Τα τελευταία χρόνια οι δημοφιλείς προορισμοί έχουν σημειώσει μια αύξηση των επεισοδίων στα οποία εμπλέκονται τουρίστες. Οι αναφορές για έναν τουρίστα που χάραξε το όνομα της αγαπημένης του στο Κολοσσαίο δείχνουν ότι η συμπεριφορά έχει επιδεινωθεί ακόμη και σε μέρη που σπάνια είχαν προβλήματα στο παρελθόν.
Τι κρύβεται πίσω από αυτές τις αποτρόπαιες πράξεις; Μια απάντηση -όπως δείχνει μια πρόσφατη έρευνα από το πανεπιστήμιο του Surrey- είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το Instagram και το TikTok έχουν καταστήσει εύκολη την εύρεση εστιατορίων και άλλων σημείων ψυχαγωγίας. Βρίσκεται στο πι και φι «Κρυφά διαμαντάκια» που είναι καλά χωμένα στα στενά μιας πόλης και με το πάτημα ενός κουπιού ανακαλύπτετε νέα spots για να προσθέσετε στη λίστα με τους αγαπημένους σας προορισμούς. Μέρη που πριν την εξάπλωση των social media θα παρέμεναν «κρυφά», έως και “underground”. Αλλά αυτός ο εκδημοκρατισμός των ταξιδιών είχε και άλλες συνέπειες.
Επειδή πλέον οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να παρακολουθούν από το σπίτι τους τούς διαδικτυακούς τους φίλους να ταξιδεύουν σε μια εξωτική τοποθεσία, υποθέτουν (συνειδητά ή όχι) ότι η συμπεριφορά που συνήθως επιδεικνύουν στο σπίτι τους είναι αποδεκτή και σε αυτόν τον προορισμό διακοπών.
Η κοινωνική απόδειξη, ένας όρος που επινοήθηκε από τον Ρόμπερτ Σιαλντίνι το 1984 στο βιβλίο του με τίτλο influence, είναι επίσης γνωστός και ως ενημερωτική κοινωνική επιρροή, ή πληροφοριακή κοινωνική επιρροή. Περιγράφει ένα ψυχολογικό και κοινωνικό φαινόμενο στο οποίο οι άνθρωποι αντιγράφουν και μιμούνται τις ενέργειες των άλλων στην προσπάθειά τους να συμπεριφερθούν κατάλληλα σε μια δεδομένη κατάσταση. Συμβαίνει δηλαδή όταν κοιτάμε τις συμπεριφορές των άλλων για να καθοδηγήσουμε τις δικές μας ενέργειες. Οι άνθρωποι είναι πιθανό να συμπεριφέρονται πιο ηδονιστικά όταν βρίσκονται σε διακοπές. Τώρα, οι ταξιδιώτες αναζητούν επίσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποδείξεις για το πώς συμπεριφέρονται οι άλλοι. Αν οι συνομήλικοί τους επιδεικνύουν επιπολαιότητα κατά τη διάρκεια των διακοπών τους, αυτό μπορεί να προκαλέσει ένα ντόμινο κακής συμπεριφοράς.
Η έρευνα έχει εντοπίσει και άλλες κακές ταξιδιωτικές συμπεριφορές και συνήθειες που έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα του τουρισμού που καθοδηγείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Για παράδειγμα, το φαινόμενο του αναγνωρίσιμου θύματος, το οποίο εξηγεί πώς οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να συμπάσχουν με τα θύματα τραγωδιών όταν γνωρίζουν ποια είναι αυτά τα θύματα. Επειδή οι τουρίστες συχνά βρίσκονται προστατευμένοι σε ξενοδοχεία και θέρετρα μακριά από τις τοπικές κοινότητες, μπορεί (λανθασμένα) να πιστεύουν ότι το ταξίδι σε ένα μέρος μακριά από το σπίτι τους είναι μια ευκαιρία για κακή συμπεριφορά χωρίς συνέπειες. Υποτιμούν ή αγνοούν τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι πράξεις τους τόσο ως προς τους ντόπιους όσο και προς την τοπική οικονομία.
Η επιρροή του Instagram
Όταν οι άνθρωποι ταξιδεύουν σε ένα όμορφο μέρος, ο πειρασμός να δημοσιεύσουν φωτογραφίες και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μεγάλος. Όμως, αυτό δημιουργεί έναν κύκλο που συμβάλλει σε πιο επιπόλαιες διακοπές.
