Είναι εύκολο να υποθέσουμε ότι όλα τα ζώα έχουν μια καθαρή διαχωριστική γραμμή μεταξύ των φύλων, επειδή οι διαφορές στην εμφάνιση μεταξύ αρσενικών και θηλυκών μπορεί να είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές. Όμως όσο περισσότερο οι επιστήμονες εμβαθύνουν στην μελέτη για την άγρια ζωή, τόσο πιο ξεκάθαρο γίνεται ότι η φύση δεν έχει αμετάβλητους κανόνες.

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν ότι οι αρσενικοί ιππόκαμποι μένουν έγκυοι και γεννούν. Ωστόσο, η έρευνα αποκαλύπτει περισσότερα για τα ζώα που αψηφούν τις προσδοκίες όσον αφορά τους κανόνες του φύλου.

Όμως για να κατανοήσουμε γιατί ορισμένα είδη εξέλιξαν ειδικά χαρακτηριστικά ή κάποια συγκεκριμένη εμφάνιση πρέπει αρχικά να καταλάβουμε γιατί τα αρσενικά και τα θηλυκά πολλών ειδών εξελίχθηκαν ώστε να μοιάζουν τόσο διαφορετικά μεταξύ τους. Στο μεγαλύτερο μέρος του ζωικού βασιλείου, τα θηλυκά έχουν πεπερασμένο αριθμό ωαρίων, ενώ τα αρσενικά έχουν άπειρο αριθμό σπερματοζωαρίων.

Αυτό είναι γνωστό ως ανισογαμία, και συνήθως προκαλεί τον ανταγωνισμό των αρσενικών για τα θηλυκά μέσω της εξέλιξης του είδους,  που αναπτύσσουν είτε «όπλα», όπως τα κέρατα στα ελάφια, ή «στολίδια», όπως η εντυπωσιακά όμορφη ουρά του παγωνιού. Κατά συνέπεια, είναι προς το συμφέρον των θηλυκών να είναι πιο επιλεκτικά όσον αφορά τους συντρόφους τους.

Αυτές οι διαφορές στην εμφάνιση των φύλων εξελίχθηκαν μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται φυσική επιλογή. Η φυσική επιλογή είναι η διαδικασία εξέλιξης των ειδών μέσω της οποίας οι οργανισμοί που είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον αφήνουν περισσότερους απογόνους από εκείνους που είναι λιγότερο προσαρμοσμένοι. Η θεωρία της φυσικής επιλογής διατυπώθηκε επίσημα το 1858, από τον Κάρολο Δαρβίνο. Στηρίζεται στην παρατήρηση πως ορισμένες διαφορές μεταξύ των ατόμων σε έναν πληθυσμό είναι κληρονομήσιμες.

Η διαδικασία με την οποία οι οργανισμοί που είναι περισσότερο προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τους επιβιώνουν και αναπαράγονται περισσότερο από τους λιγότερο προσαρμοσμένους ονομάστηκε από τον Κάρολο Δαρβίνο φυσική επιλογή. Η θεωρία του Δαρβίνου προσέφερε μια απλή αλλά πειστική εξήγηση για την ποικιλία των ειδών στη Γη. Επειδή οι διάφορες περιοχές έχουν διαφορετικές συνθήκες και διαφορετικές ευκαιρίες επιβίωσης, διαφορετικοί οργανισμοί επιλέγονται από τη φυσική επιλογή ως οι πιο προσαρμοσμένοι στο συγκεκριμένο περιβάλλον.

1. Η αγριόπαπια

Ένα καλό παράδειγμα είναι η αγριόπαπια, που είναι μια από τις πιο κοινές πάπιες στον κόσμο. Το καφέ χρώμα των φτερών των θηλυκών εξελίχθηκε μέσω της φυσικής, όπου επιβιώνουν οι πιο ικανές- στην προκειμένη περίπτωση, αυτές που έχουν τη δυνατότητα να καμουφλάρονται από τους θηρευτές.

