Όλοι μας έχουμε ακούσει τον όρο «muscle memory» ή αλλιώς«μυϊκή μνήμη» που περιγράφει την ικανότητα των μυών να «θυμούνται» ασκήσεις και συγκεκριμένη ρουτίνα κινήσεων από προπονήσεις ή κάτι που συνηθίζαμε συχνά να εξασκούμε στο παρελθόν.

Σε αντίθεση με τα χταπόδια βέβαια, δεν έχουμε εγκέφαλο στα άκρα μας. Έτσι, δεν μπορούμε πραγματικά να «θυμηθούμε» τίποτα στα χέρια και τα πόδια μας. Αλλά είναι αλήθεια ότι μόλις μάθουμε να κάνουμε κάτι που απαιτεί σωματική προσπάθεια – είτε είναι ποδήλατο είτε κολύμπι- όσο περνάει ο καιρός, το σώμα το κάνει αυτόματα, χωρίς σκέψη. Ουσιαστικά θυμάται πώς να το κάνει! Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να αναφέρονται σε αυτό το φαινόμενο με τον όρο «μυϊκή μνήμη», αλλά όταν οι βιολόγοι και οι νευροεπιστήμονες το μελετούν εννοούν τουλάχιστον δύο ελαφρώς διαφορετικά πράγματα. Αυτό που έχουμε στο μυαλό μας όταν ακούμε μυϊκή μνήμη είναι πιθανώς ένας συνδυασμός δύο βασικών ιδεών, αν και μόνο μία συμβαίνει πραγματικά από τους μυς σας.

Είναι λοιπόν ικανό το σώμα μας να «θυμάται» προπονήσεις και κινήσεις του παρελθόντος; Ή πρόκειται για ατάκα που χρησιμοποιείται ως εργαλείο marketing;

Η μνήμη των μυϊκών ινών

Εάν δεν έχετε κρατήσει ποτέ μπάρα άρσης κιλών στη ζωή σας, την πρώτη φορά που θα προσπαθήσετε να σηκώσετε μία, πιθανότατα θα σας είναι βαριά και άβολη. Θα χρειαστεί να δουλέψετε πολύ μέχρι να σηκώσετε εντυπωσιακά κιλά. Αλλά αν κάνετε ένα διάλειμμα από την προπόνηση και επιστρέψετε μήνες αργότερα, θα διαπιστώσετε ότι είναι πολύ πιο εύκολο να επιστρέψετε στα βάρη που σηκώνατε πριν. Το ίδιο ισχύει για κάθε άσκηση  – είναι απλά πιο εύκολο να επαναφέρετε τους χαμένους μύες παρά να τους χτίσετε για πρώτη φορά.

Μερικοί βιολόγοι έχουν κάνει περίπλοκα πειράματα τα τελευταία χρόνια για να προσπαθήσουν να καταλάβουν γιατί συμβαίνει αυτό. Η τρέχουσα θεωρία τους είναι ότι ακόμη και όταν οι μύες συρρικνώνονται, τα μυϊκά κύτταρα κολλάνε.

Βλέπετε, όταν οι μύες πιέζονται σε σημείο υπερτροφίας, αναπτύσσουν νέα κύτταρα για να δυναμώσουν. Για πολύ καιρό, η ιδέα ήταν ότι κάτι παρόμοιο θα συμβαίνει και αντίστροφα εάν δηλαδή δεν χρησιμοποιείτε τους μύες σας – αυτά τα κύτταρα θα πρέπει να πεθάνουν. Αλλά αυτό φαίνεται να μην ισχύει. Οι βασικοί δείκτες της μυϊκής ανάπτυξης σε κυτταρικό επίπεδο είναι οι μυοπυρήνες, οι οποίοι είναι οι πυρήνες μέσα στις μυϊκές ίνες, αλλά είναι δύσκολο να εντοπιστούν αυτά τα μικροσκοπικά οργανίδια. «Οι μύες είναι ένας πολύπλοκος ιστός με πολλούς διαφορετικούς τύπους κυττάρων και ένα από τα προβλήματα στο πεδίο είναι ο τρόπος με τον οποίο αναγνωρίζονται συγκεκριμένα οι μυοπυρήνες για μελέτη», εξηγεί ο Lawrence Schwartz, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης που δημοσίευσε πρόσφατα μια ανασκόπηση  σχετικά με αυτό το θέμα. Προηγούμενα πειράματα μπορεί να μπέρδεψαν τον συνολικό κυτταρικό θάνατο με τον θάνατο των μυοπυρήνων, με αποτέλεσμα οι βιολόγοι να πιστεύουν λανθασμένα ότι οι μυοπυρήνες εξαφανίζονταν.

