευμένος με τον άλλον, σταμάτησε να νιώθει ερωτική και σαρκική έλξη, ξεχείλισε το ποτήρι της υπομονής και της ανοχής σε όλα τα επίπεδα. Βλέπεις, η αγάπη δεν είναι αρκετή. Αφού έρθεις αντιμετώπος με αυτή τη βαριά συνειδητοποίηση, ακολουθεί ένας χείμαρρος εξελίξεων, που είτε θα παρουσιαστεί σύντομα και σε υψηλές ταχύτητες είτε σταδιακά και θα σιγοβράζει. Κάποια στιγμή η βαλβίδα αποσυμπίεσης, όπως και στη χύτρα, θα ανοίξει και τότε το μπαμ είναι εκκωφαντικό, αλλά και απελευθερωτικό -έτσι νιώθεις, τουλάχιστον. Αφού χωρίσεις, θεωρείς ότι όλη η ζωή είναι μπροστά σου, ότι αποδεσμεύτηκες από έναν άνθρωπο που σε “έπνιγε” συναισθηματικά, ότι πλέον είσαι ανεξάρτητος και μπορείς να φύγεις χωρίς να κοιτάξεις πίσω. Σε γέλασανε», μου επισημαίνει εμφατικά ο 36χρονος Πέτρος, διαζευγμένος πατέρας ενός κοριτσιού 7 χρονών, προσθέτοντας:
«Πέντε χρόνια μετά τον χωρισμό μου, ακόμη προσπαθώ να διαχειριστώ την πρώην σύζυγό μου. Ό,τι και να έκανα στην προσωπική μου ζωή, όσες εμπειρίες και να απόκτησα αυτό το διάστημα, όσο και να εξελίχθηκα ως άνθρωπος, δεν κατάφερα ποτέ ουσιαστικά να ρίξω μαύρη πέτρα πίσω μου κι αυτό γιατί έχουμε μαζί ένα παιδί, άρα μια οικογένεια. Το ζευγάρι, λοιπόν, μπορεί να χωρίσει αλλά η οικογένεια δεν “σπάει” (εκτός και αν είσαι μαλάκας). Παίρνοντας αυτό ως βάση συλλογιστικής, καταλαβαίνεις -εσύ που σκέφτεσαι να χωρίσεις γιατί δεν αντέχεις άλλο- πως αυτά που δεν αντέχεις άλλο, που δεν τα θες στην καθημερινότητά σου, που σε εκνευρίζουν ή σε κάνουν να κλαίς από θυμό και απογοήτευση, θα παρουσιάζονται μπροστά σου ξανά και ξανά».
3. Θα το ξεπεράσετε και θα προχωρήσετε. Αλλά θα είναι μια αργή διαδικασία…
… και θα χρειαστεί μπόλικη ενδοσκόπηση και ομφαλοσκόπηση κατά μόνας ή και ψυχοθεραπεία με κάποιον ειδικό, θα πρόσθετα εγώ.
Να θυμάστε ότι το παλιό, γνωστό τσιτάτο ότι «ο χρόνος που απαιτείται για να θρηνήσετε μια σχέση είναι ισοδύναμος με το μισό χρόνο που ήσασταν πραγματικά μέσα στη σχέση», ενδεχομένως και να μην ισχύει στην τελική και ίσως να μην χρειαστεί να είστε μέσα στη μιζέρια για 4 χρόνια μέχρι να ξεπεράσετε την 8ετή σας σχέση / γάμο (γιατί η ζωή είναι βαρετή αν είναι τόσο μπακαλίστικη), αλλά σίγουρα «προσδεθείτε γιατί θα υπάρξουν αναταράξεις στην πτήση αυτή».
