Το 2024 σηματοδοτεί την 50ή επέτειο ενός φιλόδοξου παγκόσμιου προγράμματος παιδικών εμβολιασμών. Το Πρόγραμμα Διευρυμένου Εμβολιασμού ξεκίνησε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 1974 με στόχο τη χορήγηση “σωτήριων” εμβολίων σε όλα τα παιδιά του πλανήτη.
Τα εμβόλια εκτιμάται ότι απέτρεψαν 154 εκατομμύρια θανάτους από την έναρξη του Προγράμματος Διευρυμένου Εμβολιασμού (EPI). Αυτός ο αριθμός περιλαμβάνει 146 εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών. Οι προσπάθειες εμβολιασμού εκτιμάται ότι μείωσαν τη βρεφική θνησιμότητα κατά 40% και συνέβαλαν σε 10 δισεκατομμύρια επιπλέον χρόνια υγιούς ζωής για τον παγκόσμιο πληθυσμό. Ο παιδικός εμβολιασμός αποτελεί μια ιστορική επιτυχία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) μαζί με υγειονομικές υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο προτείνει μια σειρά εμβολίων για μωρά και μικρά παιδιά. Κάποια όπως το εμβόλιο BCG, που προσφέρει προστασία έναντι της φυματίωσης, συνιστώνται από τη γέννηση. Άλλα, όπως τα εμβόλια για τον κοκκύτη, τη διφθερίτιδα, τον τέτανο και τις μαγουλάδες γίνονται περίπου στις οκτώ εβδομάδες. Για αρκετά εμβόλια απατούνται και αναμνηστικές δόσεις τους επόμενους μήνες ή χρόνια.
Το πλήρες πρόγραμμα εμβολιασμού εξαρτάται από τις λοιμώξεις που παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο και διαφέρει ανά χώρα. Στις ΗΠΑ, το συνιστώμενο πρόγραμμα καθορίζεται από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), ενώ οι επιμέρους πολιτείες μπορούν να θεσπίζουν υποχρεωτικούς εμβολιασμούς ή να επιτρέπουν διάφορες εξαιρέσεις.
Ορισμένοι επιστήμονες ανησυχούν για το πώς αυτοί οι κανόνες μπορεί να αλλάξουν από τον Ιανουάριο, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο. Ο Τραμπ έχει ήδη ανακοινώσει τις επιλογές του για κορυφαίους κυβερνητικούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θα ηγηθούν των υγειονομικών υπηρεσιών της χώρας. Αυτά τα άτομα πρέπει να εγκριθούν από τη Γερουσία προτού αναλάβουν αυτούς τους ρόλους, αλλά φαίνεται ότι ο Τραμπ σκοπεύει να έχει στο πλευρό του άτομα που χαρακτηρίζονται από “σκεπτικισμό” σχετικά με τα εμβόλια.
Ο Τραμπ αρχικά έχει επιλέξει τον Ρόμπερτ Φ. Κένεντι Τζούνιορ ως επικεφαλής του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών. Ο Κένεντι, ο οποίος εδώ και καιρό είναι ξεκάθαρα αντιεμβολιαστής κι έχει ιστορικό διάδοσης ψευδών πληροφοριών για τα εμβόλια. Το 2005 δημοσίευσε ένα άρθρο γεμάτο ανακρίβειες στα περιοδικά Salon και Rolling Stone συνδέοντας τη θιμεροσάλη—ένα αντιμυκητιασικό συντηρητικό που χρησιμοποιούταν παλαιότερα στα εμβόλια αλλά σταμάτησε να χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ από το 2001—με νευρολογικές διαταραχές στα παιδιά. (Το άρθρο αυτό τελικά διαγράφηκε το 2011. «Μετανιώνω που δεν κινηθήκαμε πιο γρήγορα για αυτό, καθώς προέκυπταν όλο και περισσότερα στοιχεία που αποδείκνυαν ότι δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ εμβολίων και αυτισμού», έγραψε η Joan Walsh, τότε αρχισυντάκτρια του Salon).
Ο Κένεντι δεν έχει σταματήσει έκτοτε, ούτε έχει δείξει αλλαγή διάθεσης, κάθε άλλο μάλιστα … Το 2015 έκανε εξωφρενικά σχόλια για τους παιδικούς εμβολιασμούς σε μια προβολή ταινίας που συνέδεε τη θιμεροσάλη με τον αυτισμό. «Παίρνουν το εμβόλιο, εκείνο το βράδυ έχουν πυρετό 103 βαθμών, πέφτουν για ύπνο και τρεις μήνες αργότερα ο εγκέφαλός τους έχει καταστραφεί», είπε ο Κένεντι, σύμφωνα με την εφημερίδα Sacramento Bee. «Αυτό είναι ένα ολοκαύτωμα που συμβαίνει στη χώρα μας».
Ο Aaron Siri, ο δικηγόρος και στενός συνεργάτης του Κένεντι που τον βοηθάει να επιλέξει αξιωματούχους υγείας για τη νέα κυβέρνηση Τραμπ έχει ζητήσει από την κυβέρνηση να σταματήσει τη διανομή πολλών εμβολίων και να ανακαλέσει την έγκριση του εμβολίου για την πολιομυελίτιδα συνολικά. Επίσης, ο Dave Weldon που ο Τραμπ έχει επιλέξει για να διευθύνει το CDC έχει ιστορικό “σκεπτικισμού” σχετικά με τα εμβόλια. Έχει υποστηρίξει τον αποδεδειγμένα εσφαλμένο σύνδεσμο μεταξύ της θιμεροσάλης και του αυτισμού.
