Από μικρά παιδιά έχουμε ακούσει τη συμβουλή να περιορίσουμε την ένταση του ήχου στα ακουστικά μας για να προστατεύσουμε την ακοή μας. Ακόμα και πολλές ηλεκτρονικές συσκευές, όταν τερματίζεις την ένταση του ήχου έχουν προειδοποίηση για τις επιβλαβείς συνέπειες ακρόασης σε υψηλά ντεσιμπέλ.  Αλλά τι γίνεται όταν η αδυσώπητη βουή της καθημερινής ζωής σε ορισμένα μέρη είναι τέτοια που μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες σε όλο το σώμα;

Όποιος ζει σε ένα θορυβώδες περιβάλλον, όπως οι γειτονιές κοντά σε έναν αυτοκινητόδρομο, μπορεί να αισθάνεται ότι έχει προσαρμοστεί στην κακοφωνία. Όμως τα δεδομένα δείχνουν το αντίθετο: η παρατεταμένη έκθεση στο θόρυβο ωθεί το σώμα να αντιδράσει υπερβολικά, ενισχύοντας τα αρνητικά αποτελέσματα.

Ακόμη και άνθρωποι που ζουν σε σχετικά ειρηνικές αγροτικές και προαστιακές κοινότητες μπορεί να διατρέχουν κίνδυνο. Ο ξαφνικός θόρυβος ενός τρένου που περνάει περιοδικά, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ενοχλητικός για το σώμα, επειδή υπάρχει ελάχιστος θόρυβος του περιβάλλοντος για να πνίξει το τράνταγμα.

Ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών δείχνει ότι αυτού του είδους ο χρόνιος θόρυβος, δεν είναι απλώς ενοχλητικός. Είναι μια σε μεγάλο βαθμό μη αναγνωρισμένη απειλή για την υγεία που αυξάνει τον κίνδυνο υπέρτασης, εγκεφαλικού και καρδιακών προσβολών παγκοσμίως.

Τι κάνει ο θόρυβος στο σώμα;

Ο δυσάρεστος θόρυβος εισέρχεται στο σώμα μας μέσω των αυτιών, αλλά μεταδίδεται στο κέντρο ανίχνευσης του στρες στον εγκέφαλό. Αυτή η περιοχή, που ονομάζεται αμυγδαλή, πυροδοτεί έναν καταρράκτη αντιδράσεων στο σώμα. Εάν η αμυγδαλή υπερενεργοποιηθεί χρόνια λόγω του θορύβου, οι αντιδράσεις αρχίζουν να παράγουν βλαβερές συνέπειες.

Το ενδοκρινικό σύστημα μπορεί να αντιδράσει υπερβολικά, προκαλώντας τη διέλευση υπερβολικής ποσότητας κορτιζόλης, αδρεναλίνης και άλλων χημικών ουσιών στο σώμα.

Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα μπορεί επίσης να υπερενεργοποιηθεί, επιταχύνοντας τον καρδιακό ρυθμό, αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση και πυροδοτώντας την παραγωγή φλεγμονωδών κυττάρων.

Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε φλεγμονή, υπέρταση και συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικού.

Για να κατανοήσουν αυτό το μονοπάτι, οι ερευνητές το ανέλυσαν: Σάρωσαν τον εγκέφαλο των ανθρώπων καθώς άκουγαν δυσάρεστους ήχους – τρίψιμο φελιζόλ, καρφιά σε πίνακα κιμωλίας, τρυπάνι – και παρακολούθησαν ζωντανά την ενεργοποίηση της αμυγδαλής τους. Έβαλαν επίσης συσκευές παρακολούθησης αρτηριακής πίεσης και ντεσιμπελόμετρα σε εργαζόμενους σε εργοστάσιο συναρμολόγησης αυτοκινήτων κατά τη διάρκεια μιας βάρδιας για να δουν την αρτηριακή τους πίεση και τους καρδιακούς παλμούς να αυξάνονται με την έκθεσή τους στο θόρυβο.