Τα φωτεινά μπλε και πράσινα φτερά των αρσενικών αγριόπαπιων μπορεί να τις κάνουν ευδιάκριτες στο φόντο των βάλτων, αφήνοντάς τες εκτεθειμένες προς τους θηρευτές, ωστόσο, αυξάνουν την ελκυστικότητά τους. Τα θηλυκά επιλέγουν τα πιο «σέξι» αρσενικά με βάση το φτέρωμά τους. Έτσι, η πλειονότητα του είδους αποτελείται από αρσενικά με έντονα χρώματα, ενώ τα θηλυκά έχουν μια μουντή εμφάνιση.

Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. Η εξέλιξη έχει δημιουργήσει μερικές απίστευτες ανατροπές στην ιστορία της φύσης.

2. Το λαιυκόλαιμο αηδόνι

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι περίπου το 20% των θηλυκών λευκόλαιμων αηδονιών (ένα είδος κολιμπρί από την κεντρική Αμερική) έχουν ιριδίζον μπλε και πράσινο φτέρωμα που μιμείται το χρώμα των αρσενικών.

Αν και τα θηλυκά μιμούνται τα αρσενικά μόνο στην εμφάνιση και όχι στη συμπεριφορά, αποκτούν το πλεονέκτημα που απολαμβάνουν τα πιο επιθετικά αρσενικά. Τα αρσενικά αποφεύγουν τα θηλυκά με διακοσμητικό φτέρωμα, πράγμα που σημαίνει ότι παραμένουν μόνα τους, έχοντας ως πλεονέκτημα καλύτερη πρόσβαση σε περισσότερη ποσότητα τροφής.

3. Το ναρβάλ

Το ναρβάλ, ή μονόκερος της θάλασσας, είναι μια φάλαινα της Αρκτικής που έχει έναν μακρύ σπειροειδή χαυλιόδοντα, μήκους έως και τριών μέτρων. Τα αρσενικά χρησιμοποιούν τον χαυλιόδοντα για να προσελκύουν τα θηλυκά και παράλληλα να απειλούν τους αρσενικούς αντιπάλους. Το αρσενικό με τον μεγαλύτερο χαυλιόδοντα είναι και το πιο κυρίαρχο και έχει τις περισσότερες ευκαιρίες ζευγαρώματος.

Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό θηλυκών διαθέτει κι αυτό χαυλιόδοντες. Δεν είναι γνωστό το γιατί. Αλλά αν οι χαυλιόδοντες αυξάνουν τις πιθανότητες επιβίωσης (μέσω της καταπολέμησης των θηρευτών ή χρησιμοποιώντας τη λόγχη για τροφή), θα έχουν εξελιχθεί μέσω της φυσικής επιλογής τόσο στα αρσενικά όσο και στα θηλυκά ναρκοφάλαινα. Δεδομένου ότι η παρουσία χαυλιόδοντα περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό στα αρσενικά, είναι πιθανό τα θηλυκά με χαυλιόδοντες να επωφελούνται με παρόμοιο τρόπο όπως και τα κολιμπρί.

4. Το ορτύκι

Ορισμένα είδη, όπως το ορτύκι (ένα χερσαίο πουλί της Νότιας Ασίας) παρουσιάζουν πλήρη αντιστροφή των ρόλων. Τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά και έχουν μαύρο λαιμό και μια μαύρη κηλίδα στο στήθος που λείπει από τα αρσενικά. Τα θηλυκά βγάζουν ένα δυνατό βροντερό κάλεσμα για να προσελκύσουν τα αρσενικά και να παλέψουν για το πιο θα «κερδίσει» το αρσενικό.

Μόλις ένα ζευγάρι ζευγαρώσει, το θηλυκό μετακινείται στον επόμενο σύντροφό του, ενώ το αρσενικό αφήνεται να εκκολάψουν τα αυγά και να μεγαλώσει μόνο του τα μικρά τους. Ωστόσο, αυτό έχει κάποιο κόστος. Αν και στο ζωικό βασίλειο, τα περισσότερα θηλυκά έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής από τα αρσενικά, τα θηλυκά ορτύκια έχουν διάρκεια ζωής τέσσερα χρόνια, σχεδόν το μισό της διάρκειας ζωής των αρσενικών.

