Είναι συνηθισμένο να θεωρούμε τους εφιάλτες ως απλές «αναταράξεις» στον νυχτερινό μας ύπνο, δυσάρεστες αλλά παροδικές εμπειρίες που δεν αφήνουν βαθιά σημάδια στην καθημερινότητά μας. Η επιστήμη όμως σιγά-σιγά αποκαλύπτει πως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Οι συχνοί εφιάλτες, δηλαδή αυτοί που επαναλαμβάνονται σε εβδομαδιαία βάση, δεν είναι απλά μια δυσάρεστη παρενέργεια του στρες ή της καθημερινότητας. Συνδέονται με ταχύτερη βιολογική γήρανση και μπορεί να τριπλασιάζουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Αυτά τα συμπεράσματα προέρχονται από την ομάδα του Abidemi Otaiku, ερευνητή του Imperial College London, που μελέτησε τις αναφορές για την ύπαρξη εφιαλτών και τη σχέση τους με τη βιολογική ηλικία και τη θνησιμότητα σε ένα μεγάλο δείγμα ανθρώπων. Η ανάλυση περιελάμβανε τόσο ενήλικες όσο και παιδιά, ενώ η βιολογική ηλικία αξιολογήθηκε με μοριακές μεθόδους, όπως το μήκος των τελομερών, αυτών των μικρών τμημάτων DNA στο τέλος των χρωμοσωμάτων που «μικραίνουν» κάθε φορά που το κύτταρο διαιρείται και συνδέονται άμεσα με τη διαδικασία της γήρανσης.
Η σημασία αυτού του ευρήματος δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Η σύνδεση μεταξύ εφιαλτών και βιολογικής γήρανσης είναι ισχυρότερη ακόμα και από παραδοσιακούς παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία ή η κακή διατροφή. Το στοιχείο αυτό αναδεικνύει πόσο σημαντικός είναι ο ποιοτικός ύπνος και η ψυχική υγεία στην μακροζωία και στην πρόληψη χρόνιων παθήσεων.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τους εφιάλτες τόσο επιβαρυντικούς για το σώμα μας;
Η εξήγηση φαίνεται να έγκειται σε δύο βασικούς παράγοντες. Πρώτον οι εφιάλτες προκαλούν παρατεταμένη αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, η οποία είναι γνωστό ότι επιταχύνει τη φθορά των κυττάρων και προκαλεί φλεγμονές. Το σώμα «ξυπνάει» απότομα με έντονο χτύπο καρδιάς, σε μια έντονη αντίδραση στρες που υπερβαίνει σε ένταση ό,τι μπορεί να βιώσει κανείς στην εγρήγορση.
Δεύτερον, οι εφιάλτες διαταράσσουν τον ύπνο, ειδικά τα στάδια κατά τα οποία το σώμα και ο εγκέφαλος επισκευάζονται και αναζωογονούνται. Η διαταραχή του ύπνου έχει αποδεδειγμένα συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, παχυσαρκίας και άλλων προβλημάτων υγείας. Όταν αυτή η διαταραχή είναι χρόνια, τα αποτελέσματα γίνονται ακόμα πιο σοβαρά.
Η συχνότητα των εφιαλτών ως δείκτης κινδύνου
Η μελέτη της ομάδας του Otaiku κατέδειξε πως τα άτομα που βιώνουν εφιάλτες σε εβδομαδιαία βάση έχουν τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν πριν από την ηλικία των 70 ετών σε σχέση με όσους σπάνια ή ποτέ δεν έχουν τέτοιες εμπειρίες. Αυτό αποτελεί ένα ισχυρό καμπανάκι που αναδεικνύει τη σημασία της πρόληψης και αντιμετώπισης των εφιαλτών.
Επιπλέον, το εύρημα αυτό ισχύει σε όλες τις ηλικίες, τα φύλα και τις εθνοτικές ομάδες. Μάλιστα ακόμη και στα παιδιά, η παρουσία συχνών εφιαλτών συσχετίστηκε με κοντύτερα τελομερή, δείγμα ταχύτερης κυτταρικής φθοράς από πολύ μικρή ηλικία
Πώς θα προστατευτούμε;
Είναι ενθαρρυντικό ότι υπάρχουν απλοί τρόποι να μειώσουμε τη συχνότητα των εφιαλτών. Ο Otaiku προτείνει να αποφεύγουμε την έκθεση σε τρομακτικές ταινίες και εικόνες πριν τον ύπνο, αλλά και να αναζητούμε ψυχολογική υποστήριξη όταν υπάρχει άγχος ή άλλες ψυχικές διαταραχές. Η θεραπεία αυτών των καταστάσεων μπορεί να μειώσει τα επεισόδια εφιαλτών και να βελτιώσει συνολικά την ποιότητα του ύπνου.
