Υπάρχει μια σκηνή που όλοι γνωρίζουμε καλά: είναι αργά το βράδυ, κουρασμένοι μετά από μια δύσκολη μέρα καθόμαστε στον καναπέ λέγοντας πως “θα ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στο κινητό πριν τον ύπνο”. Δέκα λεπτά στο Instagram γίνονται δύο ώρες, η οθόνη λάμπει μέσα στη σιωπή του σπιτιού και ξαφνικά καταλαβαίνουμε ότι κλέψαμε χρόνο από τον πιο πολύτιμο μας φίλο, τον ύπνο. Το επόμενο πρωί είναι πάντα βαρύτερο, το ξυπνητήρι πιο σκληρό, η διάθεση βαριά. 

Αυτή η ιστορία δεν είναι προσωπική, τείνει να γίνει συλλογική και να μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας. Ο μέσος κάτοικος του “δυτικού κόσμου” τσεκάρει το κινητό του 205 φορές τη μέρα, σχεδόν κάθε πέντε λεπτά. Πάνω από 43% δηλώνουν ότι αισθάνονται “εθισμένοι” και το 80% το κοιτά μέσα στα πρώτα δέκα λεπτά από τη στιγμή που ξυπνούν. Αριθμοί που μοιάζουν βγαλμένοι από δυστοπία, αλλά είναι η καθημερινή μας κανονικότητα. 

Η υπερβολική χρήση του smartphone δεν είναι αθώα. Η επιστήμη μιλάει καθαρά: συνδέεται με αυξημένα επίπεδα άγχους, μελαγχολίας, κατάθλιψης, με προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Στο σώμα αφήνει τα σημάδια της με πόνους σε αυχένα, ώμους, μάτια και το χειρότερο: διαταράσσει τον ύπνο μας, αυτό το πολύτιμο φίλτρο που καθαρίζει τον εγκέφαλο και την ψυχή από τα κατάλοιπα της μέρας. Υπάρχουν μάλιστα δεδομένα που δείχνουν αυξημένο κίνδυνο για πρώιμη άνοια σε όσους ζουν κολλημένοι σε μια οθόνη. 

Το κινητό δεν είναι εχθρός· είναι εργαλείο. Ένα εργαλείο που όμως διεκδικεί ολοένα και περισσότερο την προσοχή μας. Όπως κάθε εργαλείο χρειάζεται όρια. Να το χρησιμοποιούμε χωρίς να μας χρησιμοποιεί. Αυτό είναι το ζητούμενο. Να το βάλουμε στη θέση του, να ξαναβρούμε χώρο για τον εαυτό μας, για τους ανθρώπους γύρω μας, για την ίδια μας τη ζωή. 

Ακολουθούν έξι τρόποι που μπορούν να μας βοηθήσουν να ορίσουμε αυτά τα όρια. Δεν είναι μαγικές λύσεις, αλλά μικρά βήματα που αν γίνουν συνήθεια μπορούν να αλλάξουν το τοπίο.

1. Μην το κουβαλάτε πάντα μαζί σας (ειδικά στο σπίτι)

Η πιο απλή αλλά και πιο δύσκολη συμβουλή. Όταν το κινητό είναι πάνω μας, το χέρι θα απλωθεί μηχανικά ακόμα κι αν είναι στο αθόρυβο. Αν όμως βρίσκεται σε άλλο δωμάτιο, η απόσταση γίνεται όριο.  Αυτό το μικρό τείχος μας επιτρέπει να είμαστε πιο κοντά με την οικογένειά μας, να θυμάμαι ότι ο χρόνος τους αξίζει περισσότερο από κάθε ειδοποίηση.