Πρόσφατη έρευνα όπου βιολόγοι, όπως ο Kristian Gundersen στο Πανεπιστήμιο του Όσλο, επιλέγουν συγκεκριμένα κύτταρα για να παρακολουθήσουν την ανάπτυξή τους ή την αποσύνθεσή τους, διαπίστωσαν ότι οι μυοπυρήνες συρρικνώνονται χωρίς να εξαφανίζονται καθώς οι μύες ατροφούν. «Όταν ο Kristian Gundersen στη Νορβηγία δημοσίευσε αρχικά τα αποτελέσματά του… πιστεύω ότι δέχθηκε μεγάλη αντίδραση από την επιστημονική κοινότητα». λέει ο Schwartz. «Δεν έχει δημοσιευτεί πολύ υλικό που να αμφισβητεί τα αποτελέσματά του πρόσφατα, οπότε υποψιάζομαι ότι οι άνθρωποι γενικά αποδέχονται τα συμπεράσματά του». Το εργαστήριο του Schwartz έχει βασιστεί στα ευρήματα του Gundersen και καταλήγει στα ίδια συμπεράσματα χρησιμοποιώντας ελαφρώς διαφορετικές μεθόδους, αν και ορισμένοι ερευνητές εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ορισμένοι μυοπυρήνες εξαφανίζονται.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι δεν καταλαβαίνουμε ακόμη πλήρως πώς οι μυϊκές ίνες διατηρούν την εντύπωση του πόσο μεγάλες ήταν παλιά, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι οι μυοπυρήνες μας κρατούν τουλάχιστον ένα μέρος της ανάμνησης. Αυτό σημαίνει ότι οι μύες που χτίζει το ανθρώπινο σώμα σε μικρότερη ηλικία- ειδικά στην εφηβεία όταν αναπτύσσεται- θα μπορούσαν να βοηθήσουν αργότερα στη ζωή μας. Ο Schwartz και άλλοι έχουν σημειώσει ότι αυτή η άσκηση σε νεαρή ηλικία «μπορεί να χρησιμεύσει λειτουργικά για να επιτρέψει στα άτομα να «αποθηκεύουν» μυονοπυρήνες που θα μπορούσαν να αντληθούν αργότερα στη ζωή για να επιβραδύνουν τις επιπτώσεις της γήρανσης».

Η μνήμη των νευρώνων

Το να μάθει κανείς να κάνει ποδήλατο είναι μια άσκηση στην επεισοδιακή μνήμη: καθένας που ξέρει να κάνει ποδήλατο, μπορεί να το οδηγεί, χωρίς όμως να είναι σε θέση να εξηγήσει πως. Οτιδήποτε κάνουμε σωματικό περιλαμβάνει αυτό το είδος μνήμης. Νιώθουμε σαν αυτή η μνήμη να είναι αποθηκευμένη στους μύες μας – σαν να θυμούνται πώς να εκτελέσουν μια ενέργεια χωρίς να το γνωρίζουμε πραγματικά. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η δραστηριότητα συμβαίνει στον εγκέφαλό μας και όχι στους μυϊκούς ιστούς.

«Αν και ορισμένες δεξιότητες, όπως η ποδηλασία ή η τελειοποίηση ενός σερβίς στο τένις, μπορεί να απαιτούν την ενδυνάμωση ορισμένων μυών, οι διαδικασίες που είναι σημαντικές για την εκμάθηση και τη μνήμη νέων δεξιοτήτων συμβαίνουν κυρίως στον εγκέφαλο, όχι στους μύες», εξήγησε ο Ainslie Johnstone, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σε άρθρο του. «Τα μέρη του εγκεφάλου σας που είναι υπεύθυνα για αυτή την κίνηση, κυρίως ο κινητικός φλοιός, αναπτύσσουν ισχυρότερες συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων που χρησιμεύουν ως αναπαράσταση της κίνησης, και αυτές οι συνδέσεις είναι που κάνουν τη μνήμη καλύτερη και ευκολότερη στην πρόσβαση». Οι άνθρωποι που παίζουν έγχορδα όργανα, για παράδειγμα, έχουν αποθηκεύσει μυϊκές μνήμες που σχετίζονται με το αριστερό τους χέρι, οι οποίες πιέζουν τις χορδές σε συγκεκριμένα μοτίβα για να παίξουν ορισμένες νότες. Αντίστοιχα, μελέτες δείχνουν ότι οι κινητικοί φλοιοί τους έχουν ασυνήθιστα μεγάλες αντιπροσωπευτικές περιοχές για τα αριστερά τους χέρια.

Το ίδιο ισχύει όταν μαθαίνεις να κάνεις οτιδήποτε άλλο σωματικό, είτε είναι τέννις είτε ένα σόλο στην κιθάρα. Οι νευρώνες μέσα στους μύες μας σαφώς παίζουν ισχυρό ρόλο, αλλά το μοτίβο δραστηριότητας που μας βοηθά να κάνουμε την ίδια ενέργεια ξανά και ξανά συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλό μας. Απλά έχουμε την αίσθηση ότι οι μύες μας το κάνουν από μόνοι τους.

Πηγή: Popular Science