Την τελευταία εβδομάδα, η φίλη μου η Ε., μου αναφέρει ότι ο σύντροφος της της μιλάει απότομα και κάποιες φορές γίνεται εριστικός απέναντί της, χωρίς όμως να έχει προηγηθεί κάποια διαφωνία ή να ειπωθεί κάτι από εκείνη που θα μπορούσε να πυροδοτήσει αυτές τις αρνητικές αντιδράσεις εκ μέρους του. «Είναι πιεσμένος αυτό το διάστημα και δεν μπορεί να το διαχειριστεί», μου είπε αρκετές φορές δικαιολογώντας τον.
Δυστυχώς, είναι σύνηθες φαινόμενο στις οικογενειακές, ερωτικές, φιλικές και εργασιακές σχέσεις, όταν κάποιος περνάει μία δύσκολη περίοδο και παρεκτρέπεται (είτε σε μικρό είτε σε μεγάλο βαθμό), να σπεύδουμε να τον συναισθανθούμε, να τον κατανοήσουμε και στη συνέχεια να τον δικαιολογήσουμε, αποδεχόμενοι ουσιαστικά τη κακή του συμπεριφορά.
Έως πότε όμως θα τον αφήνουμε να μας πληγώνει χωρίς να του λέμε τίποτα; Να θίγει την προσωπικότητά μας, να μας φέρνει σε δύσκολη θέση και να μας δημιουργεί προβλήματα και να τον αφήνουμε να συνεχίζει. Να αφήνουμε τον εαυτό μας απροστάτευτο.
Όλοι μας έχουμε κακές μέρες και είναι φυσικό να μας βγαίνει γκρίνια ή να γινόμαστε μίζεροι, όμως το να ξεσπάμε σε όποιον βρούμε μπροστά μας, δείχνει αδιαφορία και ασέβεια. Προσωπικά, μπορώ να δικαιολογήσω κάποιον που παρεκτράπηκε μία φορά -σε επιτρεπτά για εμένα όρια- αλλά όταν εξακολουθεί να συμπεριφέρεται κατά αυτόν τον τρόπο, δεν υπάρχει δικαιολογία.
Όλα είναι θέμα ορίων, τα οποία τα βάζουμε εμείς κάθε φορά και μπορούν να αναδιομορφωθούν ανάλογα με τον άνθρωπο και τη σχέση που έχουμε μαζί του. Αν για παράδειγμα μιλάμε για κάποιον ο οποίος δεν έχει εμφανίσει ξανά κάποια άσχημη συμπεριφορά, ίσως να είμαστε πιο ελαστικοί μαζί του εν αντιθέσει με κάποιον που τείνει να προσβάλει και να μειώνει συχνά τους άλλους.
Ο καθένας μας έχει τα δικά του, αποκλειστικά κριτήρια τα οποία πρέπει να τα φέρνουμε στην επιφάνεια όποτε είναι απαραίτητο. Είναι το όπλο μας για να προστατεύουμε τη ψυχική μας υγεία.
Αν σιωπούμε συνεχώς, αυτοί θα θεωρήσουν ότι η συμπεριφορά τους είναι αποδεκτή και θα συνεχίσουν ακάθεκτοι να είναι εριστικοί απέναντί μας, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι ενοχλούμαστε και ότι επειδή έχουμε θιχτεί, τα αισθήματά μας γι’ αυτούς αλλάζουν.
Ας σταματήσουμε να είμαστε people-pleasers
Αν και έχει λήξει η περίοδος χάριτος που έχουμε δώσει, εμείς συνεχίζουμε να υπομένουμε τις προσβολές προς το πρόσωπό μας. Γιατί;
Ο καθένας από εμάς αναζητά αγάπη και αποδοχή. Είναι μια βαθιά ριζωμένη και ασυνείδητη συνήθεια που έχει αναπτύξει ο άνθρωπος από τα αρχαία χρόνια και έχει μάθει να ζει με αυτή. Είναι κομμάτι της επιβίωσής του.
Όταν όμως η ανάγκη μας να ευχαριστήσουμε τους άλλους είναι τόσο έντονη που θυσιάζουμε την ταυτότητά μας, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας, προκειμένου να γίνουμε αποδεκτοί, τότε αρχίζει να γίνεται πρόβλημα.
Η Harriet B.Braiker αποκαλεί αυτή την «ασθένεια του να ευχαριστείς» ένα ψυχαναγκαστικό ακόμη και εθιστικό, πρότυπο συμπεριφοράς. Όσοι την έχουν συχνά αυτοθυσιάζονται και βάζουν όλους τους άλλους πάνω από τον εαυτό τους.