«Η λύση δεν είναι να εξαφανιστείς -έχεις δημιουργήσει μια οικογένεια με αυτόν τον άνθρωπο, μην το ξεχνάς. Θα πρέπει να δουλέψεις πολύ με τον εαυτό σου, είτε μόνος σου είτε με ειδικούς, προκειμένου να ανταπεξέλθεις στις όποιες προκλήσεις. Ο/η πρώην σύζυγός σου θα είναι πάντα εκεί να σου υπενθυμίζει τους λόγους για τους οποίους αποφάσισες να χωρίσεις και η αλήθεια είναι πως κανείς δεν θέλει να έρχεται συνεχώς αντιμέτωπος με λάθη του παρελθόντος. Η επιλογή που έκανες κάποτε και πλέον μετάνιωσες γι’ αυτήν είναι μια ανοιχτή πληγή που δεν κλείνει εύκολα. Το διαζύγιο δεν σου προσφέρει τίποτα παραπάνω από μια νόμιμη αλλοπρόσαλλη (ερωτική) ζωή. Ουσιαστικά, το χαρτί αυτό που θα υπογράψετε σας λέει «από εδώ και στο εξής μπορείτε να κάνετε σεξ με όποιον θέλετε, αλλά οι μαλακίες πληρώνονται οπότε -και να το θέλατε- ποτέ δεν θα ξεμπερδέψει ο ένας απ’ τον άλλον. Οπότε πριν (ή και αφού) τρέξετε σε δικηγόρους, φροντίστε να χτίσετε με υπομονή και ψυχραιμία μια φυσιολογική/ομαλή οικογενειακή ζωή για το παιδί σας και ας σφάζεστε μεταξύ σας στο messenger», σημειώνει με νόημα ο Πέτρος.
«Όταν χώρισα, είχα φτιάξει στο μυαλο μου την ιδανική σχέση που θα είχαμε με τον πρώην σύζυγο, “για τα παιδιά”. Δεν έρχονται όλα όμως όπως τα θέλεις. Δεν είχα ιδέα τι με περίμενε. Εξώδικα, μηνύσεις, άρνηση για το διαζύγιο για τέσσερα χρόνια, μεγάλες δυσκολίες στην επικοινωνία. Εμάς μάλλον δεν μας “έδεσαν” τα παιδιά. Στάθηκα πολύ τυχερή μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα, αφού είχα σχεδόν προβλέψει το χωρισμό. Δύο χρόνια πριν, είχα ξεκινήσει ψυχοθεραπεία, με την οποία έβαλα τις σκέψεις μου σε μια σειρά, ενίσχυσα την αυτοπεποίθηση και την ψυχραιμία μου και όταν ήρθε η ώρα αντιμετώπισα τις καταστάσεις, σε μεγάλο βαθμό, με επιτυχία. Οχτώ χρόνια και άπειρες συζητήσεις μετά, τα πράγματα τείνουν να μοιάζουν με αυτό που είχα στο μυαλό μου εξ αρχής. Ας μη φοβόμαστε να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό, όταν τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχό μας», μου λέει η 40χρονη Φ. Χ., διαζευγμένη μητέρα δύο αγοριών 12 και 13 ετών.
4. Το σπίτι σας θα σάς φαίνεται τη μια στιγμή άδειο και την αμέσως επόμενη γεμάτο
Στο διάστημα αμέσως μετά το διαζύγιο, παρατήρησα κάτι πολύ ενδιαφέρον: καθώς κατά το διάστημα που μέναμε όλοι μαζί, η οικογένεια, κάτω από την ίδια στέγη συχνά έπιανα τον εαυτό μου, μέσα στον κυκεώνα των καυγάδων και του επικείμενου τέλους που το έβλεπα να έρχεται, να νιώθω τραγικά μόνος μέσα σε ένα σπίτι με άλλα δυο άτομα (την πρώην σύζυγο και τον γιο μου).
Ήταν σαν να μην υπήρχα μέσα στο χώρο -λογικό, καθώς η οντότητά μου είχε χαθεί και εγώ δεν «υπήρχα» πουθενά. Ένιωθα σαν «ξένο σώμα».
Αμέσως μετά το διαζύγιο όμως, όταν γυρνούσα στο σπίτι μετά την δουλειά, και παρόλο που πλέον ζούσα εντελώς μόνος μου, αντιθέτως ΔΕΝ ΕΝΙΩΘΑ μόνος μου.
Ενιωθα σαν να υπήρχε και κάποιος άλλος μέσα στο σπίτι, μαζί μου.
Σαν κάποιος να με περίμενε ανά πάσα στιγμή μέσα σε κάθε χώρο του σπιτιού.
Και αυτός ο «άλλος» δεν ήταν άλλος από τον εαυτό μου – τον οποίο ξαναβρήκα αμέσως μετά το διαζύγιο.
Ο «άλλος» που είχα χάσει κάπου στη διαδρομή του γάμου μου, μέχρι το τέλος της σχέσης.
Το σπίτι μου, παρόλο που ήταν, τυπικά, άδειο, εντούτοις ήταν, ουσιαστικά, γεμάτο. Από εμένα και τον εαυτό μου που άρχισα να τον ξαναβρίσκω.