Παρά ταύτα, ειδικοί όπως ο Guy Leschziner, νευρολόγος του Guy’s and St Thomas’ NHS Foundation Trust, επισημαίνουν ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθεί η αιτιώδης σχέση ανάμεσα σε εφιάλτες και πρόωρο θάνατο. Ο ίδιος τονίζει πως οι εφιάλτες μπορεί να συνδέονται με άλλες ιατρικές παθήσεις και φαρμακευτικές αγωγές που είναι συχνότερες σε μεγαλύτερες ηλικίες και αυτό μπορεί να επηρεάζει τα ευρήματα.
H ψυχική υγεία ως πυλώνας της μακροζωίας
Η υγεία δεν είναι μόνο θέμα σωστής διατροφής και άσκησης, αλλά και η ποιότητα του ύπνου και η ψυχική μας ισορροπία. Οι εφιάλτες παρά την πρώτη εντύπωση που μπορεί να έχουν, δεν είναι απλά «κακές νύχτες», αλλά σημαντικά σημάδια ότι κάτι δεν πάει καλά στο σώμα και το μυαλό μας.
Καθώς ο κόσμος γίνεται πιο απαιτητικός και το άγχος αυξάνεται, η πρόληψη και η φροντίδα της ψυχικής υγείας αποκτούν πρωταρχική σημασία. Ο ποιοτικός ύπνος και η μείωση των αρνητικών ονείρων μπορούν να αποδειχθούν κλειδιά για μια ζωή μεγαλύτερη και με καλύτερη ποιότητα.
*Με στοιχεία από το New Scientist.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Είναι συνηθισμένο να θεωρούμε τους εφιάλτες ως απλές «αναταράξεις» στον νυχτερινό μας ύπνο, δυσάρεστες αλλά παροδικές εμπειρίες που δεν αφήνουν βαθιά σημάδια στην καθημερινότητά μας. Η επιστήμη όμως σιγά-σιγά αποκαλύπτει πως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Οι συχνοί εφιάλτες, δηλαδή αυτοί που επαναλαμβάνονται σε εβδομαδιαία βάση, δεν είναι απλά μια δυσάρεστη παρενέργεια του στρες ή της καθημερινότητας. Συνδέονται με ταχύτερη βιολογική γήρανση και μπορεί να τριπλασιάζουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Αυτά τα συμπεράσματα προέρχονται από την ομάδα του Abidemi Otaiku, ερευνητή του Imperial College London, που μελέτησε τις αναφορές για την ύπαρξη εφιαλτών και τη σχέση τους με τη βιολογική ηλικία και τη θνησιμότητα σε ένα μεγάλο δείγμα ανθρώπων. Η ανάλυση περιελάμβανε τόσο ενήλικες όσο και παιδιά, ενώ η βιολογική ηλικία αξιολογήθηκε με μοριακές μεθόδους, όπως το μήκος των τελομερών, αυτών των μικρών τμημάτων DNA στο τέλος των χρωμοσωμάτων που «μικραίνουν» κάθε φορά που το κύτταρο διαιρείται και συνδέονται άμεσα με τη διαδικασία της γήρανσης.
Η σημασία αυτού του ευρήματος δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Η σύνδεση μεταξύ εφιαλτών και βιολογικής γήρανσης είναι ισχυρότερη ακόμα και από παραδοσιακούς παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία ή η κακή διατροφή. Το στοιχείο αυτό αναδεικνύει πόσο σημαντικός είναι ο ποιοτικός ύπνος και η ψυχική υγεία στην μακροζωία και στην πρόληψη χρόνιων παθήσεων.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τους εφιάλτες τόσο επιβαρυντικούς για το σώμα μας;
Η εξήγηση φαίνεται να έγκειται σε δύο βασικούς παράγοντες. Πρώτον οι εφιάλτες προκαλούν παρατεταμένη αύξηση των επιπέδων κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, η οποία είναι γνωστό ότι επιταχύνει τη φθορά των κυττάρων και προκαλεί φλεγμονές. Το σώμα «ξυπνάει» απότομα με έντονο χτύπο καρδιάς, σε μια έντονη αντίδραση στρες που υπερβαίνει σε ένταση ό,τι μπορεί να βιώσει κανείς στην εγρήγορση.
