Η χρονιά αυτή είχε λίγο από όλα για τον Σπύρο Γραμμένο. Από τη μία έκανε, το τηλεοπτικό του ντεμπούτο στη σειρά «Τα Νούμερα», όπου συμμετείχε τόσο στο καστ όσο και στη συγγραφική ομάδα. Από την άλλη, κυκλοφόρησε νέα μουσική, με το «Καμία Μόνη» να ξεχωρίζει. Πρόκειται για ένα κομμάτι που έγραψε με αφορμή της γυναικοκτονίες και την έμφυλη βία στη χώρας μας – ένα τραγούδι που, όπως έχει πει, δεν θα ήθελε να υπάρξει ποτέ λόγος να γραφτεί. Παράλληλα, έκανε και πολλές live εμφανίσεις (και σίγουρα όλο και κάτι ξεχνάω, γιατί ο Σπύρος Γραμμένος είναι πραγματικά πολυάσχολος). Όλες τις Παρασκευές και τα Σάββατα του Μαΐου θα είναι…«Επιτέλους μόνος», στο live bar Ορφέας στη Φωκίωνος Νέγρη. Δηλαδή, μόνος-κατάμονος δε θα είναι, θα έχει και καλεσμένους, θα έχει και κόσμο. Θα πάτε; Να πάτε!
Τα εξηγεί καλύτερα στη συνέντευξη που έδωσε για το OLAFAQ.
– Θυμάσαι ποιος ήταν ο πρώτος δίσκος που αγόρασες με τα δικά σου χρήματα;
Τότε πηγαίναμε πιτσιρικάδες στα δισκάδικα και ζητούσαμε να μας γράψουν κασέτες. Επειδή είχαν περισσότερο χώρο, μας έγραφαν έναν δίσκο και μετά μας έβαζαν και κάτι άλλο πρόσθετο. Ήταν ένας δίσκος του Μιχάλη Ρακιτζή και από την άλλη μου είχε βάλει Σοφία Αρβανίτη.
– Στα live σου συνδυάζεις τραγούδι με στοιχεία stand up, παρατηρήσεις της καθημερινότητας, κλπ. Αυτό ήταν μια συνειδητή επιλογή;
Αυτό ήταν κάτι που γεννήθηκε όταν πρωτοξεκίνησα, από την αγωνία και τον φόβο μου ότι δεν έχω ωραία φωνή και πάνω στη σκηνή θα πρέπει να κάνω και κάτι άλλο. Συνήθως αυτά που λέω έχουν έναν χιουμοριστικό χαρακτήρα.
– Θα έκανες ποτέ stand up;
Θα με τρόμαζε να βγω χωρίς την ασφάλεια της κιθάρας μου. Οι πρόζες μου συνήθως καταλήγουν σε ένα τραγούδι. Ένα μεγάλο μέρος της πρόζας είναι κείμενο που έχω γράψει από πριν αλλά λόγω της μουσικής μπορεί να ξεφύγει.
– Σε έχουν χαρακτηρίσει αντισυστημικό καλλιτέχνη. Τι σημαίνει για σένα αυτό;
Ζούμε σε συστήματα, αν το δούμε από την πλευρά της συστημικής ψυχοθεραπείας. Το μεγάλο αυτό σύστημα που μας κινεί τα νήματα σαν μαργιονέτες κι όποιος παρεκλίνει ή βγάζει γλώσσα, βαφτίζεται αντισυστημικός. Δεν θα με έλεγα «αντισυστημικό» γιατί δε μου αρέσει να λέω μεγάλες κουβέντες. Προσπαθώ να λέω αυτά που με ενοχλούν στα τραγούδια και τις παραστάσεις μου. Αν αυτό με κάνει αντισυστημικό, δεν το ξέρω.
– Μπορεί ένας αντισυστημικός να τραγουδάει στα μπουζούκια;
Δε με έχει απασχολήσει, ας κάνει ό,τι θέλει (γελάει). Πολλές φορές λαϊκοί τραγουδιστές μπορεί να έχουν κάνει μια πιο εναλλακτική δήλωση και να έχουμε σοκαριστεί. Είμαι υπέρ του να βγαίνει ένας λαϊκός τραγουδιστής ή τραγουδίστρια και να μιλά αντιρατσιστικά ή αντισυστημικά.
– Καλά, είναι και φουλ ελιτιστικό να θεωρούμε ότι ένας λαϊκός τραγουδιστής δε μπορεί να έχει πολιτική γνώμη.
Ίσα ίσα εμείς που θεωρούμε τους εαυτούς μας προοδευτικούς θα πρέπει να έχουμε ανοιχτές τις αγκάλες μας σε ανθρώπους που κάνουν βήμα προς τα εμάς.
– Φόρμουλα επιτυχίας υπάρχει; Είναι προνόμια, timing, γνωριμίες, ταλέντο;
Είναι σίγουρα δουλειά. Είναι και το timing. Έχω φίλους που πέτυχαν -κάποιοι είχαν λεφτά άλλοι όχι. Αλλά πιστεύω πάρα πολύ στη δουλειά. Πρέπει να γράψεις 100 τραγούδια για να βγει ένα ωραίο, πιστεύω. Μπορεί να με διαψεύσουν και να που ότι «Εγώ έγραψα ένα τραγούδι και είναι τέλειο». Εγώ γράφω 100 τραγούδια και τα πετάω!