2. Παρακολουθήστε τη χρήση σας

Δεν μπορούμε να αλλάξουμε κάτι που δεν μετράμε. Τα στατιστικά χρήσης δείχνουν με σκληρή ειλικρίνεια πόσο χρόνο τρώει το κινητό μας και σχεδόν πάντα είναι περισσότερος απ’ όσο νομίζουμε. Αυτή η επίγνωση, όσο δυσάρεστη κι αν είναι μπορεί να γίνει κίνητρο. Το να δεις ότι πέρασες τρεις ώρες σε εφαρμογές που δε θυμάσαι καν, είναι το πρώτο βήμα για να θελήσεις να πάρεις πίσω αυτό τον χρόνο.

3. Ορίστε χρονικά όρια

Βάλτε πρόγραμμα όπως θα βάζατε σε μια δουλειά. Δυο δεκαπεντάλεπτα τη μέρα για social media, με ειδοποίηση που σας υπενθυμίζει πότε τελειώνει ο χρόνος. Στην αρχή ίσως μοιάζει περιοριστικό. Στην πραγματικότητα είναι απελευθερωτικό. Μαθαίνεις να χρησιμοποιείς το κινητό με πρόθεση, όχι από συνήθεια. 

4. Εξασκηθείτε στην “ενσυνειδητότητα” 

Πόσες φορές πιάνουμε το κινητό απλώς επειδή βαριόμαστε, επειδή νιώθουμε ανήσυχοι ή κουρασμένοι; Την επόμενη φορά κάντε μια παύση. Ρωτήστε τον εαυτό σας: τι νιώθω τώρα; Υπάρχει καλύτερος τρόπος να το αντιμετωπίσω; Ένας περίπατος, μια σύντομη κλήση σε φίλο, ένα χαρτί και μολύβι για να γράψετε σκέψεις . Όλα αυτά είναι πιο ουσιαστικές απαντήσεις από το άσκοπο scroll.

5. Κάντε το λιγότερο ελκυστικό

Τα χρώματα της οθόνης είναι σχεδιασμένα για να μας τραβούν. Αν το κινητό μπει σε λειτουργία γκρι κλίμακας, χάνει τη μαγεία του. Ξαφνικά η ατέρμονη περιήγηση γίνεται βαρετή. Μια απλή τεχνική που μπορεί να κόψει την έλξη της οθόνης χωρίς να χρειάζεται ιδιαίτερη δύναμη θέλησης.

6. Σκεφτείτε τους ανθρώπους γύρω σας

Το πιο δυνατό κίνητρο. Το κινητό μας φέρνει σε επαφή με ανθρώπους που βρίσκονται μακριά, αλλά συχνά μας απομακρύνει από όσους είναι δίπλα μας. Δεν μπορούμε να είμαστε στο κινητό και παρόντες ταυτόχρονα. Βλέποντας τα παιδιά μου να μεγαλώνουν, ξέρω ότι ο χρόνος μας είναι περιορισμένος. Οι μέρες μοιάζουν μεγάλες, αλλά τα χρόνια είναι μικρά και δεν θέλω να τα χάσω κοιτώντας μια οθόνη. 

Η ζωή δεν γυρίζει πίσω. Το κινητό δεν θα φύγει από τη ζωή μας. Χρειάζεται όμως να τοποθετηθεί στο σωστό πλαίσιο. Να είναι εργαλείο κι όχι αφεντικό. Να είναι παρόν όταν το χρειαζόμαστε, όχι πανταχού παρόν. Το να θέσουμε όρια με το smartphone είναι πράξη αυτοσεβασμού. Είναι μια απόφαση να ζήσουμε πιο ουσιαστικά, να δούμε τα πρόσωπα γύρω μας χωρίς γυάλινη μεσολάβηση, να κοιμηθούμε καλύτερα, να νιώσουμε πιο ανάλαφροι. 

Αποτελεί μία τομή, μία απόφαση να ξαναβρούμε τον χρόνο, γιατί στο τέλος της ημέρας το μόνο που πραγματικά μας ανήκει είναι ο χρόνος που επιλέγουμε να ζήσουμε συνειδητά και καμία ειδοποίηση δεν αξίζει περισσότερο από αυτό. 

*Mε στοιχεία από το Psychology Today. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.