Ξημέρωσε Πρωτομαγιά. Για τους πολλούς αυτό σηματοδοτεί μια έξτρα ημέρα αποχής από τη δουλειά και ότι το καλοκαίρι βρίσκεται επίσημα προ των πυλών. Αλλά από πού προέρχεται η γιορτή αυτή, τέλος πάντων; Για πολλούς Ευρωπαίους οι ρίζες της βρίσκονται σε παγανιστικές τελετουργίες – αλλά στον σύγχρονο κόσμο, η Πρωτομαγιά έχει καθιερωθεί στο ημερολόγιο ως ημέρα πολιτικής διαμαρτυρίας, μια ιστορική ημέρα για το παγκόσμιο προλεταριάτο που διαδηλώνουν και συσπειρώνονται ενάντια στις κυβερνήσεις τους στον αγώνα για περισσότερα δικαιώματα των εργαζομένων.
Όλα ξεκίνησαν με τους Δρυίδες. Η Γαελτική γιορτή Beltane, ήταν μία από τις τέσσερις εποχιακές γιορτές όπου έκαναν θυσίες στον γαλατικό θεό Belenos που πάει να πει «λαμπερός» για να τους φέρει γονιμότητα και να προστατεύσουν τα βοοειδή από τις ασθένειες. Η γιορτή σηματοδοτούσε το ξεκίνημα του καλοκαιριού για τους ποιμένες, που έβγαζαν τα κοπάδια τους στην ύπαιθρο για βοσκή. Κεντρική δραστηριότητα της γιορτής ήταν το άναμμα υπαίθριων φωτιών στις κορυφές των βουνών και των λόφων με τελετουργική ή πολιτική σημασία. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, οι δρυΐδες άναβαν μικρές φωτιές στις κορυφές των λόφων και οδηγούσαν τα κοπάδια των ζώων του χωριού προς τα εκεί, προκειμένου να εξαγνιστούν από τη φωτιά, ενώ άνδρες, γυναίκες και παιδιά χόρευαν ζωηρά γύρω από έναν μεγάλο στύλο, συνήθως κατασκευασμένο από ξύλο σημύδας.
Κανείς δεν ξέρει ακριβώς γιατί οι άνθρωποι άρχισαν να το κάνουν αυτό, αλλά ο στύλος αναφέρεται συχνά ως αρχαίο σύμβολο γονιμότητας: είναι μεγάλος, μακρύς και – ε, καταλάβατε τελοσπάντων. Σε αυτές τις αρχαίες, απελευθερωμένες και άκρως σεξουαλικές εποχές, πριν αρχίσει ο χορός, γινόταν μια παρέλαση υπό την καθοδήγηση μιας γυναίκας που οριζόταν βασίλισσα του Μαΐου για τη συγκεκριμένη ημέρα. Ήταν ντυμένη στα πράσινα, σύμβολο γονιμότητας από τα παλιά χρόνια, καθώς το πράσινο ήταν το χρώμα που συνδέονταν περισσότερο με την άνοιξη. Οι πόλεις σε όλη την Ευρώπη εξακολουθούν να στήνουν έναν μαγικό στύλο και να πραγματοποιούν παρελάσεις.
Δεν είναι μόνο οι Βρετανοί του Μεσαίωνα που αναγνώρισαν την αρχή του Μαΐου ως αφορμή για αισιοδοξία και εορτασμό του σεξ: πολιτισμοί που υπήρχαν αιώνες νωρίτερα αναγνώριζαν τον ερχομό του Μάη ως αφορμή για γλέντι. Για τους αρχαίους Ρωμαίους, η αρχή του Μαΐου ήταν επίσης μια σημαντική γιορτή γονιμότητας που ονομαζόταν Floralia – στην αρχαία Αίγυπτο, γιόρταζαν το Sham El-Nesssim με την ελπίδα ότι οι γυναίκες θα αποκτούσαν δυνατά και υγιή μωρά, και η πρακτική συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Ωστόσο, δεν είναι όλοι οι συσχετισμοί της Πρωτομαγιάς σεξουαλικοί. Η πρώτη Μαΐου σηματοδοτεί επίσης τη Διεθνή Ημέρα των Εργαζομένων, μια γιορτή για την εργατιά και τις εργατικές τάξεις. Είναι στην πραγματικότητα η καθιερωμένη γιορτή της εξέγερσης των εργατών του Σικάγου, η οποία αποτέλεσε μια από τις κορυφαίες στιγμές της πάλης των τάξεων στη νεότερη εποχή. Τον Μάιο του 1886 τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας ωράριο εργασίας στις 8 ώρες και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Αίτημα η μείωση των ωρών εργασίας και σύνθημα «Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο».