– Πότε συνειδητοποίησες ότι αυτό που κάνεις έχει επιτυχία;
Δεν το έχω συνειδητοποιήσει. Θεωρώ ότι τα τραγούδια μου αγγίζουν κάποιους ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι στηρίζουν τα τραγούδια μου και κατ’επέκταση κι εμένα.
– Να μιλήσουμε για τα «Νούμερα». Ήσουν και στο καστ και στη συγγραφική ομάδα. Πώς σου φάνηκε αυτή η εμπειρία;
Μου αρέσει πολύ το γράψιμο. Γράφω καθημερινά στίχους, διηγήματα, σενάρια. Αυτό που συνέβη αυτή τη φορά ήταν πολύ όμορφο. Ο Φοίβος με πήρε τηλέφωνο να μου πει ότι θα παίξω τον ρόλο του Σπύρου, είχε ήδη σκεφτεί την παρουσία μου στη σειρά. Μετά μου είπε ότι θα γράφω κιόλας. Του είπα ότι θα το δοκιμάσω γιατί δεν είχα ξανακάνει κάτι τέτοιο. Πέρασα πάρα πολύ όμορφα. Εγώ κι ο Φοίβος γράφαμε την τελευταία μορφή του σεναρίου και αυτό μας έκανε να γελάμε για ώρες. Δουλεύαμε ο καθένας από το σπίτι του μέσω μιας εφαρμογής που ακούγαμε ο ένας τον άλλον. Το κάναμε έτσι, γιατί όταν ήμασταν στον ίδιο χώρο πιάναμε την κουβέντα και δε δουλεύαμε. Κάναμε ολονυκτίες, ξεκινούσαμε το απόγευμα και τελειώναμε το πρωί. Υπήρχαν περιπτώσεις που κλείναμε τη συνομιλία για να ηρεμήσουμε από τα γέλια.
– Θα ξανάκανες τηλεόραση σε ένα πιο «παραδοσιακό» φορμάτ; Πχ. σε ένα καθημερινό;
Για να κάνω μια συνεργασία πρέπει να υπάρχει μια σπίθα. Αν θα πήγαινα σε ένα απογευματινό σίριαλ; Αν είχα τεράστια ανάγκη τα χρήματα και θα μπορούσα να το κάνω καλά, μπορεί και να το έκανα. Αν έκανα 8 παιδιά και δεν είχα να τα ταϊσω, ας πούμε (γέλια).
– Έχεις γράψει στο παρελθόν και για το θέατρο. Ποια η διαφορά του να γράφεις για την τηλεόραση;
Και τα δύο έχουν αμεσότητα, αλλά διαφορετικού τύπου. Αλλά στην τηλεόραση έχεις να κάνεις με το μοντάζ ενώ το θέατρο είναι πιο λογοτεχνική η γραφή. Ξεκινάς ένα κείμενο από την αρχή μέχρι το τέλος, χωρίς κοψίματα και ραψίματα.
– Υπάρχει εύκολο γράψιμο;
Όχι, τίποτα δεν είναι εύκολο. Κάποια πράγματα έχουν ένα συγκεκριμένο φορμάτ. Αλλά και πάλι το να κρατήσεις τον τηλεθεατή δεν είναι εύκολο. Ακόμα και τα καθημερινά σίριαλ που τα μειώνουμε λίγο, δεν είναι εύκολα στο γράψιμο. Μου έχει τύχει να δω μια καθημερινή σειρά τη Δευτέρα και μετά από δύο βδομάδες να την ξανατσεκάρω και να μην έχω χάσει πολλά από τη σειρά. Μέχρι κι αυτό, όμως, θέλει την τέχνη του. Δε ξέρω αν θα μπορούσα να το κάνω.
– Σε επηρεάζουν οι κριτικές στα social media;
Οι κριτικές είναι πολύ περίεργες. Μπορείς να πάρεις 100 θετικά σχόλια και να αισθανθείς όμορφα. Και μπορεί να έρθει ένα αρνητικό και να σβήσει όλα τα θετικά. Παλιά με επηρέαζαν πολύ, πλέον δεν τα διαβάζω. Στο Youtube τα διαβάζει ο κολλητός και συνεργάτης μου και μου λέει τα αρνητικά μόνο σε περίπτωση που χρειάζονται απάντηση. Δε θέλω να μπλέκω με αυτά. Θεωρώ τα social media κάτι πολύ ωραίο για τη δουλειά μου. Είναι ένα όμορφο μέσο όταν έχεις χρόνο. Τα ανοίγεις και γράφεις μια βλακεία. Δεν καταλαβαίνω καθόλου τους ανθρώπους που ζουν μέσα από αυτό. Δηλαδή, ειδικά παλιότερα, έβλεπα λογαριασμούς που απλά έμπαιναν μόνο για να βρίσουν. Μακάρι να υπήρχε μια πρόνοια και να μπορούσαμε όλοι να κάναμε ψυχοθεραπεία.
– Εσύ κάνεις;
Ναι πολλά χρόνια.