Πρώτον, οι τουρίστες βλέπουν τους φίλους τους να δημοσιεύουν φωτογραφίες από ένα μέρος (που αποκαλύπτονται μέσω των geotags). Στη συνέχεια, θέλουν να επισκεφθούν τα ίδια μέρη και να βγάλουν παρόμοιες selfies εκεί. Τελικά τις δημοσιεύουν στα ίδια κοινωνικά δίκτυα όπου είδαν τις και αρχικές φωτογραφίες.
Το να μπορεί κάποιος να ταξιδεύει και να δημοσιεύει φωτογραφίες και βίντεο από τα ίδια μέρη με που επισκέφθηκαν και οι διαδικτυακοί του φίλοι μπορεί να είναι μια μορφή κοινωνικής θέσης. Αυτό όμως σημαίνει ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ταξιδιώτες θα δώσουν περισσότερη ενέργεια στα ποσταρίσματα στα social media από ό,τι στην εξερεύνηση, την ανακάλυψη ή το σεβασμό στα τοπικά έθιμα.
Τα hotspots αντιδρούν
Το Μπαλί αποτελεί έναν διάσημο προορισμός που προκαλείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το γεμάτο με καταφύγια γιόγκα φωτογενές νησί, αποτελεί τεράστιο πόλο έλξης για τους influencers.
Σε απάντηση στην κακή συμπεριφορά των τουριστών, το Ιούνιο που μας πέρασε το Μπαλί εισήγαγε νέες οδηγίες προς τους επισκέπτες. Αυτές περιλαμβάνουν κανόνες σχετικά με τη σωστή συμπεριφορά στους ιερούς ναούς, σε όλο το νησί και με τους ντόπιους, καθώς και το σεβασμό του φυσικού περιβάλλοντος.
Απαιτείται πλέον άδεια από τους τουρίστες για την ενοικίαση μοτοσικλετών και δεν δικαιούνται να επισκεφθούν κανένα βουνό ή ηφαίστειο στο Μπαλί λόγω της ιερής τους φύσης. Οι ταξιδιώτες πρέπει να διαμένουν μόνο σε καταχωρημένα ξενοδοχεία και βίλες (γεγονός που θα επηρεάσει αρκετές ιδιοκτησίες Airbnb). Το Μπαλί έχει διαμορφώσει μια «ομάδα δράσης για τους τουρίστες» για την επιβολή αυτών των περιορισμών, μέσω επιδρομών και ερευνών, αν χρειαστεί.
Σύμφωνα με τις νέες οδηγίες, δεν πρέπει να συμπεριφέρεστε επιθετικά ή να μιλάτε άσχημα στους κατοίκους, τους κυβερνητικούς αξιωματούχους ή άλλους τουρίστες τόσο κατά την παραμονή σας στο Μπαλί όσο και, κυρίως, στο διαδίκτυο. Αυτό καταδεικνύει το ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ως μέρος του προβλήματος όσον αφορά την κακή συμπεριφορά των τουριστών.
Άλλοι προορισμοί έχουν λάβει παρόμοια μέτρα. Η Ισλανδία, η Χαβάη, το Παλάου, η Νέα Ζηλανδία, η Κόστα Ρίκα και άλλοι έχουν υιοθετήσει δεσμεύσεις για την τήρηση των τοπικών νόμων και εθίμων από τους επισκέπτες. Καμπάνιες όπως το No Drama της Ελβετίας, το See Vienna – not #Vienna της Αυστρίας, το Be more like a Finn της Φινλανδίας και το How to Amsterdam της Ολλανδίας, όλα αποσκοπούν να προσελκύσουν συνειδητοποιημένους τουρίστες.
Όπου οι προσπάθειες αυτές δεν είναι επιτυχείς, ορισμένα μέρη, όπως ο διάσημος κόλπος Μάγια της Ταϊλάνδης, έχουν προχωρήσει παραπέρα και έχουν κλείσει πλήρως για τους τουρίστες, τουλάχιστον προσωρινά.