Για να προσομοιώσουν θορυβώδεις νύχτες, οι επιστήμονες έπαιξαν δεκάδες σποραδικές ηχογραφήσεις διερχόμενων τρένων και αεροπλάνων σε υπνοδωμάτια υγιών εθελοντών – ηχογραφήσεις πραγματικών θορύβων από σπίτια ανθρώπων. Διαπίστωσαν ότι το επόμενο πρωί, οι εθελοντές είχαν υψηλότερα επίπεδα αδρεναλίνης, σκληρυμένες αρτηρίες και αιχμές στις πρωτεΐνες του πλάσματος που υποδηλώνουν φλεγμονή.

Όταν οι ερευνητές ανέλυσαν τις σαρώσεις εγκεφάλου και τα στατιστικά υγείας εκατοντάδων ανθρώπων στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, έκαναν μια εκπληκτική ανακάλυψη: Όσοι ζούσαν σε περιοχές με υψηλά επίπεδα θορύβου είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν πολύ ενεργοποιημένη αμυγδαλή, αρτηριακή φλεγμονή και — εντός πέντε χρόνων — σημαντικά καρδιακά συμβάντα.

Στην πραγματικότητα, ο θόρυβος μπορεί να προκαλέσει άμεσα καρδιακά επεισόδια: Τα υψηλότερα επίπεδα έκθεσης στον θόρυβο των αεροσκαφών τις δύο ώρες πριν από θανάτους που είχαν σημειωθεί νυχτερινές ώρες έχουν συνδεθεί με τη θνησιμότητα που σχετίζεται με την καρδιά.

Πόσο δυνατά είναι πολύ δυνατά;

Ο ήχος μετριέται συχνά σε μια κλίμακα ντεσιμπέλ ή dB, στην οποία σχεδόν η συνολική σιωπή είναι μηδέν dB και μία κροτίδα που εκρήγνυται σε απόσταση ενός μέτρου από τον ακροατή είναι περίπου 140 dB. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια επαγγελματική συσκευή που ονομάζεται μετρητής στάθμης ήχου για να καταγράψουμε τα επίπεδα ντεσιμπέλ κοινών ήχων και περιβαλλόντων.

Σε σύγκριση με ένα ήσυχο δωμάτιο, ένα διερχόμενο φορτηγό τρένο κορυφώνεται με περίπου τέσσερις φορές περισσότερα ντεσιμπέλ. Αλλά η διαφορά στο πόσο δυνατά ακούγεται το τρένο στο αυτί είναι πολύ πιο δραματική: Το τρένο ακούγεται πάνω από 500 φορές πιο θορυβώδες.

Αυτό συμβαίνει επειδή η κλίμακα ντεσιμπέλ είναι λογαριθμική, όχι γραμμική: Με κάθε αύξηση 10 dB, η αίσθηση της έντασης στο αυτί γενικά διπλασιάζεται. Και αυτό σημαίνει ότι η τακτική έκθεση ακόμη και σε λίγα περισσότερα ντεσιμπέλ θορύβου πάνω από μέτρια επίπεδα μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις που είναι επιβλαβείς για την υγεία.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας , ο μέσος θόρυβος της οδικής κυκλοφορίας άνω των 53 dB ή η μέση έκθεση στο θόρυβο των αεροσκαφών πάνω από περίπου 45 dB σχετίζονται με δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία.

Ο νυχτερινός θόρυβος που βιώνει ένα άτομο σε ένα τέτοιο περιβάλλον θεωρείται ιδιαίτερα επιζήμιος για την υγεία, επειδή μπορεί να κατακερματίσει τον ύπνο και να προκαλέσει μια απόκριση στο στρες, ακόμα κι αν το άτομο δεν θυμάται ότι έχει ξυπνήσει.

Ο ΠΟΥ εδώ και καιρό συνιστά λιγότερο από 40 dB ως ετήσιο μέσο όρο νυχτερινού θορύβου έξω από τα υπνοδωμάτια για την αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία και λιγότερο από 30 dB νυχτερινού θορύβου μέσα στα υπνοδωμάτια για ύπνο υψηλής ποιότητας.

Μια μελέτη  που ακολούθησε περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους για περισσότερο από μια δεκαετία, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι, ξεκινώντας από μόλις 35 dB, ο κίνδυνος θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο αυξήθηκε κατά 2,9% για κάθε αύξηση 10 dB στην έκθεση στον θόρυβο της οδικής κυκλοφορίας.