– Σε έχει επηρεάσει στην τέχνη σου;
Σίγουρα γιατί με έχει επηρεάσει γενικά ως άνθρωπο. Έχω κάνει αρκετές φορές ψυχοθεραπεία. Τα τελευταία 7μιση χρόνια κάνω με έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Έχω δει ότι μέσα σε αυτά τα χρόνια έχω αλλάξει τελείως, δεν έχω καμία σχέση με τον άνθρωπο που ήμουν πριν. Οπότε σίγουρα με έχει επηρεάσει και στο πώς γράφω. Όλα μας επηρεάζουν: οι φιλίες, οι σχέσεις, οι γνωριμίες. Είναι υγιές και καλό να αλλάζουμε για εμάς και για τους γύρω μας.
– Είσαι από τα πιο πολυάσχολα άτομα που έχουμε κάνει συνέντευξη. Τηλεόραση, τραγούδια, θέατρο, βιβλία, ραδιόφωνο. Έχεις περάσει από διαφορετικά επαγγέλματα. Θα έλεγες ότι έχεις ζήσει 10 διαφορετικές ζωές ή θεωρείς ότι όλα αυτά ανήκουν στο ίδιο μονοπάτι;
Ό,τι κάνω, συνδέεται με τα πράγματα που ήδη γνωρίζω να κάνω: μουσική ή γράψιμο. Με εξαίρεση την κομμωτική κι ό,τι άλλα επαγγέλματα έχω κάνει νεότερος. Είναι αυτό το όνειρο που είχαμε ως παιδιά, που θα θέλαμε να ζούμε από τη μουσική. Για να ζήσω από του μουσική θα έπρεπε να κάνω όσα πράγματα υπάρχουν γύρω από τη μουσική. Αν περίμενα να ζήσω μόνο από τις εμφανίσεις μου, θα ήταν πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα. Αλλά μου αρέσουν, δεν κάνω ποτέ πράγματα που δε μου αρέσουν.
– Βγαίνεις εύκολα από το comfort zone σου; Προσπαθείς να δοκιμάζεις τον εαυτό σου σε διαφορετικά πράγματα;
Το κάνω αλλά με αρκετή σκέψη πριν. Όπως είπα, πρέπει να υπάρχει μια σπίθα, κάτι που να με εξιτάρει. Σίγουα έχω έναν χώρο ασφαλείας που κινούμαι, αλλα βγάζω πού και πού λίγο το πόδι μου από εκεί μέσα.
– Τις προηγούμενες χρονιές είδαμε το κίνημα του #MeToo να αποκτά σώμα και φωνή με πάρα πολλά θύματα να βγαίνουν και να μιλούν ανοιχτά για την κακοποίησή τους. Σε ποιο σημείο θεωρείς ότι βρίσκεται το κίνημα σήμερα;
Το κίνημα δεν έκανε τον κύκλο του, όσο κι αν θα ήθελαν τα ΜΜΕ να αποσιωπούν αυτές τις ιστορίες. Φυσικά και ακόμα συμβαίνουν θηριωδίες. Είναι ακόμα στην αρχή του και θέλει πολύ στήριξη προς αυτούς που μίλησαν αλλά και προς αυτούς που δεν είχαν τη δυνατότητα να μιλήσουν. Δε θα είχα ποτέ την απαίτηση κάποιος να βγει και να μιλήσει δημόσια. Αυτό που λέω πάντα είναι ότι όταν έχεις μια τέτοια εμπειρία, θα σε βοηθήσει ακόμα και να το πεις στους δικούς σου ανθρώπους. Ο θύτης δημιουργεί μια κατάμαυρη μπάλα στο στέρνο του θύματος. Το θύμα πρέπει να βρει τη δύναμη να φτύσει αυτή τη μπάλα στο στέρνο του θύτη, σαν γάτα που φτύνει μια μπάλα από τρίχες που την πνίγει.
– Είμαστε στην τελική ευθεία των εκλογών. Πιστεύεις στις εκλογές ως θεσμό; Έρχεται ποτέ η αλλαγή μέσω των εκλογών;
Όχι, δεν το πιστεύω καθόλου. Πιστεύω στην άμεση δημοκρατία κι όχι στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Τα τελευταία χρόνια ψηφίζω, παλαιότερα δεν ψήφιζα λόγω ιδεολογίας. Αν και ψηφίζω, θα ήθελα να ζω σε έναν άλλον κόσμο. Στις συγκεκριμένες εκλογές δε νομίζω ότι θα αλλάξει σημαντικά κάτι. Μαγαζιά είναι, τεράστιες επιχειρήσεις. Κι εμείς είμαστε πίονια γύρω από αυτά τα μαγαζιά, που μας κυβερνούν. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, όσο γίνεται, να μην αφήνουμε αυτή η συνθήκη να μας αλλάζει. Θα μπορούσα να γυρίσω και να σου πω «Είμαι αναρχικός». Αλλά δε μπορώ να το πω αυτό γιατί ζω σε αυτό το σύστημα. Είμαι ένας τύπος που ζει στον καπιταλισμό και θα ήθελε να είναι αναρχικός. Αλλά πιστεύω ότι πρέπει όσο μπορούμε να αλλάξουμε το τετραγωνικό που ζούμε και παράλληλα να φροντίζουμε και τα τετραγωνικά δίπλα μας. Όσο μπορούμε να το κάνουμε αυτό, ο κόσμος προχωρά προς το καλύτερο.