Το εμβόλιο MMR έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης, αντιπαράθεσης και θεωριών συνωμοσίας εδώ και δεκαετίες. Το 1998, ένας Βρετανός γιατρός, ο Andrew Wakefield, δημοσίευσε μια μελέτη που πρότεινε μια σύνδεση μεταξύ του εμβολίου και του αυτισμού στα παιδιά. Η μελέτη αυτή έχει έκτοτε καταρριφθεί. Η μελέτη ανακλήθηκε 12 χρόνια μετά τη δημοσίευσή της, και το Γενικό Ιατρικό Συμβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου έκρινε τον Wakefield ένοχο σοβαρής επαγγελματικής παράβασης. Του αφαιρέθηκε η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και δεν επιτρέπεται πλέον να ασκεί την ιατρική στο Ηνωμένο Βασίλειο. (Παρόλα αυτά, συνεχίζει να διαδίδει ψευδείς πληροφορίες και σκηνοθέτησε την ταινία του 2016 Vaxxed, στην οποία εμφανίζεται ο Weldon).
Μια πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center δείχνει ότι τέσσερις στους δέκα ενήλικες στις ΗΠΑ εκτιμούν (αυθαίρετα προφανώς) ότι «δεν είναι όλα τα εμβόλια απαραίτητα», και ενώ οι περισσότεροι Αμερικανοί πιστεύουν ότι τα οφέλη υπερτερούν των κινδύνων, κάποιοι εξακολουθούν να ανησυχούν για τις παρενέργειες. Οι απόψεις μεταξύ των Ρεπουμπλικανών φαίνεται να έχουν αλλάξει με την πάροδο των ετών. Το 2019, το 82% υποστήριζε τις απαιτήσεις εμβολιασμού στα σχολεία. Αυτό το ποσοστό έπεσε στο 70% το 2023 και σημειώνει πτωτική τάση σήμερα έναν χρόνο μετά.
Το 2023 μόνο το 83% των παιδιών έλαβε την πρώτη δόση του εμβολίου κατά της ιλαράς μέσω των τακτικών υγειονομικών υπηρεσιών. Υπολογίζεται ότι σχεδόν 35 εκατομμύρια παιδιά έχουν είτε μερική προστασία από τη νόσο, είτε καμία απολύτως. Και τα τελευταία πέντε χρόνια, έχουν σημειωθεί επιδημίες ιλαράς σε 103 χώρες.
Τα εμβόλια κατά της πολιομυελίτιδας—τα ίδια για τα οποία ο Siri ζήτησε την ανάκληση έγκρισης—έχουν επίσης παίξει ζωτικό ρόλο στην προστασία των παιδιών. Μιλάμε για μία καταστροφική λοίμωξη που μπορεί να προκαλέσει παράλυση. «Οι άνθρωποι φοβόντουσαν τόσο πολύ την πολιομυελίτιδα τη δεκαετία του ’30, του ’40 και του ’50 εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες», λέει ο William Moss, επιδημιολόγος στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Bloomberg του Johns Hopkins στη Βαλτιμόρη του Μέριλαντ. «Όταν ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των δοκιμών του [πρώτου] εμβολίου στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι άνθρωποι χόρευαν στους δρόμους». Το εμβόλιο αυτό αδειοδοτήθηκε στις ΗΠΑ το 1955. Μέχρι το 1994, η πολιομυελίτιδα θεωρήθηκε εξαλείφθηκε στη Βόρεια και Νότια Αμερική. Σήμερα, οι φυσικές μορφές του ιού έχουν εξαλειφθεί σε όλες τις χώρες εκτός από δύο. Οι καιροί αλλάζουν όμως …
Ακόμη και το εμβόλιο MMR δεν είναι εντελώς χωρίς κινδύνους. Κάποιοι άνθρωποι θα εμφανίσουν ήπιες παρενέργειες, ενώ σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις (σπάνιες βέβαια) μπορεί να συμβούν. Κανένα εμβόλιο δεν προσφέρει 100% προστασία από την ασθένεια. Κανένα εμβόλιο δεν το κάνει. Οι κίνδυνοι αντισταθμίζονται κατά πολύ από τα εκατομμύρια ζωές που σώζονται.
Οι περισσότεροι πολίτες αναγνωρίζουν τα οφέλη των εμβολίων και επιλέγουν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους. Αυτό δε θα πρέπει να αποτελεί είδηση, αλλά θα πρέπει να υπάρξει διαρκής επαγρύπνηση και προσπάθεια να πειστούν κι όσοι έχουν αμφιβολίες. Η περιπέτεια του COVID-19 πιθανώς να έχει αφήσει τα σημάδια ανεξίτηλα και σε αυτό το κομμάτι, η ζωή όμως προχωράει μπροστά και πρέπει όλοι να βοηθήσουμε τους συνανθρώπους μας να επουλώσουν τις πληγές τους και να φτάσουν πιο κοντά στο φως και τη γνώση.
*Με στοιχεία από το Technology Review.