Και εκεί ήταν που καθόμουν με αυτόν τον «άλλον» στον καναπέ μου, τον έβαζα απέναντί μου και προσπαθούσα να βρω και αν εντοπίσω πού έφταιξα, τι λάθη έκανα και να προσπαθήσω να μην τα επαναλάβω.
«Αν δεν κάνεις κάποια ενδοσκόπηση, είσαι καταδικασμένη να επαναλάβεις τα ίδια λάθη. Στον απόηχο του χώρου που άφησαν κενό οι άλλοι, κατάλαβα αμέσως ότι είναι σημαντικό να ξαναβρώ τον εαυτό μου και να βρω νέα χόμπι και ενδιαφέροντα – αυτό θα με βοηθούσε να ανακαλύψω νέους ανθρώπους. Εγώ θα συμβούλευα τον οποιονδήποτε να πιέσετε τον εαυτό σας να βγείτε έξω, ώστε να αλλάξετε νοοτροπία, να ασχοληθείτε με μια δραστηριότητα που πάντα θέλατε αλλά ποτέ πριν δεν “είχατε χρόνο”, να γίνετε εθελοντές ή να ταξιδέψετε», μου τονίζει η 45χρονη Εφη, ιδιωτική υπάλληλος, διαζευγμένη με ένα παιδί 10 ετών. Και προσθέτει:
«Για μένα, ο χρόνος που επενδύθηκε στο να σκέφτομαι ή να μιλάω για τον πρώην σύντροφό μου ήταν χρόνος που θα μου έλειπε από το χτίσιμο της νέας ζωής μου και του γιου μου μαζί. Προσπάθησα να δω τον πρώην μου ως ένα νέο πρόσωπο με έναν μόνο ρόλο: τον ρόλο του συν-γονέα».
5. Μην μπείτε αμέσως σε μια νέα σχέση – Επενδύστε σε φιλίες
Όχι, δεν έχετε «γιατρευτεί» ακόμη. Ούτε είστε ικανοί για μεγάλα άλματα (πίστης, αιώνιας και μη).
Μόνο μικρά βήματα.
Αλλιώς, ενδεχομένως να κάνετε τα ίδια λάθη.
Το βασικότερο είναι να θυμάστε ότι η χρονική περίοδος μετά το διαζύγιο είναι μια περίοδος αναπροσαρμογής γνωριμιών.
Πολλοί νέοι άνθρωποι θα μπουν στη ζωή σας και ενδεχομένως κάποιοι να βγουν από αυτήν, προσωρινά ή μόνιμα.
«Όταν είσαι σύντροφος ή σύζυγος, εστιάζεις το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς σου σε αυτό το ένα άτομο. Μετά το διαζύγιο, ξεκίνησα να εστιάζω ξανά στους στενότερους δεσμούς μου, τους κολλητούς μου και τους φίλους μου. Ήρθα πιο κοντά με τους γονείς μου. Και όταν ξαναβρήκα την χαμένη μου αισιοδοξία, κατάφερα να μιλάω με αγνώστους και να γνωρίζω νέα άτομα», μου λέει η Εφη, καταλήγοντας με νόημα ότι:
«Το πιο δύσκολο μέρος της ζωής μετά το διαζύγιο ήταν να συνειδητοποιήσουμε ότι οι περισσότεροι φίλοι μας ήταν αμοιβαίοι. Εγώ έφερα κάποιους στη σχέση, το ίδιο και εκείνος. Ήταν “δικοί μου φίλοι” και “δικοί του φίλοι”.Αλλά, με την πάροδο του χρόνου – πάνω από επτά χρόνια – έγιναν ‘οι δικοί μας φίλοι’. Και όταν χωρίσαμε, οι παρέες μας δεν ήταν πλέον οι ίδιες όπως όταν ξεκινήσαμε. Κανείς από τους κοινούς μας φίλους δεν πήρε πραγματικά θέση υπέρ εμού ή υπέρ του πρώην άντρα μου. Συνέβη απλά ένα είδος “φυσικής ρήξης” που κατέληξε με κάποιους φίλους πιο κοντά σε εκείνον και κάποιους πιο κοντά σε μένα. Πλέον όμως, μετά από αρκετά χρόνια – και ενώ αρχικά δεν είχα την παραμικρή διάθεση ή ενδιαφέρον για ένα ραντεβού με έναν άλλον άνδρα – είμαι πραγματικά στο καλύτερο και πιο ήρεμο σημείο της ζωής μου».
