Σαλάτη ή σούπα; Τσάι ή καφέ; Πόλη ή επαρχία; Μετρό ή λεωφορείο;

Λαμβάνουμε εκατοντάδες – ίσως και χιλιάδες -αποφάσεις κάθε μέρα. Από τις πιο ασήμαντες, – τι θα φορέσουμε το πρωί – μέχρι τις πολύ σημαντικές – αν θα αποδεχτούμε μία δουλειά ή αν θα ακολουθήσουμε μία θεραπεία που πρότεινε ο/η γιατρός μας- οι αποφάσεις κατακλύζουν και συχνά καθορίζουν τη ζωή μας.

Στην πραγματικότητα,  υπολογίζεται  ότι παίρνουμε περίπου 35.000 αποφάσεις σε καθημερινή βάση.

Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Cornell υπολογίζουν ότι παίρνουμε παίρνουμε 226,7 κάθε μέρα μόνο για το φαγητό. Κάποιες μπορεί να είναι ψυχαναγκαστικές, κάποιες μπορεί να είναι υπολογισμένές και μερικές μπορεί να είναι προσεκτικές μελετημένες Υπάρχουν όμως ακόμη και κάποιες που μπορεί να μην γνωρίζουμε ότι λαμβάνουμε.

Μερικές φορές, ο όγκος, η πολυπλοκότητα ή ο πιθανός αντίκτυπος των αποφάσεων που πρέπει να πάρουμε μέσα σε μια μέρα μπορεί να μας αφήσει τόσο σωματικά, διανοητικά και συναισθηματικά εξαντλημένους που ακόμα και το «σαλάτα ή φακές» μοιάζει με πραγματικό γρίφο.

Αυτή η εξάντληση, ουσιαστικά έρχεται από την “κόπωση λήψης αποφάσεων”.

Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα η κόπωση λήψης αποφάσεων είναι ένα φαινόμενο (σε αντίθεση με μια διαγνώσιμη ιατρική πάθηση) όπου όσο περισσότερες αποφάσεις παίρνει ένα άτομο κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, τόσο περισσότερο εξαντλείται σωματικά, διανοητικά και συναισθηματικά.

Ένα άτομο που αντιμετωπίζει κόπωση αποφάσεων παλεύει με την εκτελεστική λειτουργία. Η κούραση και το άγχος κατακλύζουν το μυαλό και κάθε απόφαση λειτουργεί σωρευτικά. Έτσι φτάνει στο τέλος της μέρας να μην μπορεί να αναλύσει επαρκώς τα δεδομένα που λαμβάνει και έτσι να νιώθει ότι κατακλύζεται από συναισθήματα άγχους και αναποφασιστικότητας.

Ερωτήματα όπως, «και αν δεν πάρω τη σωστή απόφαση;» «και αν υπάρχει κάποια άλλη λύση που δεν έχω σκεφτεί;» «τι θα γίνει αν εμφανιστεί μία καλύτερη επιλογή στο μέλλον» επηρεαζουν την κρίση μας και τη δυνατότητά μας να καταλήξουμε τελικά κάπου. Τα επίπεδα στρες αυξάνονται και όλα μας μοιάζουν βουνό.

Πολλοί ειδικοί εξακολουθούν να μην αποδέχονται πλήρως την έννοια της κόπωσης απόφασης, εν μέρει λόγω της δυσκολίας απόδειξης των αποτελεσμάτων με οποιονδήποτε συγκεκριμένο τρόπο.

Όπως σημειώνει μια μελέτη στο περιοδικό Frontiers in Psychology, η έλλειψη ενός συγκεκριμένου ορισμού που είναι εύκολο να κατηγοριοποιηθεί και να δοκιμαστεί μπορεί να είναι ένας από τους λόγους που οι ερευνητές εξακολουθούν να συζητούν το αποτέλεσμα. Η κόπωση απόφασης είναι επίσης δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί και να δοκιμαστεί.

Ωστόσο, το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί και ερευνηθεί. Για παράδειγμα, μια μελέτη στο Health Psychology διαπίστωσε ότι οι νοσηλευτές τείνουν να λαμβάνουν λιγότερο αποτελεσματικές και πιο δαπανηρές κλινικές αποφάσεις σχετικά με τη φροντίδα των ασθενών όταν δούλευαν χωρίς διάλειμμα.

Πώς εξηγείται αυτή η κούραση;

Η υποκείμενη αιτία της κόπωσης των αποφάσεων μπορεί να έχει να κάνει με τα επίπεδα άγχους ενός ατόμου και τον αριθμό των αποφάσεων που πρέπει να λαμβάνει κάθε μέρα. Το βάρος αυτών των αποφάσεων έχει επίσης σημασία.

Οι επιχειρηματικές αποφάσεις, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ακόμη και ο ελεύθερος χρόνος έχουν όλα τις δικές τους εγγενείς αποφάσεις που ένα άτομο πρέπει να σταθμίσει και να λάβει, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα. Πιο περίπλοκες αποφάσεις μπορεί να εξαντλήσουν τα επίπεδα ενέργειας τους πιο γρήγορα.

Καθώς η μέρα περνάει και το άτομο πρέπει να παίρνει όλο και περισσότερες αποφάσεις, η ικανότητά του να επιλέγει με σύνεση μειώνεται.

