Ο ρατσισμός δεν εκδηλώνεται πάντα με βία ή ακραία επιθετικότητα, όπως συχνά τον αντιλαμβανόμαστε. Αντίθετα, μπορεί να είναι κεκαλυμμένος και να εμφανίζεται με πιο δόλιους και λεπτούς τρόπους, που τον καθιστούν δυσδιάκριτο και δύσκολα αντιληπτό. Συχνά εκφράζεται μέσω μικρών σχολίων, αθώων φαινομενικά ερωτήσεων ή στερεοτυπικών συμπεριφορών, που περιγράφεται συχνά ως «καθημερινός ρατσισμός» ή «περιστασιακός ρατσισμός», ενισχύοντας τις διακρίσεις και προκαλώντας αίσθημα αποξένωσης.
Αυτός ο λανθάνων ρατσισμός, που δεν είναι φανερός αλλά υποβόσκει στην καθημερινή μας επικοινωνία, μπορεί να είναι εξίσου καταστροφικός όσο και οι πιο ακραίες μορφές ρατσιστικής βίας.
Στην καθημερινή μας ζωή, πολλές φορές χρησιμοποιούμε εκφράσεις και μικρές ερωτήσεις που, αν και μπορεί να φαίνονται αθώες, κρύβουν πίσω τους στοιχεία ρατσισμού. Αυτές οι φράσεις, είτε εξαιτίας πολιτισμικών στερεοτύπων είτε από άγνοια, ενδέχεται να επηρεάζουν αρνητικά τους ανθρώπους στους οποίους απευθύνονται. Στην ουσία, οι μικρές αυτές αλληλεπιδράσεις αναπαράγουν κοινωνικές διακρίσεις και ενισχύουν τις ανισότητες, ακόμα κι αν δεν υπάρχει πρόθεση να βλάψουν.
Το 1970, ο ψυχίατρος του Χάρβαρντ Chester M. Pierce PhD επινόησε τον όρο “μικροεπιθετικότητα“ για να περιγράψει την περιφρονητική, προσβλητική και ασεβή μεταχείριση που υφίστανται οι μαύροι στα χέρια μη μαύρων ατόμων και αυτή η λέξη συχνά παρεξηγείται ως μικρές ή ασήμαντες ρατσιστικές ενέργειες.
Ωστόσο, οι μικροεπιθετικές ενέργειες δεν είναι μικρές, ούτε πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τέτοιες. Πρόκειται για καθημερινές λεκτικές, μη λεκτικές επισημάνσεις, περιφρονήσεις ή προσβολές, σκόπιμες ή ακούσιες, που επικοινωνούν εχθρικά, υποτιμητικά ή αρνητικά μηνύματα σε άτομα που βασίζονται αποκλειστικά στην περιθωριοποιημένη συμμετοχή τους σε μία ομάδα. Επιβεβαιώνουν προκατειλημμένα στερεότυπα μέσω σχολίων, μπορούν να υποβιβάζουν υπαινικτικά την ευφυΐα, την ηθική ή κάποιο χαρακτηριστικό της ομάδας στην οποία ανήκει ένα άτομο.
Ενώ οι απροκάλυπτες πράξεις ρατσισμού – όπως ο σωματικός τραυματισμός- είναι αυτό που συνηθέστερα συνδέουμε με τον διαπροσωπικό ρατσισμό. Ο ρατσισμός όμως παίρνει πολλές μορφές. Οι μικροεπιθέσεις έχουν γίνει τόσο πανταχού παρούσες που όσοι τις διαπράττουν μπορεί να μην τις αντιλαμβάνονται καν ως ρατσιστικές.
«Από πού είσαι πραγματικά;»
Αυτή η ερώτηση, που συνήθως τίθεται ως συνέχεια του «από πού είσαι;», συνήθως δεν προέρχεται από γνήσιο ενδιαφέρον για την εθνική ή πολιτιστική καταγωγή κάποιου. Στην πραγματικότητα προέρχεται από τη ρατσιστική κλίση να φυλετίζονται και να κατηγοριοποιούνται οι άνθρωποι ανάλογα με τη φυλή. Για πολλούς ανθρώπους από μειονοτικές ομάδες, αυτή η ερώτηση υπονοεί ότι δεν θεωρούνται «πραγματικοί» πολίτες της χώρας τους, μόνο και μόνο εξαιτίας της εμφάνισής τους ή της πολιτισμικής τους καταγωγής.
