Ο άνθρωπος πίνει κάθε μέρα κατά μέσο όρο δέκα με έντεκα ποτήρια υγρών. Άλλοτε νερό, άλλοτε αναψυκτικά, άλλοτε αλκοόλ. Σπάνια όμως σκεφτόμαστε ότι αυτό που πίνουμε δεν ξεδιψά μόνο το σώμα, αλλά μπορεί να τρέφει ή να βλάπτει και το μυαλό μας. Αν το φαγητό φτιάχνει το σώμα, τα ροφήματα έχουν την ικανότητα να διαμορφώνουν την καθαρότητα της σκέψης, τη μνήμη, την εγρήγορση κι αν το αλκοόλ ή τα γλυκά ανθρακούχα ποτά μπορούν να ροκανίσουν τις νοητικές μας αντοχές, δύο απλά ροφήματα της καθημερινότητας ξεχωρίζουν ως αληθινοί σύμμαχοι του εγκεφάλου: ο καφές και το τσάι. 

Ο καφές είναι ο βασιλιάς των ροφημάτων στη Δύση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τρεις στους τέσσερις ενήλικες δηλώνουν ότι πίνουν καφέ και οι μισοί τον καταναλώνουν καθημερινά. Στη Βόρεια Ευρώπη, η κατανάλωση εκτοξεύεται . Οι Φινλανδοί, οι Νορβηγοί, οι Ισλανδοί πίνουν σχεδόν διπλάσια ποσότητα από τους Αμερικανούς. 

Πίσω από αυτή την αγάπη κρύβεται κάτι βαθύτερο: ο καφές δεν είναι απλώς μια δόση καφεΐνης. Είναι ένας μηχανισμός που επηρεάζει τον εγκέφαλο με πολλούς τρόπους. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η μέτρια κατανάλωση (γύρω στα 2,5 φλιτζάνια την ημέρα) μπορεί να προστατεύει τη διάθεση, να μειώνει τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης και να διατηρεί τη μνήμη πιο καθαρή. 

Οι λόγοι είναι πολλοί. Η καφεΐνη επηρεάζει νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη. Οι πολυφαινόλες του καφέ έχουν αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση κι ακόμη φαίνεται ότι ο καφές μπορεί να ενισχύσει τη νευροπλαστικότητα, δηλαδή την ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται, να μαθαίνει, να δημιουργεί νέες συνάψεις. 

Φυσικά υπάρχει και η άλλη όψη. Η υπερβολή ξεπερνάει το όριο της ωφέλειας και φτάνει στο αντίθετο άκρο. Πάνω από 400 mg καφεΐνης την ημέρα (δηλαδή 4–5 φλιτζάνια καφέ) μπορεί να φέρουν τρέμουλο, άγχος, αϋπνία. Η καφεΐνη δρα διαφορετικά στον καθένα. Άλλος την αντέχει, άλλος όχι και για τις εγκύους ή τις θηλάζουσες γυναίκες χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. 

Το μυστικό; Μέτρο. Δυο με τέσσερα φλιτζάνια την ημέρα, ιδανικά πριν από το μεσημέρι. Ένα τελετουργικό που ξυπνάει το σώμα και ταυτόχρονα προστατεύει τον νου. 

Αν ο καφές είναι το ρόφημα της Δύσης, το τσάι είναι ο αιώνιος σύντροφος της Ανατολής. Χιλιάδες χρόνια ιστορίας, μύθοι, παραδόσεις, τελετουργίες και σήμερα η επιστήμη έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που οι λαοί ήξεραν διαισθητικά: το τσάι κάνει καλό στην υγεία και στον εγκέφαλο. 

Μελέτες δείχνουν ότι δύο με τρία φλιτζάνια πράσινου ή μαύρου τσαγιού την ημέρα σχετίζονται με βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας. Το μυστικό κρύβεται στα συστατικά του: 

• Οι πολυφαινόλες του, με κυριότερη την EGCG στο πράσινο τσάι δρουν ενάντια στο οξειδωτικό στρες και στη φλεγμονή. 

• Η L-θεανίνη, ένα αμινοξύ που υπάρχει σχεδόν αποκλειστικά στο τσάι βοηθά στη συγκέντρωση και έχει αγχολυτική δράση. 

Το τσάι δεν είναι τόσο δυνατό σε καφεΐνη όσο ο καφές, αλλά δεν είναι τελείως ακίνδυνο. Το μαύρο τσάι και ειδικά τα δυνατά blends όπως το English Breakfast μπορεί να περιέχει αρκετή καφεΐνη. Επομένως οι ίδιες συμβουλές ισχύουν: καλύτερα πρωί ή νωρίς το απόγευμα, και τα βράδια να προτιμάμε αφεψήματα χωρίς καφεΐνη. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αντίθεση με τον καφέ που συνοδεύεται συχνά από ζάχαρη, γάλα ή κρέμες, το τσάι τείνουμε να το πίνουμε πιο “καθαρό”. Έτσι τα οφέλη του φτάνουν πιο άμεσα χωρίς τα βάρη των περιττών θερμίδων. 

Ποιο είναι λοιπόν το καλύτερο ρόφημα για τον εγκέφαλο; Καφές ή τσάι; Η απάντηση είναι πιο απλή απ’ όσο νομίζουμε: και τα δύο. Ο καφές μπορεί να μας δώσει την ώθηση της ενέργειας, τη σπίθα της συγκέντρωσης. Το τσάι με τις πολυφαινόλες του μπορεί να μας προσφέρει διαύγεια και ηρεμία. 

Το θέμα δεν είναι να επιλέξουμε στρατόπεδο, αλλά να καταλάβουμε πως να χρησιμοποιούμε κάθε ρόφημα για να στηρίξουμε το σώμα και τον νου μας. Ένας καφές το πρωί για να ξεκινήσει η μέρα. Ένα τσάι το απόγευμα για να συνεχίσει με ηρεμία. 

Εδώ καταγράφεται και το σχετικά παράδοξο: σε έναν κόσμο που γυρεύει συνέχεια “σούπερ τροφές”, “μαγικά συμπληρώματα” και “καινοτομίες” οι καλύτεροι φίλοι του εγκεφάλου μας είναι δύο απλά ροφήματα που υπήρχαν πάντα. Ο καφές και το τσάι. 

Η ιστορία αυτών των δύο ροφημάτων μας διδάσκει κάτι μεγαλύτερο: ότι η φροντίδα του μυαλού δεν χρειάζεται περίπλοκες λύσεις. Χρειάζεται μικρές, σταθερές επιλογές. Το φλιτζάνι που πίνουμε κάθε μέρα μπορεί να είναι η πιο ισχυρή επένδυση στη μνήμη, στη διάθεση, στη συγκέντρωση μας. 

Φυσικ κανένα ρόφημα δεν είναι πανάκεια. Η υγεία του εγκεφάλου εξαρτάται και από τον ύπνο, την άσκηση, την κοινωνική ζωή, τη διατροφή. Όμως μέσα σε αυτή τη σύνθετη εικόνα, ο καφές και το τσάι δίνουν τη δική τους συμβολή. Μικρή σε ποσότητα, μεγάλη σε σημασία. 

Ίσως λοιπόν την επόμενη φορά που θα σηκώσουμε το φλιτζάνι μας, να σκεφτούμε όχι μόνο τη γεύση ή το άρωμα, αλλά και την αόρατη επίδραση που έχει στις σκέψεις μας, γιατί το μυαλό μας, το πιο πολύτιμο εργαλείο που διαθέτουμε αξίζει να το ποτίζουμε με φροντίδα. 

*Mε στοιχεία από το Psychology Today.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.