– Τα τελευταία χρόνια έχουμε ζήσει απανωτές τραυματικές στιγμές. Πανδημία, lockdown, κρίση ακρίβειας, Τέμπη. Θεωρείς ότι ο κόσμος ξεχνά εύκολα;
Το πρώτο πράγμα που κάνει το σύστημα είναι να μας γεννάει φόβους. Όσο σε κρατά φοβισμένο, σε διδάσκει να αποζητάς την ασφάλεια. Το σύστημα σε ταΐζει φόβο για να ψάχνεις την ασφάλεια. Δε ξέρω αν ο κόσμος ξεχνά ή αν έχει διδαχτεί να σκέφτεται τον εαυτό του και την οικογένειά του. Τελικά, θα ακούσει αυτόν που θα τον τρομάξει περισσότερο. Έχουμε ακούσει κατά καιρούς: «Θα μας βγάλουν από το ευρώ! Θα έρθουν οι κομμουνιστές να μας πάρουν τα σπίτια! Θα βγουν οι αναρχικοί και θα κάψουν την Αθήνα!». Αυτό δημιουργει φιλήσυχους πολίτες στα σπιτάκια τους.
– Ο τρόμος;
Ο φόβος. Ο τρόμος είναι ένα πραγματικό συναίσθημα. Ο φόβος είναι κάτι παράλογο και ψεύτικο.
– Έχεις δηλώσει ότι μέσα σου υπάρχει ακόμα ένα 16χρονο παιδί που αρνείται να μεγαλώσει. Πώς φροντίζεις αυτό το παιδί;
Πλένω τα δόντια μου (γέλια). Κοίτα προσπαθώ μέσω της ψυχοθεραπείας να σκέφτομαι «Πώς θα σκεφτόμουν στα 16; Πώς θα αντιδρούσα; Τι θα μου έλεγα;». Έρχομαι συχνά σε ρίξη με τον 16χρονο εαυτό μου. Όσο προοδευτικός κι αν νιώθω, υπάρχουν στιγμές που ο 16χρονος εαυτός μου μου λέει «Όπα, αυτό γιατί να το κάνεις; Δεν το έχεις ανάγκη». Η σχέση αυτή συντηρείται και από τις δύο πλευρές. Ο 16χρονος εαυτός μου με βάζει είτε να αεροβατώ εκεί που χρειάζεται είτε να πατήσω στη γη όταν το χρειάζομαι.
– Τι πρακτική συμβουλή θα έδινες σε κάποιο νέο παιδί που θέλει να ασχοληθεί με τη μουσική;
Κρατάω τη συμβουλή που μου έδωσε ένας φίλος όταν πρωτοήρθα στην Αθήνα. Είχε μια μικρή δισκογραφική και του έδωσα με μεγάλη αγωνία τον δίσκο μου. Τον άκουσε και μου είπε ότι δε μπορούμε να δουλέψουμε μαζί. Εγώ τότε σκεφτόμουν ότι είτε θα συνεργαζόμουν με αυτήν τη δισκογραφική ή με καμία. Μου είπε πολύ ευγενικά ότι δε μπορεί να διαχειριστεί αυτό το είδος μουσικής που κάνω, που δεν έχει ένα μόνο ύφος. Μου έδωσε μια συμβουλή: Παίξε όπου μπορείς! Νιώθω άβολα να δώσω συμβουλές αλλά αν με ρωτούσαν, αυτό θα έλεγα. Παίξε σε στέκια, φτιάξε δικά σου, παίξε στο δρόμο, σε όποιο χώρο μπορείς, βγάλε υλικό να σε ακούσει ο κόσμος.
– Το τραγούδι «Ω να σου» πού το αφιερώνεις;
Στη γυναίκα μου, εξάλλου γι’ αυτήν το έγραψα.
– Μετά από 2 χρόνια επιστρέφεις στην Κυψέλη, στη μουσική σκηνή του Ορφέα, κάθε Παρασκευή και Σάββατο του Μαΐου. Τι να περιμένουμε;
Ούτε εγώ ξέρω τι να περιμένω. Τα τελευταία χρόνια έπαιζα εκεί με τον Πουλή και τον Ταβλά. Είχα την ανάγκη να παίξω μόνος μου. Μας ήρθε η ιδέα το live αυτό να έχει κάθε βραδιά διαφορετικούς καλεσμένους. Είχα προαποφασίσει η παράσταση να λέγεται «Επιτέλους μόνος». Θα είμαι ένας επιτέλους μόνος, δηλαδή, αλλά από κάτω θα έχω καμιά 30αρια άτομα, μαζί με τα παιδιά του μαγαζιού και τους καλεσμένους. Όλοι μαζί θα κάνουμε κάτι και σε αυτό πιστεύω πολύ. Πάντα ευχαριστώ τα άτομα που δουλεύουν σε έναν χώρο, γιατί θέλοντας και μη, επηρεάζουν τη μορφή του live. Πρέπει να πάρουν το χειροκρότημά τους. Επειδή δεν ήξερα ποιοι θα δουλεύουν στον Ορφέα, ζήτησα από τη Μαριλένα που δουλεύει στο μαγαζί, να μου στείλει όλα τα ονόματα των εργαζομένων. Δεν έβαλε όμως το όνομά της μέσα, οπότε από την ανακοίνωση έλειπε το όνομά της. Ορίστε, γι’ αυτό της αφιερώνω ολόκληρη απάντηση.