«Μιλάς καλά τα ελληνικά για ξένος!»
Αυτή η έκφραση, παρόλο που μπορεί να φαίνεται σαν κομπλιμέντο, κρύβει την υπόθεση ότι ένας άνθρωπος με ξένη εμφάνιση ή προφορά δεν μπορεί να μιλάει καλά την ελληνική γλώσσα. Αποκλείει την πιθανότητα ότι κάποιος μπορεί να έχει πολλαπλές ταυτότητες και γλωσσικές ικανότητες, ενώ υποβιβάζει τη διαφορετικότητά του.
Όταν φερόμαστε έκπληκτοι που ένα άτομο ξεπέρασε τις ρατσιστικές υποθέσεις μας για αυτό, αυτό λέει περισσότερα για εμάς παρά για την ικανότητα αυτού του ατόμου.
«Πρέπει να είστε καλός στο [ δραστηριότητα που σχετίζεται στερεοτυπικά με μια φυλετική ή εθνική ομάδα].»
Η πλάνη ότι η φυλή έχει βιολογική βάση έχει οδηγήσει στην αναληθή ιδέα ότι ορισμένες φυλετικές ομάδες έχουν ιδιαίτερες δεξιότητες ή τάσεις για συγκεκριμένες δραστηριότητες. Ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβετε τα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα κάποιου είναι να τον γνωρίσετε προσωπικά, όχι να κάνετε υποθέσεις με βάση τη φυλετική του ταυτότητα.
«Δεν φαίνεσαι γκέι»
Αυτό το σχόλιο βασίζεται στην ιδέα ότι οι άνθρωποι με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό θα πρέπει να έχουν μια συγκεκριμένη εμφάνιση ή συμπεριφορά. Η σεξουαλικότητά μας είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας, αλλά η ταυτότητά μας δεν είναι η μοναδική απόδειξη για τη σεξουαλικότητά μας.
«Είναι εκπληκτικό το πόσο καλά τα καταφέρνεις για άτομο με αναπηρία.»
Παρόλο που μπορεί να φαίνεται σαν επιδοκιμασία, αυτή η δήλωση μειώνει τις ικανότητες του ατόμου και το θέτει σε χαμηλότερο επίπεδο προσδοκιών.
«Έχεις πολύ όμορφα μαλλιά, είναι τόσο εξωτικά!»
Παρά το ότι φαίνεται σαν κοπλιμέντο, ενισχύει την αίσθηση της “διαφορετικότητας” και της μη ενσωμάτωσης στην κυρίαρχη κουλτούρα καθώς υπογραμμίζει την στερεοτυπική αντίληψη που μπορεί να υπάρχει για την εμφάνιση.
Χρήση λέξεων που συνδέονται με την ανωτερότητα της Δύσης και των λευκών
Όροι όπως «πολιτισμένος», «εκσυγχρονισμένος» και «αναπτυγμένος» χρησιμοποιούνται συχνά για να περιγράψουν τις χώρες ή τις κοινωνίες των δυτικών, λευκών πληθυσμών. Αυτοί οι όροι προωθούν την ιδέα ότι οι άλλες χώρες ή κοινωνίες είναι κατώτερες ή λιγότερο ανεπτυγμένες, δημιουργώντας διαχωρισμούς με βάση τον πολιτισμό και την καταγωγή.
Υποτίμηση της διαφορετικότητας μέσω της ανεκτικότητας
Εκφράσεις όπως «ανεκτικότητα στη διαφορετικότητα» συχνά χρησιμοποιούνται, αλλά μπορούν να φέρουν μια υποτιμητική αίσθηση, καθώς υποδηλώνουν ότι η διαφορετικότητα είναι κάτι ανεκτό αλλά όχι επιθυμητό. Η ουσιαστική αποδοχή της διαφορετικότητας δεν προϋποθέτει ανεκτικότητα, αλλά κατανόηση και σεβασμό.
Ποιος να το περίμενε; Η μαγεία, εκτός από το να βγάζει κουνέλια από καπέλα, τώρα δίνει και μαθήματα στην επιστήμη για το πόσο λίγο καταλαβαίνουμε τον κόσμο γύρω μας.
Ποιος να το περίμενε; Η μαγεία, εκτός από το να βγάζει κουνέλια από καπέλα, τώρα δίνει και μαθήματα στην επιστήμη για το πόσο λίγο καταλαβαίνουμε τον κόσμο γύρω μας.
