“The most wonderful time of the year”, λένε. Η περίοδος της χαράς, της συντροφικότητας, της ευχαρίστησης, των λαμπερών στιγμών. Αρώματα κανέλας, οικογενειακές στιγμές, συγκεντρώσεις σε σπίτια με άφθονο κρασί και βόλτες στα μπαρ της πόλης. Τι γίνεται όμως με εκείνη την λίστα των υποχρεώσεων και των to do στο σημειωματάριο της Google που έχεις στο κινητό σου; Να σου μιλήσω για το δικό μου; Ούτε εγώ ο ίδιος δεν θέλω να ανοίξω και να δω τα bullets που περιμένουν καρτερικά να τα τσεκάρω.

Δώρα που θέλουμε να αγοράσουμε, λογαριασμούς που πρέπει να πληρώσουμε, προγραμματισμένες εκκρεμότητες στο ημερολόγιο με notifications που θα χτυπήσουν μέρες και ώρες πριν, έτσι ώστε να μην τις ξεχάσουμε και τις κουβαλάμε μαζί μας τη χρονιά που θα έρθει. Λίστες ατελείωτες και εμείς στα πρόθυρα παράλυσης.

Λογικά, θα σκεφτόσασταν – όπως κι εγώ – ότι όταν η λίστα με αυτά που έχετε να κάνετε θα έφτανε σε διαστάσεις πάπυρου, θα ήταν η στιγμή που θα μπαίνατε σε mode υπερήρωα. Αλλά όλοι μαζί νικηθήκαμε από την υπέρμετρη αισιοδοξία μας.

Όταν αυτή η “to do list” γίνεται τόσο μεγάλη, προκύπτει ένας εσωτερικός πανικός, τα κίνητρα πέφτουν στο κενό και ο εγκέφαλος θολώνει. Το αποτέλεσμα; Άγχος – τι άλλο. Το να έχεις τόσα πολλά πράγματα να κάνεις που δεν μπορείς να κάνεις κανένα από αυτά, είναι ένα αναγνωρισμένο ψυχολογικό φαινόμενο, με προτεινόμενη θεραπεία, και ονομάζεται overwhelm freeze. Περιγράφει εκείνες τις στιγμές όπου παραλύουμε μπροστά στα 673 task που έχουμε αναθέσει στον εαυτό μας και αντί να δραστηριοποιηθούμε, απλά ακινητοποιούμαστε, παγώνουμε.

[διαβάστε εδώ το άρθρο μας για την σχέση μας με τον χρόνο]

Σε ένα άρθρο των New York Times, η συγγραφέας Dana G. Smith και η Ellen Hendriksen, καθηγήτρια στο Κέντρο για το Άγχος και τις Συναφείς Διαταραχές του Πανεπιστημίου της Βοστώνη, συζήτησαν γι’ αυτό το «πάγωμα». Η Hendriksen εξήγησε ότι «παγώνουμε μπροστά σε μια συντριπτική λίστα υποχρεώσεων για τον ίδιο λόγο που οι πρόγονοί μας πάγωναν μπροστά σε ένα αρπακτικό που τους καταδίωκε», τονίζοντας πως το σώμα μας αντιδρά στην απειλή με τον ίδιο τρόπο, είτε πρόκειται για μία λίστα είτε για μία τίγρη. Ο εγκέφαλός μας έχει «βουτήξει» τόσο βαθιά στο άγχος, που ο προμετωπιαίος φλοιός μας, αντί να σχεδιάζει, να οργανώνει και γενικά να ενορχηστρώνει την όλη κατάσταση, «απλά ξαπλώνει».

Βέβαια, το γεγονός ότι το “overwhelm freeze” είναι επιστημονικώς αποδεδειγμένο, λειτουργεί κάπως καταπραϋντικά μέσα μου αυτή την στιγμή, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως η λίστα με αυτά που θα ήθελα/πρέπει να κάνω θα μικρύνει. Οι υποχρεώσεις και οι εκκρεμότητες θα με περιμένουν, εκεί, στην γωνία, μεταξύ προγραμματισμού και «δεγαμιεται».

