Πολλές φορές έχω ακούσει τη φράση «εμείς θα αρχίσουμε να ανησυχούμε για τον καρκίνο μετά τα 60» και μετά από λίγα δευτερόλεπτα να βλέπω τον άνθρωπο που την ξεστόμισε να πιάνει τον αναπτήρα από το τράπεζι, να ανάβει το τσιγάρο και να τραβάει μία μεγάλη τζούρα για να δείξει στο κοινό-συνομιλητές του ότι δεν παθαίνει τίποτα. Μπορεί ο καρκίνος του πνεύμονα που προκαλείται συχνά από το κάπνισμα, να αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως με 14% του συνόλου των διαγνώσεων καρκίνου, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάναμε ότι υπάρχουν και άλλα είδη καρκίνου, τα οποία τα τελευταία χρόνια χτύπουν όλο και πιο συχνά άνθρωπους κάτω των 50 ετών. Πρόκεται για μία νέα «επιδημία» σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της Daily Mail και στατιστικές από όλο τον κόσμο το επιβεβαιώνουν.

Τα ποσοστά περισσότερων από δώδεκα καρκίνων σημειώνουν συνεχώς αυξητική τάση στους ενήλικες κάτω των 50 ετών και σύμφωνα με τις προβλέψεις θα συνεχίσει να κινείται στους ίδιους ρυθμούς. Πιο συγκεκριμένα τα παγκόσμια δεδομένα λένε ότι ο αριθμός των περιπτώσεων καρκίνου σε πρώιμο στάδιο έχει αρχίσει να αυξάνεται από το 2019 κατά περίπου 30% και θα συνεχίσει μέχρι και το 2030. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο καρκίνος του παχέος εντέρου – ο οποίος συνήθως πλήττει άνδρες στα μέσα της δεκαετίας των 60 ετών και άνω – έχει γίνει η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο μεταξύ των ανδρών κάτω των 50 ετών. Στις νεαρές γυναίκες, έχει γίνει η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο. Στην Ευρώπη, ο συχνότερος καρκίνος στη γυναίκα είναι ο καρκίνος του μαστού με 250.000 νέες διαγνώσεις καρκίνου και 90.000 θανάτους ετησίως. Στην Ελλάδα, τα νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού είναι 7.770 ετησίως και οι θάνατοι 2.330.

Συχνά, οι πρώιμοι καρκίνοι επηρεάζουν το πεπτικό σύστημα, με μερικές από τις πιο απότομες αυξήσεις στα ποσοστά του καρκίνου του παχέος εντέρου, του παγκρέατος και του στομάχου. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ένας από τους πιο συνηθισμένους καρκίνους και τείνει να βρίσκεται στο επίκεντρο. Ειδικότερα, ο καρκίνος του παχέος εντέρου διαγιγνώσκεται σήμερα μεταξύ των νέων ενηλίκων σχεδόν διπλάσια συχνότητα σε σχέση με τη δεκαετία του 1990, σύμφωνα με μια μελέτη του 2022, και οι ερευνητές του δικτύου JAMA Network Open διαπίστωσαν ότι και άλλοι τύποι καρκίνου του γαστρεντερικού συστήματος βρίσκονται επίσης σε άνοδο μεταξύ αυτού του πληθυσμού. Ακόμη και ο καρκίνος του πνεύμονα, που συνήθως συνδέεται με τους ηλικιωμένους καπνιστές τσιγάρων, επηρεάζει πλέον σε μεγάλο βαθμό τις νεότερες γυναίκες, ακόμη και εκείνες που δεν έχουν καπνίσει ποτέ, λέει ο Δρ Matthew Triplette, πνευμονολόγος στο Κέντρο Καρκίνου Fred Hutch στο Σιάτλ, στο Time.

Μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, που εξέτασε την επίπτωση του καρκίνου στις ηλικίες μεταξύ 14 ως 49 ετών, σε περίπου 200 χώρες, διαπίστωσε ότι τα κρούσματα καρκίνου σε νέους αυξήθηκαν από 1,82 εκατομμύρια το 1990 σε 3,26 εκατομμύρια το 2019. Η αύξηση αυτή ήταν μεγαλύτερη στις ΗΠΑ και Καναδά, τη Δυτική Ευρώπη και την Αυστραλία. Σύμφωνα με μία άλλη μελέτη του 2023 Αμερικάνικη Εταιρεία Καρκίνου, ο αριθμός των ατόμων κάτω των 50 ετών τα οποία διαγιγνώσκονται με καρκίνο, παγκοσμίως, έχει αυξηθεί κατά 79% μέσα στις τελευταίες 3 δεκαετίες.