Η αύξηση του κινδύνου θανάτου από καρδιακή προσβολή ήταν ακόμη πιο έντονη: Επίσης ξεκινώντας από μόλις 35 dB, αυξανόταν κατά 4,3% για κάθε 10 dB αύξηση του θορύβου της οδικής κυκλοφορίας.

Δεν είναι όλοι οι δυνατοί θόρυβοι ίδιοι

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι έντονες διακυμάνσεις στα επίπεδα θορύβου όπως όταν περνάει πολύ κοντά από πάνω μας ένα αεροσκάφος, μπορεί να επιδεινώσουν τις επιπτώσεις στο σώμα. Οι τρομακτικοί ήχοι που διαπερνούν την ατμόσφαιρα – επαναλαμβανόμενοι κινητήρες τζετ, ένας παλλόμενος φυσητήρας φύλλων ή ο ήχος από τις γραμμές των τρένων – είναι πιο επιζήμιοι για την υγεία από το συνεχές στροβιλισμό ενός πολυσύχναστου δρόμου, ακόμα κι αν τα μέσα επίπεδα ντεσιμπέλ είναι συγκρίσιμα.

Για να οπτικοποιήσουν την ιδέα, Ελβετοί ερευνητές μέτρησαν και συνέκριναν τον θόρυβο μεταφοράς κατά μήκος ενός αυτοκινητόδρομου με μια σιδηροδρομική γραμμή, κατά τη διάρκεια μιας νύχτας. Διαπίστωσαν ότι ο αυτοκινητόδρομος και ο σιδηρόδρομος είχαν το ίδιο μέσο επίπεδο ντεσιμπέλ κατά τη διάρκεια της νύχτας των οκτώ ωρών.

Το διάγραμμα των μετρήσεων θορύβου μεταφοράς δείχνει ότι η μέση στάθμη ντεσιμπέλ κατά τη διάρκεια των οκτώ ωρών ήταν 55 dB τόσο κοντά στον αυτοκινητόδρομο όσο και στον σιδηρόδρομο. Αλλά ενώ το βουητό του αυτοκινητόδρομου παρέμεινε σχετικά σταθερό όλη τη νύχτα, το περιοδικό πέρασμα των τρένων προκαλούσε πολύ πιο δραματική διακύμανση, μια ποιότητα ήχου που συνδέεται με βλάβη.

Σε μια μετέπειτα ελβετική μελέτη , υψηλότεροι βαθμοί «διαλείπουσας έντασης θορύβου» κατά τη διάρκεια της νύχτας – ή ο βαθμός στον οποίο τα ηχητικά συμβάντα ήταν διακριτά από τα επίπεδα φόντου – συσχετίστηκαν με καρδιακές παθήσεις, καρδιακές προσβολές, καρδιακή ανεπάρκεια και εγκεφαλικά.

Ποιος κινδυνεύει περισσότερο;

Όπως συμβαίνει με τόσα ζητήματα υγείας, άνθρωποι χαμηλών οικονομικών στρωμάτων και οι έγχρωμες κοινότητες είναι πιο πιθανό να βιώσουν υπερβολική έκθεση στον θόρυβο, επειδή συχνά έχουν λιγότερες επιλογές στέγασης και είναι πιο πιθανό να ζουν κοντά σε δρόμους υψηλής κυκλοφορίας, σκουπιδότοπους και βιομηχανικές περιοχές.

Σύμφωνα με μια μελέτη σε περισσότερα από 94.000 σχολεία στις ΗΠΑ, οι μαθητές σε εκείνα που εκτιμάται ότι είναι πιο εκτεθειμένοι στον θόρυβο του δρόμου ή των αεροσκαφών ήταν σημαντικά πιο πιθανό να είναι επιλέξιμοι για συσσίτια και να είναι Ισπανόφωνοι, Μαύροι ή Ασιάτες. Αυτός ο υπερβολικός θόρυβος στα σχολεία σχετίζεται με αυξημένες ορμόνες του στρες, χαμηλότερα σκορ στην ανάγνωση και ακόμη και με υπερκινητικότητα στα παιδιά.