Σε ποιους εκδηλώνεται πιο συχνά;

Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την κόπωση των αποφάσεων μπορεί να είναι η πεποίθηση ότι κάθε απόφαση μπορεί να επηρεάσει κάποιους άλλους.

Τα εν λόγω «άλλα άτομα» θα μπορούσαν να είναι ο σύντροφός σας, τα παιδιά σας, οι υπάλληλοί σας. Ανάλογα με τη δουλειά σας, μπορεί να είναι άτομα που δεν γνωρίζετε! Έτσι η αίσθηση ότι εσεις θα “ευθύνεστε” για κάποιες αλλαγές στην ζωή τους μπορεί να αυξήσουν το άγχος και την ανασφάλεια.

Οι δικαστές, οι χειρουργοί και οι στρατηγοί είναι κάποια ακραία παραδείγματα, αλλά πολλοί από εμάς έχουμε δουλειές ή παίζουμε ρόλους που απαιτούν πολλές γρήγορες αποφάσεις κάθε μέρα.

Αν βρίσκεστε σε μία δύσκολη περίοδο στη ζωή σας, το μυαλό δεν έχει την ίδια άνεση να ξεχωρίσει την καταλληλότερη επιλογή.  Επιπλέον η αβεβαιότητα παίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο.

Σε μία περίοδο με αλλαγές και γενικότερες δυσκολίες, οποιαδήποτε δική μας απόφαση φαντάζει ως τη σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι της αποτυχίας. Πολλοί άνθρωποι αντιμετώπισαν κόπωση κατά τις πρώτες μέρες της πανδημίας COVID-19 επειδή δεν είχαμε πολλές πληροφορίες για τον ιό και δεν μπορούσαμε να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ποιες συνέπειες θα είχαν οι επιλογές μας.

Επιρρεπείς στην κόπωση αποφάσεων είναι σαφώς και όσοι έχουν τάσεις τελειομανίας. Όταν θες να κάνεις τα πάντα τέλεια, είναι λογικό ότι κάθε απόφαση μπορεί να σε εξαντλεί.

Πώς εκδηλώνεται;

Ένα άτομο με κόπωση απόφασης μπορεί να αισθάνεται κουρασμένο, να έχει εγκεφαλική ομίχλη ή να εμφανίσει άλλα σημεία ή συμπτώματα σωματικής ή πνευματικής κόπωσης.

Συγκεντρώσαμε οκτώ κοινά συμπτώματα κόπωσης από αποφάσεις για αναφορά.

Αναβλητικότητα ή αποφυγή αποφάσεων. Η αναβολή αποφάσεων – ή η πλήρης αποφυγή ορισμένων ανθρώπων ή καταστάσεων – είναι μια από τα πιο κοινά “συμπτώματα” στην κούραση αποφάσεων. Ο φόβος μήπως κάνετε λάθος σας παραλύει και σας αγχώνει.

Παρορμητικότητα. Εάν παίρνετε περίπλοκες αποφάσεις όλη την ημέρα, μπορεί να είστε λιγότερο προσεκτικοί σχετικά με άλλες επιλογές που πρέπει να κάνετε. Δεν θα σπαταλήσετε πολλές ώρες σκέψεις σε κάτι που μοιάζει ανούσιο (πχ κάτι που θα αγοράσετε διαδικτυακά) και έτσι δράτε σπασμωδικά και χωρίς λογική.

Εξάντληση. Η κόπωση των αποφάσεων μπορεί να επιβαρύνει σωματικά, διανοητικά και συναισθηματικά. Έτσι, δεν θα ήταν περίεργο για ένα άτομο με κούραση αποφάσεων να θέλει απεγνωσμένα ένα διάλειμμα καθώς έχει επέλθει το λεγόμενο  burnout. . Το άγχος της λήψης μιας δύσκολης απόφασης μπορεί να προκαλέσει ένα ευρύ φάσμα σωματικών συμπτωμάτων, από πονοκεφάλους έντασης και συσπάσεις των ματιών μέχρι ναυτία και άλλα προβλήματα στην κοιλια.

Εγκεφαλική ομίχλη. Δυσκολεύεστε ξαφνικά να ολοκληρώσετε τις προτάσεις σας; Ξεχνάτε συνεχώς ονόματα ή αποσπάται η προσοχή σας όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να σας μιλήσουν; Η κόπωση των αποφάσεων μπορεί να προκαλεί ομίχλη στον εγκέφαλό σας.

Ευερέθιστο. Δεν έχετε πια υπομονή για απλά πράγματα και έχετε μόνιμη υπερένταση; Παρεξηγείτε ερωτήσεις φίλων με το παραμικρό ενώ το να αποφασίσετε που θα πάτε με τον/την σύντροφό σας για φαγητό είναι αιτία τσακωμού; Τότε μάλλον έχετε κόπωση λήψης αποφάσεων.

Τύψεις ή δυσαρέσκεια. Εάν κάνατε την επιλογή, αλλά εξακολουθείτε να το σκέφτεστε ώρες αργότερα και να αμφισβητείτε την επιλογή που κάνατε, θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα της κούρασης των αποφάσεων.

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι  κούραση των αποφάσεων είναι μια οξεία (μικρής διάρκειας) εμπειρία. Εάν αντιμετωπίζετε αυτά τα συμπτώματα κάθε μέρα, τότε μπορεί να συμβαίνει κάτι άλλο πιο χρόνιο και θα πρέπει να απευθυνεθείτε σε κάποιον ειδικό.