«Όσο πιο σκληρά προσπαθούμε να κάνουμε κάτι μέσω της συνειδητής θέλησης, τόσο λιγότερο θα πετυχαίνουμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε τους εαυτούς μας να καταλάβουν· το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ενθαρρύνουμε μια ψυχική κατάσταση, μέσω της οποίας η κατανόηση θα έρθει σε εμάς».

Αυτή η (υπεράνω πάσης υποψίας για τότε) ρήση που ειπώθηκε πριν περίπου 80 χρόνια από τον άγγλο συγγραφέα και φιλόσοφο Aldous Huxley, είναι ξανά επίκαιρη σήμερα, την εποχή της εργασιακής (υπερ)προσπάθειας και της απόλυτης διάσπασης της προσοχής (μας) μέσα σε έναν κυκεώνα uber-πληροφόρησης.

Αυτός είναι ο λεγόμενος «νόμος της αντίστροφης προσπάθειας» [The law of reversed effort], ότι δηλαδή όσο περισσότερο ή πιο σκληρά εργαζόμαστε για κάτι, τόσο λιγότερο αποτελεσματικοί γινόμαστε σε αυτό, όπως αναφέρει το εκτενές και αναλυτικό άρθρο του ιστότοπου bigthink.com.

To καλύτερο και πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με τους ψυχολόγους είναι εκείνο της κολύμβησης: όταν προσπαθείτε να επιπλεύσετε μόνοι σας, κουνώντας χέρια και πόδια, αρχίζετε να βυθίζεστε. Αν, ωστόσο, παραμείνετε σχεδόν ακίνητοι, τότε το σώμα σας θα «παλέψει» από μόνο του εναντίον της ακινησίας αυτής και θα βρει τον τρόπο να επιπλεύσει από μόνο του.

Το δημοσίευμα ισχυρίζεται ότι αυτό συμβαίνει «επειδή το συνειδητό μέρος και το ασυνείδητο μέρος της σκέψης μας συχνά έρχονται σε σύγκρουση, με το ασυνείδητο να νικά». «Όταν όμως η φαντασία και η δύναμη της θέλησης βρίσκονται σε σύγκρουση, τότε είναι πάντα η φαντασία αυτή που κερδίζει», όπως είχε διατυπώσει με νόημα στις αρχές του 20ου αιώνα και ο γάλλος ψυχολόγος Émile Coué, υιοθετώντας και αυτός πλήρως τον «νόμο της αντίστροφης προσπάθειας».

Η έννοια αυτή είναι γειτονική και σχεδόν σύμφυτη με την αντίστοιχη του Ταοϊσμού, το «Wu Wei», η οποία μεταφράζεται σε «απραξία» ή «μη-δράση». Είναι μια αρχή που δηλώνει ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης μιας κατάστασης, ειδικά αν πρόκειται για σύγκρουση, δεν είναι να δράσουμε, αλλά να αφήσουμε την κατάσταση να ρεύσει έως το σημείο που να λυθεί από μόνη της –μια λογική η οποία, ασφαλώς, έρχεται σε άμεση αντίθεση με την αντίστοιχη «δυτική» που σχεδόν μας επιτάσσει να έχουμε εμείς πάντω το πάνω χέρι σε όλες τις καταστάσεις και όλα να εξαρτιώνται από εμάς.

Πάντως, η σκέψη ότι όσο περισσότερο εργαζόμαστε για κάτι, τόσο λιγότερο αποτελεσματικοί γινόμαστε σε αυτό, αποκτάει όλο και περισσότερους οπαδούς εσχάτως, οι οποίοι ευαγγελίζονται ότι στην πραγματικότητα αυτό που χρειαζόμαστε όλοι μας είναι… μια παύση, ένα βήμα πίσω και να επανεξετάσουμε την κατάσταση διαμέσου της αδράνειάς μας.

Οι πρακτικές εφαρμογές της λογικής αυτής

«Αυτό είναι ωραίο», μπορεί να σκεφτείτε εσείς τώρα και με το δίκιο σας, «αλλά πώς μεταφράζεται αυτή η τακτική στην πραγματικότητα και στην καθημερινή μας ζωή»; Εδώ είναι μερικά μόνο παραδείγματα.

Γράψιμο: Για έναν συγγραφέα ή έναν δημοσιογράφο, δεν υπάρχει τίποτα πιο τρομακτικό απ’ ότι μια λευκή, κενή σελίδα. Εάν σας έχουν πει ότι πρέπει να γράψετε κάτι, ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ, ειδικά με μια προθεσμία ενόψει, τότε το μυαλό συχνά μπορεί να… καταρρεύσει και προκειμένου αυτό να μην συμβεί, να γράψει το οτιδήποτε κακό ή άχρηστο ή ανάξιο λόγου. Είναι λοιπόν πολύ καλύτερο να αφήσετε τις ιδέες να έρθουν από μόνες τους και να τις γράψετε σε ένα σημειωματάριο για να μην χαθούν και να τις ξαναπιάσετε στο κοντινό μέλλον όταν ξαναέχετε έμπνευση.

Τεχνικές δεξιότητες: Όταν μαθαίνετε ένα νέο άθλημα ή δεξιότητα, πρέπει να μάθετε πρώτα την τεχνική. Κάνετε μια μια όλες τις απαιτούμενες κινήσεις, σημειώνοντας τα βήματα μέσα στο κεφάλι σας και τελικά καταλήγετε να πετύχετε τον στόχο σας. Αλλά έρχεται και ένα σημείο που η υπερβολική σκέψη είναι επιζήμια. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος που η αγαπημένη σας ποδοσφαιρική ομάδα είναι άχρηστη στα πέναλτι -εκεί δηλαδή που η τεχνική κατάρτιση πετιέται στα σκουπίδια και απαιτούνται άλλα πράγματα, όπως ψυχραιμία και καθαρό μυαλό.

Στρες και άγχος: Όλοι έχουμε άγχος για διάφορα πράγματα. Η ζωή μας, άλλωστε, έχει καλές και κακές μέρες. Αλλά όταν ανακατεύουμε εμμονικά τα πράγματα στο κεφάλι μας, στην πραγματικότητα κάνουμε το άγχος μας χειρότερο. Υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο το λεγόμενο «mindfulness» [ενσυνειδητότητα, αυτεπίγνωση] είναι ένα τόσο κοινό φαινόμενο και γιατί το Headspace είναι μια start-up αξίας 250 εκατομμυρίων δολαρίων. Το να απομακρύνεσαι όμως από κάτι, να παίρνεις μια ανάσα και να μην κάνεις τίποτα είναι καλό για σένα.

Συζητήσεις: Όταν φτάνουμε στο πώς και με ποιο τρόπο μιλάμε στους ανθρώπους γύρω μας, η λογική «less is more» βγάζει όντως νόημα. Γιατί μια κακή συζήτηση συνεπάγεται ότι μιλάτε πάρα πολύ και στο ότι η ακουστική ενσυναίσθηση σας είναι πολύ χαμηλά, καθώς απλά περιμένετε να έρθει η σειρά σας προκειμένου να μιλήσετε ξανά. Ωστόσο, πολλές έρευνες δείχνουν ότι η ενεργητική ακρόαση δίνει περισσότερη «συνομιλητική ικανοποίηση» και αφήνει τον συνομιλητή σας να αισθάνεται (και να είναι όντως) πολύ πιο κατανοητός.