Δεύτερον, οι εφιάλτες διαταράσσουν τον ύπνο, ειδικά τα στάδια κατά τα οποία το σώμα και ο εγκέφαλος επισκευάζονται και αναζωογονούνται. Η διαταραχή του ύπνου έχει αποδεδειγμένα συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, παχυσαρκίας και άλλων προβλημάτων υγείας. Όταν αυτή η διαταραχή είναι χρόνια, τα αποτελέσματα γίνονται ακόμα πιο σοβαρά.
Η συχνότητα των εφιαλτών ως δείκτης κινδύνου
Η μελέτη της ομάδας του Otaiku κατέδειξε πως τα άτομα που βιώνουν εφιάλτες σε εβδομαδιαία βάση έχουν τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν πριν από την ηλικία των 70 ετών σε σχέση με όσους σπάνια ή ποτέ δεν έχουν τέτοιες εμπειρίες. Αυτό αποτελεί ένα ισχυρό καμπανάκι που αναδεικνύει τη σημασία της πρόληψης και αντιμετώπισης των εφιαλτών.
Επιπλέον, το εύρημα αυτό ισχύει σε όλες τις ηλικίες, τα φύλα και τις εθνοτικές ομάδες. Μάλιστα ακόμη και στα παιδιά, η παρουσία συχνών εφιαλτών συσχετίστηκε με κοντύτερα τελομερή, δείγμα ταχύτερης κυτταρικής φθοράς από πολύ μικρή ηλικία
Πώς θα προστατευτούμε;
Είναι ενθαρρυντικό ότι υπάρχουν απλοί τρόποι να μειώσουμε τη συχνότητα των εφιαλτών. Ο Otaiku προτείνει να αποφεύγουμε την έκθεση σε τρομακτικές ταινίες και εικόνες πριν τον ύπνο, αλλά και να αναζητούμε ψυχολογική υποστήριξη όταν υπάρχει άγχος ή άλλες ψυχικές διαταραχές. Η θεραπεία αυτών των καταστάσεων μπορεί να μειώσει τα επεισόδια εφιαλτών και να βελτιώσει συνολικά την ποιότητα του ύπνου.
Παρά ταύτα, ειδικοί όπως ο Guy Leschziner, νευρολόγος του Guy’s and St Thomas’ NHS Foundation Trust, επισημαίνουν ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθεί η αιτιώδης σχέση ανάμεσα σε εφιάλτες και πρόωρο θάνατο. Ο ίδιος τονίζει πως οι εφιάλτες μπορεί να συνδέονται με άλλες ιατρικές παθήσεις και φαρμακευτικές αγωγές που είναι συχνότερες σε μεγαλύτερες ηλικίες και αυτό μπορεί να επηρεάζει τα ευρήματα.
H ψυχική υγεία ως πυλώνας της μακροζωίας
Η υγεία δεν είναι μόνο θέμα σωστής διατροφής και άσκησης, αλλά και η ποιότητα του ύπνου και η ψυχική μας ισορροπία. Οι εφιάλτες παρά την πρώτη εντύπωση που μπορεί να έχουν, δεν είναι απλά «κακές νύχτες», αλλά σημαντικά σημάδια ότι κάτι δεν πάει καλά στο σώμα και το μυαλό μας.
Καθώς ο κόσμος γίνεται πιο απαιτητικός και το άγχος αυξάνεται, η πρόληψη και η φροντίδα της ψυχικής υγείας αποκτούν πρωταρχική σημασία. Ο ποιοτικός ύπνος και η μείωση των αρνητικών ονείρων μπορούν να αποδειχθούν κλειδιά για μια ζωή μεγαλύτερη και με καλύτερη ποιότητα.
*Με στοιχεία από το New Scientist.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
