Εξ όσων γνωρίζαμε μέχρι πρότινος, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας είτε παραμένουν ίδια σε όλη μας τη ζωή, είτε μεταβάλλονται πολύ αργά και σταδιακά. Κι όμως, νέα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι μεγάλα γεγονότα στην προσωπική μας ζωή, που προκαλούν έντονο στρες ή ψυχικά τραύματα, συσχετίζονται με ραγδαίες μεταβολές στην προσωπικότητα.

Νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο PLOS ONE καταδεικνύει πως η πανδημία του κορονοϊού πράγματι επέφερε πολύ μεγαλύτερες αλλαγές στην προσωπικότητα από ό,τι θα συνέβαινε κατά το ίδιο διάστημα με φυσικό τρόπο. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 2021 και το 2022 γίναμε λιγότερο εξωστρεφείς, λιγότερο ανοιχτοί, λιγότερο ευγενικοί και λιγότερο ευσυνείδητοι σε σύγκριση με πριν την πανδημία.

Όπως περιγράφει η ψυχολόγος Jolanta Burke στο The Conversation, με τη βοήθεια ενός εργαλείου αξιολόγησης της προσωπικότητας, οι ειδικοί μελέτησαν τις αλλαγές σε πέντε πεδία: εξωστρέφεια έναντι εσωστρέφειας, συμφιλίωση έναντι ανταγωνισμού, ευσυνειδησία έναντι έλλειψης κατεύθυνσης, νεύρωση έναντι συναισθηματικής σταθερότητας και ανοιχτή στάση έναντι κλειστής απέναντι σε νέες εμπειρίες.

Μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκε σημαντική μείωση στην εξωστρέφεια, στο πόσο ανοιχτοί είμαστε σε εμπειρίες, στην ευγένεια και την ευσυνειδησία. Το μέγεθος των αλλαγών που καταγράφηκαν κατά τη διετία 2021-2022, σε φυσιολογικές συνθήκες θα πραγματοποιούνταν σε περίοδο μιας ολόκληρης δεκαετίας· γεγονός που υποδηλώνει το ψυχικό τραύμα που επέφερε η πανδημία και το πόσο αυτό έχει επιταχύνει τη φυσική διαδικασία αλλαγής της προσωπικότητας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι οι προσωπικότητες των νεότερων σε ηλικία ενηλίκων εμφάνισαν την μεγαλύτερη αλλαγή κατά την περίοδο αυτή. Για τους νέους ενήλικες μειώθηκε πολύ η ευγένεια και η ευσυνειδησία, ενώ παρουσίασε σημαντική αύξηση η νεύρωση. Όπως τονίζουν οι μελετητές, αυτό πιθανώς οφείλεται και στο κοινωνικό άγχος που βιώνουμε όταν ως κοινότητα προσπαθούμε να επανέλθουμε σε κάποιου είδους κανονικότητα έπειτα από δύο χρόνια που θεωρούνται χαμένα.

Προσωπικότητα και ευεξία

Με το ξέσπασμα της πανδημίας, πολλοί από εμάς αρχίσαμε να δίνουμε περισσότερη σημασία στην υγεία μας. Εστιάσαμε στο να τρεφόμαστε καλύτερα, να ασκούμαστε περισσότερο, να καλλιεργούμε τις ψηφιακές κοινωνικές μας σχέσεις, να ζούμε στο παρόν και να δοκιμάσουμε νέα χόμπι. Ωστόσο η ψυχική υγεία και ευεξία μας δέχθηκαν σημαντικό πλήγμα· πράγμα λογικό δεδομένων των δραστικών αλλαγών που υποστήκαμε.

Είναι γεγονός πως η προσωπικότητά μας επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ευημερία μας. Για παράδειγμα, τα άτομα που έχουν υψηλά επίπεδα ευσυνειδησίας, ευγένειας ή εξωστρέφειας είναι πιο πιθανό να βιώσουν το υψηλότερο δυνατό επίπεδο ευεξίας. Επομένως, οι αλλαγές προσωπικότητας που εντόπισε αυτή η μελέτη μπορούν να εξηγήσουν με έναν τρόπο τη μείωση της ευημερίας που έχουμε δει στη διάρκεια της πανδημίας.

Φαίνεται πως η πανδημία έχει επηρεάσει αρνητικά τους εξής τομείς:

• την ικανότητά μας να εκφράζουμε συμπάθεια και καλοσύνη προς τους άλλους
• την ικανότητά μας να είμαστε ανοιχτοί σε νέες ιδέες και πρόθυμοι να εμπλακούμε σε νέες καταστάσεις
• την τάση μας να αναζητούμε και να απολαμβάνουμε την παρέα άλλων ανθρώπων
• την επιθυμία μας να επιδιώκουμε στόχους, να επιτυγχάνουμε τις εργασίες που έχουμε μπροστά μας ή να αναλαμβάνουμε σοβαρές ευθύνες έναντι των άλλων.

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά επηρεάζουν την αλληλεπίδρασή μας με το περιβάλλον γύρω μας και ως εκ τούτου ενδεχομένως έπαιξαν ρόλο στην επιδείνωση της ευημερίας μας. Για παράδειγμα, η εργασία από το σπίτι μπορεί να μας έκανε να νιώθουμε απογοητευμένοι και να θεωρούμε ότι δεν έχουμε ανέλιξη στη δουλειά. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε πιο ευερέθιστοι, καταθλιπτικοί ή ανήσυχοι.

Και τώρα τι γίνεται;

Με την πάροδο του χρόνου, η προσωπικότητά μας συνήθως αλλάζει προκειμένου να προσαρμοστούμε στο γήρας και να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά τα όσα μας συμβαίνουν στη ζωή. Με άλλα λόγια, μαθαίνουμε από τις εμπειρίες της ζωής μας και αυτό στη συνέχεια επηρεάζει την προσωπικότητά μας. Καθώς μεγαλώνουμε, παρατηρούμε γενικά αυξήσεις στην αυτοπεποίθηση, τον αυτοέλεγχο και τη συναισθηματική σταθερότητα.

Ωστόσο, οι συμμετέχοντες σε αυτή τη μελέτη εμφάνισαν αλλαγές προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αυτό εξηγείται καθώς αντιμετωπίσαμε εκτεταμένη περίοδο δυσκολιών, μεταξύ των οποίων ο περιορισμός στις ελευθερίες μας, η απώλεια εισοδήματος και η ασθένεια. Όλες αυτές οι εμπειρίες προφανώς μας έχουν αλλάξει.

Το γεγονός όμως πως όλα αυτά έχουν πλέον καταγραφεί, μπορεί να βοηθήσει να κάνουμε ορισμένες επιλογές. Μπορούμε να αναλογιστούμε τις εμπειρίες που βιώσαμε αυτά τα τελευταία χρόνια και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το πώς έχουμε επηρεαστεί. Σίγουρα κάποιες από τις αλλαγές που συντελέστηκαν στην προσωπικότητά μας μάς προστάτευσαν όταν η πανδημία βρέθηκε στο απόγειό της. Όμως αξίζει πλέον να αναρωτηθούμε πόσο χρήσιμες είναι σήμερα αυτές οι μεταβολές και αν μας εξυπηρετούν ή όχι.

Αν όχι, μπορούμε να αλλάξουμε ξανά κάνοντας και πάλι βήματα προς την εξωστρέφεια και τη χαρά.