Πέντε χρόνια — και εκατοντάδες εκατομμύρια κρούσματα — μετά την κήρυξη της πανδημίας Covid-19 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας οι επιστήμονες αποκτούν μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το πώς ο ιός μπορεί να επηρεάσει το σώμα πολύ μετά την αρχική λοίμωξη. 

Ορισμένες από τις επιπτώσεις της Covid έγιναν εμφανείς σύντομα αφότου ο ιός άρχισε να εξαπλώνεται. Καταλάβαμε γρήγορα πόσο θανατηφόρα μπορούσε να είναι η λοίμωξη, ειδικά για άτομα με υποκείμενα νοσήματα όπως ο διαβήτης και οι καρδιακές παθήσεις, αλλά και σε υπέρβαρους ασθενείς. Όμως χρειάστηκαν χρόνια έρευνας για να αρχίσουμε να κατανοούμε πώς ένα επεισόδιο Covid μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες, μερικές φορές αόρατες αλλαγές σε διάφορα μέρη του σώματος. 

Ορισμένες από αυτές τις επιπτώσεις όπως η χρόνια κόπωση και η «θόλωση ή ομίχλη του εγκεφάλου» θεωρούνται συμπτώματα long Covid, που ορίζονται ως συμπτώματα που παραμένουν για τουλάχιστον τρεις μήνες μετά τη λοίμωξη. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις 400 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν διαγνωστεί με κάποια μορφή long Covid. H λοίμωξη μπορεί επίσης να οδηγήσει σε άλλα προβλήματα, όπως βλάβες στους πνεύμονες και την καρδιά ή αλλαγές στο μικροβίωμα του εντέρου που μπορεί να μην αναγνωρίζονται πάντα ως long Covid, αλλά εξακολουθούν να έχουν μακροχρόνιο αντίκτυπο στην υγεία μας. 

Σημαντικός είναι ο ρόλος της εκτεταμένης φλεγμονής που μπορεί να προκαλέσει η Covid. Για τους περισσότερους ανθρώπους η φλεγμονή υποχωρεί μόλις ο ιός απομακρυνθεί. Όμως για κάποιους σε κάποιους που παρουσιάζεται έντονη παραμένει ως μια «αργή καύση» για πολύ και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές στο σώμα, δήλωσε ο Dr. Braden Kuo, νευρογαστρεντερολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης. 

Σχετικά με τους πνεύμονες  

Η Covid ερεθίζει τους πνεύμονες και μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνια προβλήματα, όπως επίμονη δύσπνοια και βήχα. Σε σπάνιες περιπτώσεις η Covid μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία και να αφήσει ουλές και μικρές μάζες ιστού, που ονομάζονται οζίδια σε όλη την επιφάνεια των πνευμόνων. Αυτές οι ουλές μπορούν να δυσκολέψουν την αναπνοή. Μικρές μελέτες έχουν δείξει ότι πάνω από το 10% των ατόμων που νοσηλεύτηκαν λόγω λοίμωξης Covid παρουσίασαν πνευμονικές ουλές και άλλα προβλήματα δύο χρόνια αργότερα. 

Η αιτία: Ο ιός εισβάλλει στα κύτταρα κατά μήκος των αεραγωγών προκαλώντας φλεγμονή που μπορεί να επιτεθεί και μερικές φορές να καταστρέψει τον υγιή πνευμονικό ιστό. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα των πνευμόνων να μεταφέρουν οξυγόνο σε όλο το σώμα, δήλωσε ο Δρ. Ziyad Al-Aly, ανώτερος κλινικός επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις. Καθώς οι πνεύμονες προσπαθούν να αναρρώσουν και να επουλωθούν, σχηματίζουν ουλές. Είναι γνωστό όμως ότι ο ουλώδης ιστός μπορεί να σκληρύνει τους πνεύμονες και να μειώσει τη χωρητικότητά τους, οδηγώντας σε μακροχρόνια συμπτώματα, όπως βήχα και δύσπνοια. 