– Τα Νούμερα θα πάνε και 2η σεζόν;
Είμαστε πάρα πολύ κοντά σε μια τέτοια απόφαση. Το θέλουμε όλοι πολύ.
Η χρονιά αυτή είχε λίγο από όλα για τον Σπύρο Γραμμένο. Από τη μία έκανε, το τηλεοπτικό του ντεμπούτο στη σειρά «Τα Νούμερα», όπου συμμετείχε τόσο στο καστ όσο και στη συγγραφική ομάδα. Από την άλλη, κυκλοφόρησε νέα μουσική, με το «Καμία Μόνη» να ξεχωρίζει. Πρόκειται για ένα κομμάτι που έγραψε με αφορμή της γυναικοκτονίες και την έμφυλη βία στη χώρας μας – ένα τραγούδι που, όπως έχει πει, δεν θα ήθελε να υπάρξει ποτέ λόγος να γραφτεί. Παράλληλα, έκανε και πολλές live εμφανίσεις (και σίγουρα όλο και κάτι ξεχνάω, γιατί ο Σπύρος Γραμμένος είναι πραγματικά πολυάσχολος). Όλες τις Παρασκευές και τα Σάββατα του Μαΐου θα είναι…«Επιτέλους μόνος», στο live bar Ορφέας στη Φωκίωνος Νέγρη. Δηλαδή, μόνος-κατάμονος δε θα είναι, θα έχει και καλεσμένους, θα έχει και κόσμο. Θα πάτε; Να πάτε!
Τα εξηγεί καλύτερα στη συνέντευξη που έδωσε για το OLAFAQ.
– Θυμάσαι ποιος ήταν ο πρώτος δίσκος που αγόρασες με τα δικά σου χρήματα;
Τότε πηγαίναμε πιτσιρικάδες στα δισκάδικα και ζητούσαμε να μας γράψουν κασέτες. Επειδή είχαν περισσότερο χώρο, μας έγραφαν έναν δίσκο και μετά μας έβαζαν και κάτι άλλο πρόσθετο. Ήταν ένας δίσκος του Μιχάλη Ρακιτζή και από την άλλη μου είχε βάλει Σοφία Αρβανίτη.
– Στα live σου συνδυάζεις τραγούδι με στοιχεία stand up, παρατηρήσεις της καθημερινότητας, κλπ. Αυτό ήταν μια συνειδητή επιλογή;
Αυτό ήταν κάτι που γεννήθηκε όταν πρωτοξεκίνησα, από την αγωνία και τον φόβο μου ότι δεν έχω ωραία φωνή και πάνω στη σκηνή θα πρέπει να κάνω και κάτι άλλο. Συνήθως αυτά που λέω έχουν έναν χιουμοριστικό χαρακτήρα.
– Θα έκανες ποτέ stand up;
Θα με τρόμαζε να βγω χωρίς την ασφάλεια της κιθάρας μου. Οι πρόζες μου συνήθως καταλήγουν σε ένα τραγούδι. Ένα μεγάλο μέρος της πρόζας είναι κείμενο που έχω γράψει από πριν αλλά λόγω της μουσικής μπορεί να ξεφύγει.
– Σε έχουν χαρακτηρίσει αντισυστημικό καλλιτέχνη. Τι σημαίνει για σένα αυτό;
Ζούμε σε συστήματα, αν το δούμε από την πλευρά της συστημικής ψυχοθεραπείας. Το μεγάλο αυτό σύστημα που μας κινεί τα νήματα σαν μαργιονέτες κι όποιος παρεκλίνει ή βγάζει γλώσσα, βαφτίζεται αντισυστημικός. Δεν θα με έλεγα «αντισυστημικό» γιατί δε μου αρέσει να λέω μεγάλες κουβέντες. Προσπαθώ να λέω αυτά που με ενοχλούν στα τραγούδια και τις παραστάσεις μου. Αν αυτό με κάνει αντισυστημικό, δεν το ξέρω.
– Μπορεί ένας αντισυστημικός να τραγουδάει στα μπουζούκια;
Δε με έχει απασχολήσει, ας κάνει ό,τι θέλει (γελάει). Πολλές φορές λαϊκοί τραγουδιστές μπορεί να έχουν κάνει μια πιο εναλλακτική δήλωση και να έχουμε σοκαριστεί. Είμαι υπέρ του να βγαίνει ένας λαϊκός τραγουδιστής ή τραγουδίστρια και να μιλά αντιρατσιστικά ή αντισυστημικά.
– Καλά, είναι και φουλ ελιτιστικό να θεωρούμε ότι ένας λαϊκός τραγουδιστής δε μπορεί να έχει πολιτική γνώμη.
Ίσα ίσα εμείς που θεωρούμε τους εαυτούς μας προοδευτικούς θα πρέπει να έχουμε ανοιχτές τις αγκάλες μας σε ανθρώπους που κάνουν βήμα προς τα εμάς.
– Φόρμουλα επιτυχίας υπάρχει; Είναι προνόμια, timing, γνωριμίες, ταλέντο;
Είναι σίγουρα δουλειά. Είναι και το timing. Έχω φίλους που πέτυχαν -κάποιοι είχαν λεφτά άλλοι όχι. Αλλά πιστεύω πάρα πολύ στη δουλειά. Πρέπει να γράψεις 100 τραγούδια για να βγει ένα ωραίο, πιστεύω. Μπορεί να με διαψεύσουν και να που ότι «Εγώ έγραψα ένα τραγούδι και είναι τέλειο». Εγώ γράφω 100 τραγούδια και τα πετάω!
– Πότε συνειδητοποίησες ότι αυτό που κάνεις έχει επιτυχία;
Δεν το έχω συνειδητοποιήσει. Θεωρώ ότι τα τραγούδια μου αγγίζουν κάποιους ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι στηρίζουν τα τραγούδια μου και κατ’επέκταση κι εμένα.
– Να μιλήσουμε για τα «Νούμερα». Ήσουν και στο καστ και στη συγγραφική ομάδα. Πώς σου φάνηκε αυτή η εμπειρία;
Μου αρέσει πολύ το γράψιμο. Γράφω καθημερινά στίχους, διηγήματα, σενάρια. Αυτό που συνέβη αυτή τη φορά ήταν πολύ όμορφο. Ο Φοίβος με πήρε τηλέφωνο να μου πει ότι θα παίξω τον ρόλο του Σπύρου, είχε ήδη σκεφτεί την παρουσία μου στη σειρά. Μετά μου είπε ότι θα γράφω κιόλας. Του είπα ότι θα το δοκιμάσω γιατί δεν είχα ξανακάνει κάτι τέτοιο. Πέρασα πάρα πολύ όμορφα. Εγώ κι ο Φοίβος γράφαμε την τελευταία μορφή του σεναρίου και αυτό μας έκανε να γελάμε για ώρες. Δουλεύαμε ο καθένας από το σπίτι του μέσω μιας εφαρμογής που ακούγαμε ο ένας τον άλλον. Το κάναμε έτσι, γιατί όταν ήμασταν στον ίδιο χώρο πιάναμε την κουβέντα και δε δουλεύαμε. Κάναμε ολονυκτίες, ξεκινούσαμε το απόγευμα και τελειώναμε το πρωί. Υπήρχαν περιπτώσεις που κλείναμε τη συνομιλία για να ηρεμήσουμε από τα γέλια.
– Θα ξανάκανες τηλεόραση σε ένα πιο «παραδοσιακό» φορμάτ; Πχ. σε ένα καθημερινό;
Για να κάνω μια συνεργασία πρέπει να υπάρχει μια σπίθα. Αν θα πήγαινα σε ένα απογευματινό σίριαλ; Αν είχα τεράστια ανάγκη τα χρήματα και θα μπορούσα να το κάνω καλά, μπορεί και να το έκανα. Αν έκανα 8 παιδιά και δεν είχα να τα ταϊσω, ας πούμε (γέλια).
– Έχεις γράψει στο παρελθόν και για το θέατρο. Ποια η διαφορά του να γράφεις για την τηλεόραση;
Και τα δύο έχουν αμεσότητα, αλλά διαφορετικού τύπου. Αλλά στην τηλεόραση έχεις να κάνεις με το μοντάζ ενώ το θέατρο είναι πιο λογοτεχνική η γραφή. Ξεκινάς ένα κείμενο από την αρχή μέχρι το τέλος, χωρίς κοψίματα και ραψίματα.
– Υπάρχει εύκολο γράψιμο;
Όχι, τίποτα δεν είναι εύκολο. Κάποια πράγματα έχουν ένα συγκεκριμένο φορμάτ. Αλλά και πάλι το να κρατήσεις τον τηλεθεατή δεν είναι εύκολο. Ακόμα και τα καθημερινά σίριαλ που τα μειώνουμε λίγο, δεν είναι εύκολα στο γράψιμο. Μου έχει τύχει να δω μια καθημερινή σειρά τη Δευτέρα και μετά από δύο βδομάδες να την ξανατσεκάρω και να μην έχω χάσει πολλά από τη σειρά. Μέχρι κι αυτό, όμως, θέλει την τέχνη του. Δε ξέρω αν θα μπορούσα να το κάνω.
– Σε επηρεάζουν οι κριτικές στα social media;
Οι κριτικές είναι πολύ περίεργες. Μπορείς να πάρεις 100 θετικά σχόλια και να αισθανθείς όμορφα. Και μπορεί να έρθει ένα αρνητικό και να σβήσει όλα τα θετικά. Παλιά με επηρέαζαν πολύ, πλέον δεν τα διαβάζω. Στο Youtube τα διαβάζει ο κολλητός και συνεργάτης μου και μου λέει τα αρνητικά μόνο σε περίπτωση που χρειάζονται απάντηση. Δε θέλω να μπλέκω με αυτά. Θεωρώ τα social media κάτι πολύ ωραίο για τη δουλειά μου. Είναι ένα όμορφο μέσο όταν έχεις χρόνο. Τα ανοίγεις και γράφεις μια βλακεία. Δεν καταλαβαίνω καθόλου τους ανθρώπους που ζουν μέσα από αυτό. Δηλαδή, ειδικά παλιότερα, έβλεπα λογαριασμούς που απλά έμπαιναν μόνο για να βρίσουν. Μακάρι να υπήρχε μια πρόνοια και να μπορούσαμε όλοι να κάναμε ψυχοθεραπεία.