[διαβάστε εδώ το άρθρο μας για τον ηδονικό ποδόμηλο]

Οι ψυχολόγοι προτείνουν βαθιές αναπνοές, σωματική άσκηση και υπενθύμιση στον εαυτό μας ότι είναι απολύτως φυσιολογικό και ανθρώπινο να μην είμαστε τέλειοι σε όλα. Κι αυτό το τελευταίο, ίσως, να είναι μια καλή αρχή για να ξεμπλοκάρουμε. Και τι έγινε αν «αυτό» δεν θα γίνει όπως το φανταζόμουν; Τι θα αλλάξει αν δεν καταφέρω «εκείνο»; Ποιος θα μου πει κάτι αν δεν προλάβω το «άλλο»; Εξαρτάται η ζωή μου από αυτή την λίστα; Ακροβατούν όλα σε ένα τεντωμένο σχοινί αν δεν τα καταφέρω;

«Πως τρως έναν ελέφαντα; Μια μπουκιά τη φορά», σχολιάζει εύστοχα ο Piers Steel, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κάλγκαρι και ειδικός στην αναβλητικότητα. Ανεξάρτητα από το μέγεθος του «ελέφαντα», αυτές οι μεμονωμένες «μπουκιές», θα πρέπει να είναι τόσο γελοία μικρές και συγκεκριμένες που δεν είναι δυνατόν να αγχωνόμαστε γι’ αυτές. Ο Steel, λέει πως ο εγκέφαλός μας αισθάνεται «σαν μουτρωμένος έφηβος» εκείνες τις στιγμές που παγώνουμε μπροστά στο βουνό των πραγμάτων που έχουμε να κάνουμε.

[διαβάστε εδώ το άρθρο μας για την αναβλητικότητα]

Οι ειδικοί προτείνουν να ξεκινήσουμε με κάτι «εύκολο» ή και «ευχάριστο», καθώς αυτό θα μας δώσει ώθηση να συνεχίσουμε. Για παράδειγμα, τις προάλλες είχα «γονατίσει» μπροστά στην ιδέα ότι πρέπει να καθαρίσω όλο το σπίτι. Κοιτούσα το άπειρο, άτμιζα, χάζευα στο κινητό. Αυτό άλλαξε όταν είπα «ok, ξεκινάμε με τα πιάτα και βλέπουμε».  Τελικά, κατέληξα να τριγυρνάω στο σπίτι σαν σε διαφημιστικό, χαρούμενος, με επιφάνειες να κάνουν «γκλιν».

Η Smith, στο άρθρο των Times, έχει να προτείνει κάτι ακόμα ως παράδειγμα για να ξεμπλοκάρουμε: Απενεχοποιημένο σερφάρισμα σε κουτσομπολίστικες σελίδες. Φυσικά, η λύση δεν είναι οι celebrities αλλά η πρακτική της αυτό-δωροδοκίας, που εδώ που τα λέμε, όντως μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια.

Όπως και να ‘χει, όσο περισσότερο αφήνουμε τον εαυτό μας να γεμίζει λίστες ασυγκράτητα και με περίσσια παρόρμηση να λειτουργούμε υπό το πρίσμα του «έλα μωρέ, το ‘χω», το πάγωμα και η βύθιση στο άγχος είναι αναπόφευκτες καταστάσεις ακόμα και αν είσαι τέρας ψυχραιμίας. Και αν κάτι θα ήθελα να φέρει το 2023 στην ζωή μου, είναι σίγουρα και μια καλύτερη διαχείριση των πραγμάτων που «φορτώνω» στις λίστες μου. Για να δούμε.

[διαβάστε εδώ το άρθρο μας για την σπουδαιότητα του να μην κάνεις τίποτα]