Το έντερο 

Ο Covid μπορεί να προκαλέσει βραχυπρόθεσμα συμπτώματα όπως ναυτία, εμετό και διάρροια. Όμως σε ορισμένα άτομα η λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια γαστρεντερικά προβλήματα, όπως παλινδρόμηση, δυσκοιλιότητα, διάρροια και κοιλιακό άλγος. Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι τα επεισόδια Covid είχαν αφήσει έως και το 10% των ανθρώπων με επίμονο κοιλιακό άλγος και το 13% με γαστρεντερικά προβλήματα ένα χρόνο αργότερα. 

Η αιτία: Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακριβώς γιατί ο Covid μπορεί να απορρυθμίσει τόσο πολύ τη φυσιολογική λειτουργία του εντέρου — αλλά κατανοούν καλύτερα τι μπορεί να συμβαίνει. Για παράδειγμα, είναι πλέον σαφές ότι ο ιός μπορεί να διαταράξει το μικροβίωμα του εντέρου μειώνοντας τα ευεργετικά μικρόβια και αυξάνοντας τα επιβλαβή. Τα «καλά» μικρόβια μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της φλεγμονής, ενώ τα «κακά» μπορούν να την ενισχύσουν. Η φλεγμονή από την ίδια τη λοίμωξη, καθώς και από τα αλλοιωμένα εντερικά μικρόβια μπορεί να βλάψει το τοίχωμα του εντέρου. Αυτό μπορεί να επιτρέψει σε τοξίνες και συστατικά τροφών να διαφύγουν από το έντερο σε άλλους ιστούς του σώματος. Τα ανοσοποιητικά κύτταρα μπορεί τότε να ενεργοποιήσουν μια αντίδραση παρόμοια με αλλεργία σε ορισμένες τροφές, οδηγώντας σε δυσανεξίες. 

Η φλεγμονή μπορεί επίσης να «φθείρει» τα νεύρα που μεταδίδουν το αίσθημα του πόνου στο έντερο ή που ελέγχουν τις εντερικές συσπάσεις που προωθούν την τροφή. Αυτό μπορεί να προκαλέσει κοιλιακό ή εντερικό πόνο ή να κάνει την τροφή να κινείται είτε πολύ γρήγορα είτε πολύ αργά μέσω του πεπτικού συστήματος, οδηγώντας σε συμπτώματα όπως διάρροια ή δυσκοιλιότητα. 

Ο εγκέφαλος 

Στο αποκορύφωμα της λοίμωξης οι ασθενείς συχνά εμφανίζουν πονοκεφάλους και μπορεί να νιώθουν ζάλη και σύγχυση. Μερικές φορές δυσκολεύονται να βρουν τις σωστές λέξεις, να συγκεντρωθούν ή να παρακολουθήσουν μια συζήτηση, ενώ μπορεί να παρατηρήσουν κενά στη μνήμη τους. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επιμείνουν: Μελέτες έχουν δείξει ότι περίπου το 20-30% των ατόμων που μολύνθηκαν με Covid εμφάνισαν εγκεφαλική ομίχλη ή θόλωση (brain fog) τουλάχιστον τρεις μήνες μετά την αρχική λοίμωξη. Έρευνες δείχνουν επίσης ότι ο Covid μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις όπως άγχος ή κατάθλιψη, ή να επιδεινώσει προϋπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας. 

Η αιτία: Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μελετούν όλους τους παράγοντες που συμβάλλουν στα επίμονα νευρολογικά προβλήματα μετά τον Covid. Βασικός ένοχος και σε αυτήν την περίπτωση φαίνεται να είναι η παρατεταμένη φλεγμονή, η οποία βλάπτει τους νευρώνες και εμποδίζει τη δημιουργία βασικών συνδέσεων μεταξύ των συνάψεων. Αυτό μπορεί να προκαλέσει τα παραπάνω συμπτώματα. 

Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν επίσης ότι οι περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη γνωστική λειτουργία και τα συναισθήματα είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στη φλεγμονή, κάτι που εξηγεί γιατί η λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει προβλήματα ψυχικής υγείας. Μια άλλη θεωρία είναι ότι ο ιός διαταράσσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ο οποίος προστατεύει τον εγκεφαλικό ιστό και είναι ζωτικής σημασίας για τη γνωστική λειτουργία. Θραύσματα του ιού μπορεί επίσης να παραμένουν στον εγκέφαλο για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί ορισμένα γνωστικά συμπτώματα διαρκούν πέρα από την αρχική λοίμωξη. 