Γιατί αυξάνονται τα κρούσματα του καρκίνου 

Ο καθηγητής Karol Sikora, ένας παγκοσμίου φήμης ογκολόγος με πάνω από 40 χρόνια εμπειρίας, είχε δηλώσει παλαιότερα στη MailOnline ότι οι ειδικοί δεν είχαν «ιδέα» για το τι προκαλεί την «τρομακτική» αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου στο πάγκρεας, ιδίως μεταξύ των νεαρών γυναικών. Μιλώντας πριν λίγες μέρες ξανά, επισήμανε ότι οι ειδικοί δεν μπορούν να εξηγήσουν τον λόγο πίσω από την αύξηση του καρκίνου στους νέους. Ο καρκίνος είναι μια πολύπλοκη ασθένεια που επηρεάζεται από ένα μείγμα γενετικής, επιλογών τρόπου ζωής και περιβαλλοντικών εκθέσεων, οπότε είναι απίθανο να υπάρχει μια και μόνη εξήγηση για τα δεδομένα.

«Η αλήθεια είναι ότι απλώς δεν γνωρίζουμε. Τα αίτια του καρκίνου εγκλωβίζονται σε έναν πληθυσμό πολλά χρόνια πριν γίνουν εμφανή», είπε και συνέχισε λέγοντας ότι «δεν έχει καμία σχέση με το Covid ή τα εμβόλια – άρχισε να συμβαίνει πολύ νωρίτερα». Τελικά απάντησε στο ερώτημα δηλώνοντας ότι η αύξηση των κρουσμάτων του καρκίνου πιστεύει ότι «πιθανότατα οφείλεται σε αλλαγές στον τρόπο ζωής (ο οποίος μετατρέπεται σε ανθυγιεινό) όπως είναι η παχυσαρκία, η διατροφή με λιπαρά και η καθιστική καθημερινότητα δηλαδή οι καρέκλες στην εργασία» αλλά αυτό θα άλλαζε με «καλύτερη διάγνωση». Η κατανάλωση πολλών επεξεργασμένων τροφίμων, η μη επαρκής άσκηση και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αποτελούν παράγοντες κινδύνου για καρκίνο, και όλα αυτά τα ζητήματα είναι ευρέως διαδεδομένα στη σύγχρονη ζωή, αναφέρει μία μελέτη.

Φαίνεται επίσης ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των φύλων στα ποσοστά καρκίνου μεταξύ των νέων. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι γυναίκες στις αρχές της δεκαετίας των 40, όπως η Kate Middleton, έχουν διπλάσιες πιθανότητες (2,1 φορές) να νοσήσουν από καρκίνο από έναν άνδρα της ίδιας ηλικίας. Παρόμοια διαφορά μεταξύ των φύλων υπάρχει επίσης μεταξύ των διαγνώσεων καρκίνου στα 30 και στα τέλη της δεκαετίας των 40 ετών.

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος και η έγκαιρη διάγνωση σώζουν ζωές

Ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος (ΠΙΣ) έχει τονίσει αρκετές φορές τη σημασία του προσυμπτωματικού ελέγχου, που αν αυτός συνδυαστεί με τη διακοπή του καπνίσματος, τον εμβολιασμό για τον HPV και την ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή, μπορούν να μειώσουν στο ελάχιστο τα ποσοστά εμφάνισης νέων περιστατικών καρκίνου. Πρόκειται για πράξεις ευσυνειδητότητας και ταυτόχρονα αποτελούν πολύ σημαντικά μέτρα πρόληψης, αλλά δυστυχώς αυτή έχει πληγεί από τον Covid-19. Ο κ. Μαργαρίτης Σχοινάς, αντιπρόεδρο για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας, δήλωσε: «Τα τελευταία δύο χρόνια, η νόσος COVID-19 έχει πλήξει την πρόληψη, την ανίχνευση και τη διάγνωση του καρκίνου. Το πόσο νωρίς εντοπίζεται ο καρκίνος μπορεί πράγματι να κάνει τη διαφορά, αυξάνοντας τις θεραπευτικές επιλογές και σώζοντας ζωές». Δείτε εδώ τι περιλαμβάνει ο προσυμπτωματικός έλεγχος.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, τα οποία παραθέτει η ΕΕΧΟ:

  • Το 2020 στην Ευρώπη καταγράφηκαν 4.400.000 νέα κρούσματα καρκίνου και 1.955.000 θάνατοι.
  • Το 2012 καταγράφηκαν παγκοσμίως 14,1 εκατομμύρια νέα κρούσματα, το 2018, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων ανήλθε σε 18 εκατομμύρια, ενώ εκτιμάται ότι το 2025 θα φθάσουν στα 19,3 εκατομμύρια.
  • Υπολογίζεται ότι οι θάνατοι από καρκίνο παγκοσμίως πλησιάζουν τα 10 εκατομμύρια ετησίως.
  • Ο καρκίνος αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου για την ηλικιακή ομάδα από 65 μέχρι 74 ετών.
  • Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει 4 δισεκατομμύρια ευρώ για δράσεις για την πρόληψη, αντιμετώπιση και διαχείριση του καρκίνου.
  • Ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου στην Ευρώπη εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο.
  • Σε μια πρόσφατη ερευνητική καταγραφή της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου για την All.Can, αναδείχθηκε ότι στη χώρα μας μόνο το 11% των διαγνώσεων καρκίνου έγιναν κατά τη διαδικασία προληπτικού ελέγχου (check up), ποσοστό απαράδεκτα χαμηλό για ευρωπαϊκή χώρα.
  • Αντίθετα, το 50% των καρκίνων διαγνώστηκαν κατά τον έλεγχο για άλλο πρόβλημα υγείας του πάσχοντος και παρατηρήθηκε μια καθυστέρηση στη διάγνωση πάνω από 2 μήνες από την πρώτη επίσκεψη του ατόμου στον γιατρό.
  • Υπολογίζεται ότι μόνο το 25-30% των Ελληνίδων που θα έπρεπε να κάνουν Τεστ Παπανικολάου υποβάλλονται σε έλεγχο και μάλιστα μόλις μία φορά κάθε 2-3 έτη, ενώ μόλις το 40% των γυναικών που πρέπει να υποβάλλονται σε μαστογραφία, ελέγχεται μαστογραφικά, σύμφωνα με στοιχεία της All.Can.