Ο νυχτερινός θόρυβος δείχνει παρόμοιες ανισότητες. Τα στοιχεία της απογραφής δείχνουν ότι οι κοινότητες των πόλεων χωρίς σχεδόν καθόλου κατοίκους χαμηλού εισοδήματος είχαν κατά μέσο όρο 44 dB τη νύχτα, σε σύγκριση με περίπου 47 dB σε εκείνες όπου οι μισοί κάτοικοι πέφτουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Οι γειτονιές χωρίς σχεδόν κανένα μαύρο κάτοικο είχαν κατά μέσο όρο περίπου 42 dB τη νύχτα, σε σύγκριση με περίπου 46 dB σε κοινότητες που κατοικούνταν κατά ¾ από μαύρο πληθυσμό.

Η διαφορά μερικών dB μπορεί να μην φαίνεται μεγάλη, αλλά για κάθε αύξηση ενός dB, ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου αυξάνεται κατά περίπου άλλη μια ποσοστιαία μονάδα, σύμφωνα με μια προκαταρκτική ανάλυση περισσότερων από 100.000 νοσοκόμων στις ΗΠΑ. Και καθώς τα dB ανεβαίνουν, τόσο αυξάνονται οι συσχετίσεις με τον θάνατο λόγω καρδιαγγειακών παθήσεων και καρδιακής προσβολής.

Οι διαφορές στην έκθεση στο θόρυβο είναι πιθανό να είναι πολύ μεγαλύτερες από ό,τι υποδηλώνει το μοντέλο θορύβου, είπαν οι ερευνητές, καθώς τα πλουσιότερα νοικοκυριά και τα σχολεία είναι πιο πιθανό να εγκαταστήσουν παράθυρα με τρία τζάμια και περισσότερη μόνωση. Και οι ανισότητες δεν είναι μοναδικές για τις Ηνωμένες Πολιτείες: Η χωροταξική μοντελοποίηση έχει αποκαλύψει παρόμοιες ανισότητες σε διάφορες χώρες σε τέσσερις άλλες ηπείρους.

Τί μπορεί να γίνει?

Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τον υπόλοιπο κόσμο στη ρύθμιση του θορύβου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απαιτεί από τα κράτη μέλη να παρακολουθούν και να αξιολογούν τα επίπεδα ήχου σε όλες τις περιφέρειες και να εκπονούν νέα σχέδια δράσης κάθε πέντε χρόνια για την αντιμετώπιση των κοινοτήτων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Η Ε.Ε. επιβάλλει πλέον αθόρυβα μπλοκέ φρένων στους στόλους σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών και ετικέτες θορύβου σε εξοπλισμό εξωτερικής ισχύος. Απαιτεί επίσης μείωση του θορύβου στην κατασκευή αυτοκινήτων και προσπάθειες μετριασμού στα αεροδρόμια.

Μεμονωμένες πόλεις και χώρες έχουν λάβει πρόσθετα μέτρα. Το Παρίσι έχει εγκαταστήσει κάμερες θορύβου που μετρούν τη στάθμη του ήχου των οχημάτων και πρόστιμο στους οδηγούς που το ξεπερνούν. Το Βερολίνο χρησιμοποίησε νέους ποδηλατόδρομους για να μειώσει τη ροή των οχημάτων και να μετακινήσει την πηγή του θορύβου στο κέντρο του δρόμου, μακριά από τα σπίτια. Η Ελβετία έχει καθιερώσει εθνικές «ώρες ησυχίας» — κατά τη διάρκεια της νύχτας, μία μεσημεριανή ώρα τις καθημερινές και όλη την ημέρα τις Κυριακές.

Ενώ οι επιστήμονες λένε ότι είναι πολύ νωρίς για να κάνουμε μια πρόβλεψη σχετικά με τις επιπτώσεις αυτών των πολιτικών στην καρδιαγγειακή υγεία, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναφέρει δεκάδες χιλιάδες λιγότερους κατοίκους που εκτίθενται σε σημαντικές πηγές θορύβου.

Όπως πολλά ζητήματα υγείας, η προστασία από τον θόρυβο θα ήταν οικονομικά συμφέρουσα και απαιτεί αλλαγές στην τοπική, πολιτειακή και ομοσπονδιακή πολιτική. Οικονομολόγοι που ανέλυσαν τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης και την απώλεια παραγωγικότητας λόγω καρδιακών παθήσεων και υπέρτασης υποστήριξαν ότι μια μείωση κατά 5 dB του θορύβου στις ΗΠΑ θα μπορούσε να οδηγήσει σε ετήσιο όφελος 3,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων.