Στο μυαλό μου, το καλοκαίρι είναι η περίοδος της απελευθέρωσης, σε πνευματικό και σωματικό επίπεδο. Επηρεασμένος σίγουρα από τους χίπις, το Woodstock και το Summer of Love, πάντα βρίσκω ενδιαφέρον να διαβάζω κάθε φορά, κάθε νέο καλοκαίρι -ειδικά τον Αύγουστο- κάποια ανάλυση ή βιωματικές αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν εκείνη την περίοδο και την ένιωσαν σε όλο της το μεγαλείο.
Όμως η περίοδος της αντικουλτούρας των ‘60s δεν έχει μόνο μουσική, ψυχεδελικές ουσίες, ριζοσπαστική αριστερά, σεξ και πολύχρωμα ρούχα. Στιγματίστηκε και από τις θρησκείες. Και είναι γεγονός ότι οι ανατολικές θρησκείες και φιλοσοφίες βρήκαν μια υπέροχη κοινότητα ανθρώπων που τις βοήθησε να αναπτυχθούν και να γίνουν δημοφιλείς στις ΗΠΑ, και κατ΄επέκταση σε όλο τον κόσμο: τους χίπις.
Πώς λοιπόν εκείνοι που παρακολούθησαν το Woodstock φορώντας ειρηνικά σύμβολα βοήθησαν κάποιες νέες θρησκείες να εδραιώσουν τη θέση τους στην Αμερική;
Σύμφωνα με το περιοδικό Time, στο τεύχος του Ιουνίου του 1968, ίσως η αρχική έμπνευση πίσω από το κίνημα των χίπις ήταν η φιλοσοφία των μοναχών, η οποία έδινε έμφαση στην αποκήρυξη του υλιστικού τρόπου ζωής για την αναζήτηση του νοήματος της ζωής. Ο πρώιμος μοναχισμός ενέπνευσε με την πάροδο του χρόνου φιλοσόφους και διανοούμενους σε όλο τον κόσμο. Και φυσικά, άλλες κύριες εμπνεύσεις πίσω από την αμερικανική αντικουλτούρα ήταν εμβληματικές μορφές των κορυφαίων θρησκειών, όπως ο Ιησούς, ο Βούδας και ο Μαχάτμα Γκάντι.
Στις αρχές περίπου του 20ου αιώνα στη Γερμανία, η χώρα είχε το δικό της νεανικό κίνημα αντικουλτούρας, η κοινότητα γνωστή ως Wandervogel (περιπλανώμενο πουλί). Αυτοί έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στη λαϊκή (folk) μουσική, σε ένα ιδιαίτερο στυλ ένδυσης, στα ταξίδια στη φύση, εστίαζαν στην ευεξία με υγιεινά τρόφιμα, ενώ στις τάξεις τους κυριαρχούσε η σεξουαλική απελευθέρωση. Έδωσαν επίσης έμφαση στην αντίθεση προς την τυπικότητα και την αστικοποίηση.
Στις αρχές των ‘60s, η Ολλανδία απέκτησε την δική της αντικουλτούρα, τους Provos, που επικεντρώθηκε στην πρόκληση βίαιων αντιδράσεων από τις αστυνομικές αρχές χρησιμοποιώντας μη βίαια προβοκάτσια. Το κίνημα Provo ιδρύθηκε, στις 25 Μαΐου 1965, από τον Robert Jasper Grootveld, έναν ακτιβιστή κατά του καπνίσματος, και τους αναρχικούς Roel van Duijn και Rob Stolk. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για το κίνημα στο σύνολό του και για μεμονωμένα μέλη. Το Provo διαλύθηκε επίσημα στις 13 Μαΐου 1967.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, οι νεαροί ενήλικες και έφηβοι Αμερικανοί είχαν αγκαλιάσει το πνεύμα αυτών των κινημάτων, ιδιαίτερα των Provos, που πήγαιναν κόντρα στο ρεύμα. Σε μια εποχή που χαρακτηρίστηκε από τον πόλεμο του Βιετνάμ και το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα, έγινε ίσως εύκολο για τους Αμερικανούς αυτής της εποχής να δουν ότι το να ακολουθήσουν τον πιο πολυταξιδεμένο δρόμο θα ήταν από μόνο του μια ριψοκίνδυνη επιλογή. Εκτός από την εναντίωση στον πόλεμο και την καταπίεση του συντηρητισμού, η αντικουλτούρα υποστήριζε τη σεξουαλική απελευθέρωση, τη χορτοφαγία, την προστασία του περιβάλλοντος και τα παραισθησιογόνα ναρκωτικά, όπως η μαριχουάνα, η μεθαμφεταμίνη και το LSD. Η αμερικανική αντικουλτούρα ενέπνευσε πολυάριθμες δημοφιλείς μορφές τέχνης, συμπεριλαμβανομένης της folk, της rock και της ψυχεδελικής μουσικής.
Φυσικά, το κίνημα των χίπις διαμόρφωσε ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας, με πολλά αξιοσημείωτα γεγονότα να το αποδεικνύουν. Μεταξύ του Summer of Love του 1967 και του Woodstock το 1969, η κουλτούρα των χίπις -η οποία δεν έφυγε ποτέ πραγματικά από τη ζωή μας- επηρέασε την τέχνη, τη μόδα, τις σεξουαλικές συμπεριφορές, ακόμα και τις ταξιδιωτικές συνήθειες των ανθρώπων -τότε ξεκίνησαν άλλωστε και τα ατελείωτα road trips αλλά και η εξερεύνηση άλλων χωρών, ειδικά της Ανατολής και της Ασίας.
Σε μια εποχή με έναν πόλεμο που έμοιαζε να μην τελειώνει ποτέ (στο Βιετνάμ) και εμφύλιες ταραχές στο εσωτερικό των ΗΠΑ, οι Αμερικανοί αναζητούσαν τι ήταν αυτό που θα τους εξασφάλιζε μια ευτυχισμένη ζωή. To 1893, ο Swami Vivekananda πήγε στο Σικάγο για να συμμετάσχει στο Κοινοβούλιο των Θρησκειών του Κόσμου και η ίδρυση της Vedanta Society από αυτόν θεωρείται η απαρχή του Ινδουισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, οι ινδουιστικές και βουδιστικές πεποιθήσεις υιοθετήθηκαν από την αμερικανική αντικουλτούρα, καθώς φαινομενικά επέτρεπαν στους οπαδούς τους περισσότερη ελευθερία και έδιναν έμφαση στην ειρήνη, την ενσυνείδηση και την ευτυχία σε σχέση με τις καθιερωμένες θρησκείες στις ΗΠΑ. Ενώ αρκετοί Αμερικανοί που υιοθέτησαν ανατολικές θρησκευτικές πρακτικές εξακολουθούσαν να προσδιορίζουν ανοιχτά τη θρησκεία τους ως “χίπις”, ορισμένοι ασπάστηκαν τις νέες θρησκείες που έκαναν την εμφάνισή τους.
Για παράδειγμα, οι Grateful Dead που σχηματίστηκαν το 1965 στην Καλιφόρνια. Αφού έγιναν δημοφιλείς, ταυτίστηκαν με το κίνημα της αντικουλτούρας, με τον ψυχεδελικό τους ήχο και την καλειδοσκοπική παρουσία τους. Ωστόσο, ο κιθαρίστας και ιδρυτής του συγκροτήματος, Jerry Garcia, αρνήθηκε να θεωρηθεί χίπης και ασπάστηκε τον ινδουισμό. Μετά το θάνατό του το 1995, η τέφρα του σκορπίστηκε στον πνευματικά ιερό ποταμό Γάγγη της Ινδίας.
Παλαιότερα είχε δηλώσει: «Μεγάλωσα ως καθολικός και μου είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγω από αυτόν τον τρόπο σκέψης. Βασικά είμαι χριστιανός στο ότι πιστεύω ότι το να αγαπάς τον εχθρό σου είναι κατά κάποιο τρόπο καλή ιδέα. Επίσης, αισθάνομαι ότι είμαι εγκλωβισμένος μέσα σε ένα χριστιανικό πλαίσιο τόσο τεράστιο που δεν πιστεύω ότι είναι δυνατόν να ξεφύγω από αυτό. Είναι τόσο πολύ μέρος της δυτικής οπτικής γωνίας. Οπότε το παραδέχομαι και πιστεύω επίσης ότι ο πραγματικός χριστιανισμός είναι εντάξει. Απλά δεν μου αρέσει η ρήτρα αποκλειστικότητας».
Εκτός από τον ινδουισμό, αρκετές διασημότητες που έζησαν τη δεκαετία του 1960 υιοθέτησαν τον βουδισμό. Ο διάσημος ηθοποιός Jeff Bridges, ο οποίος υπηρέτησε στην εφεδρεία της Ακτοφυλακής των Ηνωμένων Πολιτειών για επτά χρόνια κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, ασκεί τον βουδισμό μέχρι σήμερα. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα, το Ισλάμ απέκτησε μεγαλύτερη παρουσία στη χώρα. Ως αποτέλεσμα, παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη αύξηση των Αφροαμερικανών που ασπάστηκαν το Ισλάμ. Ίσως το πιο αξιοσημείωτο, ο θρύλος της πυγμαχίας Muhammad Ali ασπάστηκε το Ισλάμ το 1961. Το 1966, αρνήθηκε να επιστρατευτεί και να υπηρετήσει στον πόλεμο του Βιετνάμ, αναφέροντας ότι η υιοθετημένη πίστη του τον ενέπνευσε να είναι αντιρρησίας συνείδησης και να αντιταχθεί στον πόλεμο. Αφού κατηγορήθηκε ποινικά για αποφυγή στράτευσης και του αφαιρέθηκαν οι τίτλοι του στην πυγμαχία, η επιστροφή του στην πυγμαχία τον κατέστησε ηρωικό σύμβολο της αμερικανικής αντικουλτούρας. Επιπλέον, ο νεοπαγανισμός αυξήθηκε επίσης σε δημοτικότητα ως μέρος της αντικουλτούρας της δεκαετίας του 1960.
Όμως, όπως μας έχει διδάξει η ιστορία, η είσοδος μιας νέας θρησκείας σε μία χώρα, σε ένα κράτος, γίνεται συχνά με αρκετή αιματοχυσία. Πώς, λοιπόν, τόσες πολλές νέες θρησκείες έγιναν δημοφιλείς στις ΗΠΑ χωρίς ανάλογες αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας -φυσικά υπήρχαν προβληματισμός και στιγματισμός, αρχικά- ή χωρίς επεκτατισμό μέσω πολέμου;
Η αλήθεια είναι ότι αυτές οι θρησκείες βρίσκονταν στην Αμερική για πολύ καιρό πριν βγουν στην επιφάνεια με τους χίπις. Ο Ινδουισμός βρισκόταν στις ΗΠΑ από τις αρχές του αιώνα, όπως αναφέραμε. Οι μουσουλμάνοι ήταν παρόντες στην Αμερική από τότε που έφτασαν οι Αφρικανοί σκλάβοι κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατικής περιόδου. Απλώς δεν είχαν ποτέ βρεθεί στο επίκεντρο της προσοχής. Αλλά εκείνη την περίοδο, η Αμερική διαδεχόταν τον έναν πόλεμο μετά τον άλλον. Ως αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής, οι μειονοτικές θρησκείες βρήκαν τον τρόπο να γίνουν δημοφιλείς σε μια εποχή εμφύλιων και εξωτερικών/εσωτερικών αναταραχών: την αντικουλτούρα.
Για όλους τους Αμερικανούς, η αντικουλτούρα ήταν ο τρόπος με τον οποίο οι νεότεροι μπορούσαν να πάνε κόντρα στο κατεστημένο και να αρνηθούν να ακολουθήσουν τους νόμους και τις κουλτούρες με τις οποίες διαφωνούσαν, είτε για τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι Αμερικανοί στρατολογήθηκαν και στάλθηκαν ξαφνικά στο Βιετνάμ είτε για τον τρόπο με τον οποίο οι Αφροαμερικανοί αντιμετωπίζονταν στο βαθύ Νότο. Προκειμένου να βρει κανείς το δικό του ρόλο στην κοινωνία αντί να του λένε οι νόρμες τι να κάνει, οι νέοι Αμερικανοί προσπάθησαν να αγκαλιάσουν τον τρόπο ζωής των χίπις και να χρησιμοποιήσουν τις συμπεριφορές τους για να ανακαλύψουν περισσότερα.
Για κάποιους, ήταν μια ζωή γεμάτη σεξουαλική δραστηριότητα και χρήση ψυχεδελικών. Αλλά για άλλους ήταν ο εναγκαλισμός μιας θρησκείας που παρείχε όχι μόνο παρηγοριά σε αυτή τη δύσκολη περίοδο της ιστορίας της χώρας, αλλά και τη βεβαιότητα ότι τα ερωτήματά τους θα απαντηθούν όταν κάποιος αναπτύξει τη σχέση του με το Θείο.
Κάποτε ήμουν τόσο αφελής που υπέθετα ότι ο μόνος τρόπος επέκτασης των θρησκειών ήταν μέσω της εισβολής και της κατάκτησης. Η ιστορία του πώς οι ανατολικές φιλοσοφίες έγιναν δημοφιλείς στην Αμερική δείχνει ξεκάθαρα το αντίθετο. Μια κοινωνία που εμπλέκεται σε πόλεμο θα αντιμετωπίζει πάντα τις συνέπειές του, ανεξάρτητα από την εποχή.
Το κίνημα των χίπις και όλα όσα συνέβησαν εκείνη την περίοδο, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά σε παγκόσμια επίπεδο, μπορεί να φάνηκαν ως μια βραχυπρόθεσμη λύση στα προβλήματα και τα αδιέξοδα, αλλά ο αντίκτυπός του στο να φέρει νέες θρησκευτικές πεποιθήσεις στο επίκεντρο της Αμερικής άλλαξε τη χώρα της ελευθερίας για πάντα.
➪ Με πληροφορίες από: Wikipedia, Time, Medium, Rolling Stone