5. Η φουντωτή τραχηλιά

Δεν είναι μόνο τα θηλυκά που επωφελούνται από την υιοθέτηση της αρσενικής εμφάνισης ή χαρακτηριστικών. Η φουντωτή τραχηλιά (ένας παπαγάλος από τη βόρεια Ευρώπη και την Ασία) πήρε το όνομά της από το κολάρο από φτερά που αναπτύσσεται γύρω από το λαιμό των αρσενικών κατά την περίοδο αναπαραγωγής, παρόμοιο με τα ελισαβετιανά κολάρα που φορούσαν τον 17ο αιώνα. Τα αρσενικά με πιο εντυπωσιακά φτερά είναι κι αυτά που προσελκύουν τα περισσότερα θηλυκά.

Έτσι, τα αρσενικά με το πιο φουντωτό κολάρο έχουν την πολυτέλεια της επιλογής, ενώ ορισμένα αρσενικά καταλήγουν ως μοναχικές καρδιές χωρίς καμία ευκαιρία να ζευγαρώσουν. Όμως, αυτά τα δυσαρεστημένα αρσενικά έχουν βρει έναν τρόπο να νικούν τους παίκτες στο ίδιο τους το παιχνίδι. Ορισμένα αρσενικά αντιγράφουν τα θηλυκά κατά τη διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής, ώστε να μπορούν να πλησιάσουν αρκετά στα θηλυκά και στη συνέχεια να ζευγαρώσουν μαζί τους με ύπουλο τρόπο.

Ορισμένα από τα πτηνά αυτά που μιμούνται τα θηλυκά θα προσελκύσουν μάλιστα και άλλα αρσενικά που τα περνάνε για θηλυκά. Μόλις βεβαιωθούν ότι το πεδίο είναι ελεύθερο τα ψευδοθηλυκά αυτά θα επιστρέψουν για να ζευγαρώσουν με την ησυχία τους.

6. Η Ύαινα

Ίσως το πιο συναρπαστικό ζώο στο ζωικό βασίλειο είναι η ύαινα της υποσαχάριας Αφρικής, όπου στις φυλές τους τα θηλυκά κατέχουν τον κυρίαρχο ρόλο. Είναι αυτά που κάνουν το μεγαλύτερο μέρος του κυνηγιού και μεγαλώνουν μόνες τους τα μικρά τους. Τα θηλυκά είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα αρσενικά και διαθέτουν περισσότερη ποσότητα τεστοστερόνης, πράγμα που σημαίνει ότι συνήθως το αρσενικό υποτάσσεται στο θηλυκό.

Τα θηλυκά διαθέτουν ακόμη και πέος, πλήρες με όρχεις, και ικανό για στύση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ψευδοπέος, που σχηματίζεται από μια διευρυμένη κλειτορίδα μέσω της οποίας τα θηλυκά ουρούν και γεννούν. Το ψεύτικο πέος χρησιμοποιείται για να σηματοδοτεί την κυριαρχία όταν οι ύαινες συναντιούνται μεταξύ τους, με ένα όρθιο «πέος» να λειτουργεί ως μέσο υποταγής του αρσενικού.

7. Η Ασιατική τσιπούρα

Έτσι, στο ζωικό βασίλειο, υπάρχουν πολλά οφέλη από το να μοιάζει κανείς με μέλος του αντίθετου φύλου. Όμως ορισμένα είδη ψαριών, όπως η ασιατική τσιπούρα, έχουν προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα, καθώς κατά τη διάρκεια της ζωής τους αλλάζουν φύλο.

Γνωστό ως «διαδοχικός ερμαφροδιτισμός», όπου τα μεγαλύτερα θηλυκά μετατρέπονται σε αρσενικά. Μια αλλαγή στα επίπεδα ορμονών κάνει τις ωοθήκες τους να μετατραπούν σε όρχεις, επιτρέποντάς τους να παράγουν περισσότερους απογόνους κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Έχουμε μάθει τόσα πολλά για το ζωικό βασίλειο από την έναρξη της σύγχρονης επιστήμης, αλλά όπως δείχνουν αυτές οι νέες μελέτες, μπορεί να έχουμε μόλις ανακαλύψει την κορυφή του παγόβουνου.