Την 1η Μαΐου του 1886, 600.000 άνθρωποι συμμετείχαν στις απεργίες που γίνονταν σε όλη τη χώρα, και πάνω από 80.000 στο Σικάγο. Αυτό το Σάββατο του 1886, μια εργάσιμη μέρα, οι εργάτες ξεκίνησαν με τις γυναίκες και τα παιδιά τους για να διαδηλώσουν ειρηνικά στον χώρο της συγκέντρωσης, στην πλατεία Haymarket. Στη γύρω περιοχή είχαν παραταχθεί αστυνομικές δυνάμεις αποτελούμενες από 1350 άτομα, οπλισμένα με οπλοπολυβόλα και περίστροφα. Κι ενώ το πλήθος παρακολουθούσε τις ομιλίες, ο επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης διατάσσει να διαλυθεί η συγκέντρωση. Μια χειροβομβίδα εκτοξεύτηκε από την πλευρά των διαδηλωτών εναντίον των ένστολων και επί τόπου σκοτώθηκαν 7 αστυνομικοί. Στη συνέχεια, οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν αδιακρίτως. Είναι ακόμα άγνωστος ο αριθμός των θυμάτων αφού πολλοί τραυματισμένοι κατέληξαν τις επόμενες ημέρες. Επίσημα 16 νεκροί αστυνομικοί και τέσσερις διαδηλωτές έχουν επαληθευτεί.
Στη συνέχεια, επτά αναρχικοί καταδικάστηκαν σε θάνατο χωρίς να υπάρχουν βάσιμες αποδείξεις ότι κάποιος από αυτούς όντως είχε ρίξει τη χειροβομβίδα που λειτούργησε ως καταλύτης για το χάος που προκλήθηκε. Η Διεθνής Ημέρα των θεσμοθετήθηκε το 1891, αν και εορταζόταν “ανεπίσημα” ήδη από τα προηγούμενα χρόνια. Η ημέρα αναγνωρίζεται πλέον ως εορτασμός της εργατικής τάξης, καθώς και των εργατικών συνδικάτων και ενώσεων και των δικαιωμάτων που πέτυχαν (συμπεριλαμβανομένου του οκτάωρου).
Οι αναρχικές, κομμουνιστικές και σοσιαλιστικές ρίζες της Πρωτομαγιάς έχουν βαθιές ρίζες σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ελλάδα και η Τουρκία. Στο Βερολίνο, το Kreuzberg σηματοδοτεί την Πρωτομαγιά με μια ετήσια διαμαρτυρία που ανάγεται στις πολιτικές αναταραχές που έπληξαν την περιοχή την Πρωτομαγιά του 1987. Εκείνη τη συγκεκριμένη ημέρα πριν από είκοσι και πλέον χρόνια, αριστερές ομάδες μάχονταν επί ώρες με την αστυνομία κατά τη διάρκεια ενός φεστιβάλ και την ανάγκασαν να φύγει από τη συνοικία.
Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα
Τα πρώτα εργατικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας τον 19ο αιώνα. Η πρώτη απεργία στον τότε υπό οθωμανική διοίκηση ελλαδικό χώρο, έλαβε χώρα την Πρωτομαγιά του 1888 στην πόλη της Δράμας, από τους καπνεργάτες με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες εργάζονταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως.
Κατά την απεργία των καπνεργατών του 1936 στη Θεσσαλονίκη ο Τάσος Τούσης έπεσε νεκρός από σφαίρες της αστυνομίας στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατία στις 9 Μαΐου 1936. Στις εφημερίδες της επόμενης ημέρας, δημοσιεύθηκε μια χαρακτηριστική φωτογραφία με τη μάνα του Τάσου Τούση να οδύρεται πάνω από τη σορό του σκοτωμένου της παιδιού. Η φωτογραφία εκείνη ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο»: «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες/μέρα Μαγιού σε χάνω…».
Την Πρωτομαγιά του 2010, υπήρξαν μεγάλες διαδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα, κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και υπήρξαν ορισμένες βίαιες συγκρούσεις με τα ΜΑΤ, τα οποία στάλθηκαν για να περιορίσουν τους διαδηλωτές. Οι διαδηλωτές αντιτάχθηκαν στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, στο τέλος των απωλειών θέσεων εργασίας και στις περικοπές μισθών ενόψει των προτάσεων της κυβέρνησης για μαζικές περικοπές των δημοσίων δαπανών. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις επρόκειτο να ευθυγραμμιστούν με τις προτάσεις των ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ, οι οποίες απαιτούσαν από την Ελλάδα να απελευθερώσει την οικονομία της και να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες και τους μισθούς του ιδιωτικού τομέα, κάτι που πολλοί πίστευαν ότι θα μειώσει το βιοτικό επίπεδο.
Δεν είναι μόνο η Ευρώπη, επίσης – η Πρωτομαγιά είναι μια διεθνής ημέρα για τους ανθρώπους που αγωνίζονται ενάντια στους κυβερνώντες. Τις εβδομάδες μετά την κατάρρευση του εργοστασίου Rana Plaza, χιλιάδες εργάτες εργοστασίων του Μπαγκλαντές βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τις άδικες και ακατάλληλες συνθήκες εργασίας που προκάλεσαν το θάνατο πολλών ανθρώπων.
Είτε είστε παγανιστής, είτε κομμουνιστής, είτε κάποιος που απλώς χαίρεται επειδή δεν θα πάει σήμερα στη δουλειά του, η Πρωτομαγιά και οι εορτασμοί που την συνοδεύουν σε όλο τον κόσμο, έχουν τεράστια συμβολική σημασία – είτε επειδή η γονιμότητα βρίσκεται στο απόγειό της, είτε επειδή οι άνθρωποι θέλουν να αντιταχθούν στο τεράστιο ταξικό χάσμα μεταξύ «των ισχυρών» και «των προλετάριων», η Πρωτομαγιά παντού και πάντα θα συμβολίζει την ελπίδα, αλλά και τον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο.