Σε ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, οι θάνατοι από καρκίνο μειώνονται χάρη στον αυξημένο προσυμπτωματικό έλεγχο, τη μείωση των ποσοστών καπνίσματος και τις νέες θεραπευτικές επιλογές. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ωστόσο, ο καρκίνος βρίσκεται σε άνοδο. Οι καρκίνοι πρώιμης έναρξης – που συχνά ορίζονται ως εκείνοι που εμφανίζονται σε ενήλικες κάτω των 50 ετών – εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν μόνο ένα κλάσμα των συνολικών περιπτώσεων, αλλά το ποσοστό εμφάνισης αυξάνεται. Η αύξηση αυτή, σε συνδυασμό με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, σημαίνει ότι ο αριθμός των θανάτων από καρκίνους πρώιμης έναρξης έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 28% μεταξύ 1990 και 2019 παγκοσμίως.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθώντας να σταματήσει αυτή την αυξητική πορεία έχει πραγματοποιήσει σύσταση για την πρόληψη του καρκίνου μέσω του εμβολιασμού. Ειδικότερα, επικεντρώνεται στην ενίσχυση της διάδοσης δύο βασικών εμβολιασμών που μπορούν να αποτρέψουν ιογενείς λοιμώξεις που ενδέχεται να οδηγήσουν σε καρκίνο: κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) και του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV), καθώς και στη βελτίωση της παρακολούθησης των ποσοστών κάλυψης. Μάλιστα, εκτιμάται ότι περίπου το 40 % των κρουσμάτων καρκίνου στην ΕΕ μπορούν να προληφθούν.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα με τον καρκίνο

Στο ίδιο δημοσίευμα της Daily Mail υπάρχει διαδραστικός χάρτης που αποτυπώνει τι συμβαίνει σε όλο τον κόσμο με τον καρκίνο σε άτομα ηλικίας κάτω των 50 ετών και προφανώς και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον χάρτη, στην χώρα μας ανιχνεύονται 61,9 περιπτώσεις καρκίνου ανά 100.000 άτομα κάτω των 50 ετών με τα συγκεκριμένα στατιστικά να μας κατατάσσουν στην 46η θέση της σχετικής παγκόσμιας λίστας.

Η χώρα με τη μεγαλύτερη ανίχνευση καρκίνου σε ηλικίες κάτω των 50 ετών είναι η Αυστραλία, με 135,1 κρούσματα ανά 100.000 άτομα. Ακολουθούν Νέα Ζηλανδία (119,1 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα), Πορτογαλία (89,3), ενώ στην τέταρτη θέση βρίσκεται η Κύπρος, με 88,6 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα. Ο καρκίνος του μαστού, του προστάτη, του πνεύμονα και του εντέρου αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των νέων διαγνώσεων καρκίνου.

Σύμφωνα με το iatronet.gr που επεξεργάστηκε τα διαθέσιμα στοιχεία για τη χώρα μας από το 2013 έως το 2021, ο ετήσιος αριθμός των θανάτων από καρκίνο έχει σταθεροποιηθεί πάνω από 30.000 σε ετήσια βάση (από 111.793 το 2013, σε 143.988 το 2021) και σύμφωνα με μία έκθεση της Globocan στην Ελλάδα οι περισσότερες διαγνώσεις καταγράφονται στον καρκίνο του πνεύμονα, του προστάτη, του μαστού και του παχέος εντέρου. Στα ακόλουθα γραφήματα μπορείτε να δείτε αναλυτικά τα ποσοστά των διαγνώσεων στην Ελλάδα

καρκίνο
Φωτ.: Global Cancer Observatory

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Eurostat, στην χώρα μας 1 στους 5 θανάτους αποδίδεται σε καρκίνο, ο οποίος σύμφωνα με τα στοιχεία της Ε.Ε.Χ.Ο, τα τελευταία χρόνια εξαπλώνεται σταθερά σε νεότερες ηλικίες.

Στις αρχές του Φεβρουαρίου του 2024 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προειδοποίησε ότι τα κρούσματα καρκίνου το 2050 θα ανέλθουν στα 35 εκατομμύρια, αριθμός υψηλότερος κατά 77% σε σύγκριση με το 2022. Ωστόσο, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε για ακόμα μία φορά ότι με τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να σωθεί ένας πολύ σημαντικός αριθμός ατόμων τόσο στην Ελλάδα όσο και σε παφκόσμια κλίμακα.