@itslorenluisa Bali traffic is insane! #canggu #seminyak #balitips #balimoped #balibelly #scoopygang #trending #fyp #foryou #balitravel ♬ Spin Back x Cardboard Box – Kuya Magik
Ταξιδέψτε με σεβασμό
Να θυμάστε ότι όταν ταξιδεύετε είστε φιλοξενούμενοι των κοινοτήτων υποδοχής. Ακολουθούν ορισμένοι τρόποι για να διασφαλίσετε ότι θα είστε καλοδεχούμενοι να τους επισκεφθείτε και πάλι.
1. Κάντε την έρευνά σας
Ακόμη και αν είστε έμπειρος ταξιδιώτης, μπορεί να μην έχετε συνειδητοποιήσει τον αντίκτυπο που έχουν οι ενέργειές σας στις τοπικές κοινότητες. Αλλά μερικές πληροφορίες – από τη δική σας έρευνα ή από τις τοπικές κυβερνήσεις – μπορεί να είναι αρκετές για να σας βοηθήσουν να ενεργήσετε πιο σωστά. Πριν φύγετε, αναζητήστε οδηγίες ή πληροφορίες για το ιστορικό σχετικά με τους τοπικούς πολιτιστικούς κανόνες ή τους κανόνες ασφαλείας.
Το αν συμφωνείτε με τα έθιμα ή όχι δεν παίζει κανέναν απολύτως ρόλο. Εάν πρόκειται για ένα πιο συντηρητικό μέρος από αυτό που έχετε συνηθίσει, θα πρέπει να το έχετε υπόψη σας – σε αντίθεση με τους δύο influencers που συνελήφθησαν για ρητή συμπεριφορά σε ναό στο Μπαλί.
2. Αφήστε κάτω το τηλέφωνό σας…
Οι έρευνες δείχνουν ότι όταν ταξιδεύουν, οι άνθρωποι μπορεί να αποξενωθούν από το περιβάλλον τους αν είναι περισσότερο συγκεντρωμένοι στις συσκευές τους παρά στον προορισμό.
Συχνά οι πιο αξέχαστες ταξιδιωτικές εμπειρίες είναι όταν έχετε μια ουσιαστική σύνδεση με κάποιον ή μαθαίνετε κάτι καινούργιο που δεν έχετε ξαναζήσει. Αυτό γίνεται πιο δύσκολο αν κοιτάτε συνεχώς το τηλέφωνό σας.
3. …ή χρησιμοποιήστε τα social media για καλό σκοπό
Στις δημοφιλείς αναρτήσεις «Instagram εναντίον πραγματικότητας» (“Instagram v reality”), οι influencers αποκαλύπτουν τα τεράστια πλήθη και τις ουρές πίσω από τις πιο Instagrammable τοποθεσίες.
@roemer_productions Expectations vs. reality 🥲 #instagramvsreality #instavsreality #realitycheck #travellife #expectationvreality ♬ original sound – Roemer Productions
Δείχνοντας τις όχι και τόσο λαμπερές συνθήκες που κρύβονται πίσω από αυτές τις κατά τ’ άλλα θεαματικές φωτογραφίες, θα μπορούσατε να επηρεάσετε τους δικούς σας διαδικτυακούς φίλους ώστε να επανεξετάσουν τα προσωπικά τους κίνητρα για ταξίδια – πηγαίνουν κάπου μόνο για να βγάλουν την τέλεια selfie; Η διάδοση στο διαδίκτυο περισσότερων στοιχείων για τις πραγματικές συνθήκες που επικρατούν σε αυτούς τους προορισμούς θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ευρύτερη κοινωνική στροφή από τον τουρισμό που προκαλείται από τα social media.
Ωστόσο, στους περισσότερους από εμάς μας αρέσει πολύ να μοιραζόμαστε την εμπειρία με τους φίλους και γνωστούς μας, και πρακτικά έχουμε το κάθε δικαίωμα να το κάνουμε Αν νιώθετε κι εσείς την ανάγκη να κάνετε αναρτήσεις, προσπαθήστε να προωθείτε μικρότερες επιχειρήσεις και βεβαιωθείτε ότι επιδεικνύετε τη σωστή (και νόμιμη) ηθική στις διακοπές σας προς τους ντόπιους, τις συνήθειες και τις νομοθεσίες τους, αλλά και προς το περιβάλλον και των αρχαιολογικών χώρων του προορισμού που επισκέπτεστε.