– Εσύ κάνεις;
Ναι πολλά χρόνια.
– Σε έχει επηρεάσει στην τέχνη σου;
Σίγουρα γιατί με έχει επηρεάσει γενικά ως άνθρωπο. Έχω κάνει αρκετές φορές ψυχοθεραπεία. Τα τελευταία 7μιση χρόνια κάνω με έναν συγκεκριμένο άνθρωπο. Έχω δει ότι μέσα σε αυτά τα χρόνια έχω αλλάξει τελείως, δεν έχω καμία σχέση με τον άνθρωπο που ήμουν πριν. Οπότε σίγουρα με έχει επηρεάσει και στο πώς γράφω. Όλα μας επηρεάζουν: οι φιλίες, οι σχέσεις, οι γνωριμίες. Είναι υγιές και καλό να αλλάζουμε για εμάς και για τους γύρω μας.
– Είσαι από τα πιο πολυάσχολα άτομα που έχουμε κάνει συνέντευξη. Τηλεόραση, τραγούδια, θέατρο, βιβλία, ραδιόφωνο. Έχεις περάσει από διαφορετικά επαγγέλματα. Θα έλεγες ότι έχεις ζήσει 10 διαφορετικές ζωές ή θεωρείς ότι όλα αυτά ανήκουν στο ίδιο μονοπάτι;
Ό,τι κάνω, συνδέεται με τα πράγματα που ήδη γνωρίζω να κάνω: μουσική ή γράψιμο. Με εξαίρεση την κομμωτική κι ό,τι άλλα επαγγέλματα έχω κάνει νεότερος. Είναι αυτό το όνειρο που είχαμε ως παιδιά, που θα θέλαμε να ζούμε από τη μουσική. Για να ζήσω από του μουσική θα έπρεπε να κάνω όσα πράγματα υπάρχουν γύρω από τη μουσική. Αν περίμενα να ζήσω μόνο από τις εμφανίσεις μου, θα ήταν πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα. Αλλά μου αρέσουν, δεν κάνω ποτέ πράγματα που δε μου αρέσουν.
– Βγαίνεις εύκολα από το comfort zone σου; Προσπαθείς να δοκιμάζεις τον εαυτό σου σε διαφορετικά πράγματα;
Το κάνω αλλά με αρκετή σκέψη πριν. Όπως είπα, πρέπει να υπάρχει μια σπίθα, κάτι που να με εξιτάρει. Σίγουα έχω έναν χώρο ασφαλείας που κινούμαι, αλλα βγάζω πού και πού λίγο το πόδι μου από εκεί μέσα.
– Τις προηγούμενες χρονιές είδαμε το κίνημα του #MeToo να αποκτά σώμα και φωνή με πάρα πολλά θύματα να βγαίνουν και να μιλούν ανοιχτά για την κακοποίησή τους. Σε ποιο σημείο θεωρείς ότι βρίσκεται το κίνημα σήμερα;
Το κίνημα δεν έκανε τον κύκλο του, όσο κι αν θα ήθελαν τα ΜΜΕ να αποσιωπούν αυτές τις ιστορίες. Φυσικά και ακόμα συμβαίνουν θηριωδίες. Είναι ακόμα στην αρχή του και θέλει πολύ στήριξη προς αυτούς που μίλησαν αλλά και προς αυτούς που δεν είχαν τη δυνατότητα να μιλήσουν. Δε θα είχα ποτέ την απαίτηση κάποιος να βγει και να μιλήσει δημόσια. Αυτό που λέω πάντα είναι ότι όταν έχεις μια τέτοια εμπειρία, θα σε βοηθήσει ακόμα και να το πεις στους δικούς σου ανθρώπους. Ο θύτης δημιουργεί μια κατάμαυρη μπάλα στο στέρνο του θύματος. Το θύμα πρέπει να βρει τη δύναμη να φτύσει αυτή τη μπάλα στο στέρνο του θύτη, σαν γάτα που φτύνει μια μπάλα από τρίχες που την πνίγει.