Πολλές φορές έχω φοβηθεί και δε μιλάω σκεπτόμενη τους άλλους. Να μη τους στεναχωρήσω, να μη τους κάνω να αισθανθούν άσχημα και κυρίως να μη διαταραχθεί η σχέση μου με αυτούς. Στην προσπάθεια μου να είμαι το “καλό παιδί” και να μη παρεξηγηθώ, δικαιολογούσα συνεχώς τους άλλους μέχρι που άρχισα να λέω τα πολύτιμα για τη ψυχική μας υγεία «όχι».
Άλλο η κατανόηση, άλλο η δικαιολόγηση
Για κάποιο λόγο συχνά συγχέεται η κατανόηση με τη δικαιολόγηση. Η προθυμία μας να κατανοήσουμε ή να εξηγήσουμε ένα συμβάν ή μία συμπεριφορά, δε σημαίνει ότι τη δικαιολογούμε και ότι την αποδεχόμαστε.
Το να εξηγούμε κάτι, σημαίνει ότι δίνουμε μια εξήγηση στο γιατί συνέβη και ίσως να δώσουμε πιθανές λύσεις βελτίωσης. Αν για παράδειγμα κάποιος μόλις έμαθε ένα κακό νέο και από τα νεύρα του μίλησε απότομα σε όποιον βρήκε μπροστά του, μπορώ να κατανοήσω ποια είναι η πηγή της κακής του συμπεριφοράς, αλλά δε σημαίνει ότι αυτόματα θα τον δικαιολογήσω.
Μία συχνή παγίδα: η χειριστικότητα
«Μα εγώ σε αγαπάω και θέλω το καλό σου, γι’ αυτό σου μιλάω έτσι», αυτή η μάστιγα.
Στο όνομα της «αγάπης» και της σχέσης που έχετε χτίσει καλείστε να δικαιολογήσετε τη συμπεριφορά του άλλου. Αν είχα 1€ κάθε φορά που άκουγα κάποιον να λέει «μα εγώ σε αγαπάω και θέλω να με καταλάβεις τώρα που περνάω δύσκολα», τώρα θα σας έγραφα από ένα απομακρυσμένο μέρος το οποίο θα απείχε σίγουρα χιλιάδες χιλιόμετρα από αυτούς τους ανθρώπους.
Μπορεί να το έχετε ακούσει από κάποιο μέλος της οικογένειάς, από το ταίρι σας, από κάποιον φίλο σας και με αυτή τη φράση να σας δημιουργούσαν τύψεις όταν σκεφτόσασταν ή θέλατε να εκφράσετε τη δυσαρέσκειά σας για την παραβιαστική του συμπεριφορά.
Παρόλο που σας λένε ότι σας συμπεριφέρονται με αγάπη, αυτό δεν είναι αγάπη. Ίσως, μία από τις χειρότερες συμβουλές που έχω ακούσει είναι: «μα έτσι έμαθε να εκφράζει την αγάπη του, πρέπει να τον αποδεχθείς». Όχι, δεν πρέπει να αποδεχθεί κανείς κάποιον που είναι κακοποιητικός ή παραβιαστικός και εννοείται ότι δεν χωρά καμία δικαιολογία.
Ότι περνάει κάποιος μία δύσκολη περίοδο εύκολα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εκτονώνει πάνω μας όλη την ένταση και τη θλίψη του. Ότι μας αγαπάει κάποιος δεν του δίνει το ελεύθερο να ασκεί να μας συμπεριφέρεται και να μας μιλάει με όποιον τρόπο του αρέσει και θεωρεί εκείνος ως σωστό.
Τα προβλήματά μας είναι δικά μας. Μπορούμε να τα μοιραζόμαστε για να νιώσουμε καλύτερα ή για να ζητήσουμε μία συμβουλή και αυτό μόνο αν μας το επιτρέψουν οι άλλοι. Αλλά μέχρι εκεί. Το πρόβλημά μας δεν μεταφέρεται. Και κυρίως δεν δικαιολογεί να κάνουμε κανενός τη ζωή δύσκολη. Όσο δικαιολογούμε αυτούς τους ανθρώπους, οι πιθανότητες να αναπτύξουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης μειώνονται. Ήρθε η στιγμή να βάλουμε τα όριά μας και να σταματήσουμε να δικαιολογούμε ανθρώπους που διαταράσσουν την ψυχική μας υγεία κατά πάσα πιθανότητα δεν θα μας δικαιολογούσαν με την ίδια ευκολία.