Η καρδιά 

Η μόλυνση από Covid-19 αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών προσβολών, των εγκεφαλικών επεισοδίων, της βλάβης στον καρδιακό μυ και της αρρυθμίας (ανώμαλος καρδιακός ρυθμός). Διαπιστώθηκε ότι η λοίμωξη από Covid διπλασιάζει τον κίνδυνο ενός σοβαρού καρδιαγγειακού επεισοδίου για διάστημα έως και τριών ετών. 

Η αιτία: Όταν κάποιος έχει οξεία λοίμωξη από Covid, η πίεση από τον πυρετό και τη φλεγμονή μπορεί να επιβαρύνει την καρδιά. Σε ένα άτομο που ήδη έχει συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες, αυτή η επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε αρρυθμία ή ακόμα και καρδιακή προσβολή. 

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πιο συνηθισμένος μηχανισμός είναι η πρόκληση φλεγμονής από τον ιό, η οποία τραυματίζει τον καρδιακό μυ. Ο ιός μπορεί επίσης να βλάψει τα κύτταρα που επενδύουν τα αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας φλεγμονή σε αυτά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό θρόμβου ή στην αποκόλληση υπάρχουσας πλάκας, φράζοντας έτσι ένα αιμοφόρο αγγείο. Ένα τέτοιο μπλοκάρισμα μπορεί να προκαλέσει αιφνίδιο θάνατο από καρδιακή προσβολή ή να οδηγήσει σε εκτεταμένη βλάβη στον καρδιακό μυ και σε άλλους ιστούς κάτι που μπορεί να καταλήξει σε καρδιακή ανεπάρκεια ή αρρυθμία. 

Τα άτομα που έχουν νοσηλευτεί λόγω Covid έχουν τον υψηλότερο βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο κίνδυνο καρδιακών επιπλοκών. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα με ομάδα αίματος διαφορετική από την O (δηλαδή A, B ή AB) διατρέχουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο, πιθανώς επειδή ο τύπος αίματος μπορεί να επηρεάζει τον τρόπο πήξης του αίματος. 

Το κυκλοφορικό σύστημα 

Μελέτες σε ασθενείς με long Covid δείχνουν ότι το σώμα τους αντιμετωπίζει δυσκολίες στη μετακίνηση του αίματος από τα πόδια και την κοιλιακή χώρα πίσω προς την καρδιά (η επιστροφή γίνεται μέσω των φλεβών). Αυτό μπορεί να μειώσει την ποσότητα αίματος που αντλεί η καρδιά προκαλώντας κόπωση, δύσπνοια και μια γενική αίσθηση αδιαθεσίας μετά από σωματική άσκηση. 

Η αιτία: Δεν είναι σαφές γιατί εμφανίζονται αυτά τα κυκλοφορικά προβλήματα, αλλά οι επιστήμονες υποθέτουν ότι σε ορισμένους ασθενείς η φλεγμονή βλάπτει ορισμένες νευρικές ίνες έξω από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό που ρυθμίζουν τη συστολή των αιμοφόρων αγγείων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ροή αίματος, σύμφωνα με τον Dr. David Systrom, πνευμονολόγο και ειδικό εντατικής θεραπείας στο νοσοκομείο Brigham and Women’s στη Βοστώνη. 

Σε μερικούς ασθενείς με long Covid, φαίνεται επίσης ότι οι μύες τους δεν μπορούν να απορροφήσουν το οξυγόνο από το αίμα τόσο αποτελεσματικά όσο φυσιολογικά, δυσκολεύοντάς τους να αντεπεξέλθουν στη σωματική άσκηση. Επιπλέον, τα μιτοχόνδρια — οι ενεργειακοί σταθμοί των κυττάρων — μπορεί να μη λειτουργούν σωστά ή να μην αποδίδουν πλήρως, επιφέροντας ακόμη ένα πλήγμα στον μυϊκό ιστό. 

*Με στοιχεία από τους New York Times. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.