– Είμαστε στην τελική ευθεία των εκλογών. Πιστεύεις στις εκλογές ως θεσμό; Έρχεται ποτέ η αλλαγή μέσω των εκλογών;
Όχι, δεν το πιστεύω καθόλου. Πιστεύω στην άμεση δημοκρατία κι όχι στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Τα τελευταία χρόνια ψηφίζω, παλαιότερα δεν ψήφιζα λόγω ιδεολογίας. Αν και ψηφίζω, θα ήθελα να ζω σε έναν άλλον κόσμο. Στις συγκεκριμένες εκλογές δε νομίζω ότι θα αλλάξει σημαντικά κάτι. Μαγαζιά είναι, τεράστιες επιχειρήσεις. Κι εμείς είμαστε πίονια γύρω από αυτά τα μαγαζιά, που μας κυβερνούν. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, όσο γίνεται, να μην αφήνουμε αυτή η συνθήκη να μας αλλάζει. Θα μπορούσα να γυρίσω και να σου πω «Είμαι αναρχικός». Αλλά δε μπορώ να το πω αυτό γιατί ζω σε αυτό το σύστημα. Είμαι ένας τύπος που ζει στον καπιταλισμό και θα ήθελε να είναι αναρχικός. Αλλά πιστεύω ότι πρέπει όσο μπορούμε να αλλάξουμε το τετραγωνικό που ζούμε και παράλληλα να φροντίζουμε και τα τετραγωνικά δίπλα μας. Όσο μπορούμε να το κάνουμε αυτό, ο κόσμος προχωρά προς το καλύτερο.
– Τα τελευταία χρόνια έχουμε ζήσει απανωτές τραυματικές στιγμές. Πανδημία, lockdown, κρίση ακρίβειας, Τέμπη. Θεωρείς ότι ο κόσμος ξεχνά εύκολα;
Το πρώτο πράγμα που κάνει το σύστημα είναι να μας γεννάει φόβους. Όσο σε κρατά φοβισμένο, σε διδάσκει να αποζητάς την ασφάλεια. Το σύστημα σε ταΐζει φόβο για να ψάχνεις την ασφάλεια. Δε ξέρω αν ο κόσμος ξεχνά ή αν έχει διδαχτεί να σκέφτεται τον εαυτό του και την οικογένειά του. Τελικά, θα ακούσει αυτόν που θα τον τρομάξει περισσότερο. Έχουμε ακούσει κατά καιρούς: «Θα μας βγάλουν από το ευρώ! Θα έρθουν οι κομμουνιστές να μας πάρουν τα σπίτια! Θα βγουν οι αναρχικοί και θα κάψουν την Αθήνα!». Αυτό δημιουργει φιλήσυχους πολίτες στα σπιτάκια τους.
– Ο τρόμος;
Ο φόβος. Ο τρόμος είναι ένα πραγματικό συναίσθημα. Ο φόβος είναι κάτι παράλογο και ψεύτικο.
– Έχεις δηλώσει ότι μέσα σου υπάρχει ακόμα ένα 16χρονο παιδί που αρνείται να μεγαλώσει. Πώς φροντίζεις αυτό το παιδί;
Πλένω τα δόντια μου (γέλια). Κοίτα προσπαθώ μέσω της ψυχοθεραπείας να σκέφτομαι «Πώς θα σκεφτόμουν στα 16; Πώς θα αντιδρούσα; Τι θα μου έλεγα;». Έρχομαι συχνά σε ρίξη με τον 16χρονο εαυτό μου. Όσο προοδευτικός κι αν νιώθω, υπάρχουν στιγμές που ο 16χρονος εαυτός μου μου λέει «Όπα, αυτό γιατί να το κάνεις; Δεν το έχεις ανάγκη». Η σχέση αυτή συντηρείται και από τις δύο πλευρές. Ο 16χρονος εαυτός μου με βάζει είτε να αεροβατώ εκεί που χρειάζεται είτε να πατήσω στη γη όταν το χρειάζομαι.
– Τι πρακτική συμβουλή θα έδινες σε κάποιο νέο παιδί που θέλει να ασχοληθεί με τη μουσική;
Κρατάω τη συμβουλή που μου έδωσε ένας φίλος όταν πρωτοήρθα στην Αθήνα. Είχε μια μικρή δισκογραφική και του έδωσα με μεγάλη αγωνία τον δίσκο μου. Τον άκουσε και μου είπε ότι δε μπορούμε να δουλέψουμε μαζί. Εγώ τότε σκεφτόμουν ότι είτε θα συνεργαζόμουν με αυτήν τη δισκογραφική ή με καμία. Μου είπε πολύ ευγενικά ότι δε μπορεί να διαχειριστεί αυτό το είδος μουσικής που κάνω, που δεν έχει ένα μόνο ύφος. Μου έδωσε μια συμβουλή: Παίξε όπου μπορείς! Νιώθω άβολα να δώσω συμβουλές αλλά αν με ρωτούσαν, αυτό θα έλεγα. Παίξε σε στέκια, φτιάξε δικά σου, παίξε στο δρόμο, σε όποιο χώρο μπορείς, βγάλε υλικό να σε ακούσει ο κόσμος.
– Το τραγούδι «Ω να σου» πού το αφιερώνεις;
Στη γυναίκα μου, εξάλλου γι’ αυτήν το έγραψα.
– Μετά από 2 χρόνια επιστρέφεις στην Κυψέλη, στη μουσική σκηνή του Ορφέα, κάθε Παρασκευή και Σάββατο του Μαΐου. Τι να περιμένουμε;
Ούτε εγώ ξέρω τι να περιμένω. Τα τελευταία χρόνια έπαιζα εκεί με τον Πουλή και τον Ταβλά. Είχα την ανάγκη να παίξω μόνος μου. Μας ήρθε η ιδέα το live αυτό να έχει κάθε βραδιά διαφορετικούς καλεσμένους. Είχα προαποφασίσει η παράσταση να λέγεται «Επιτέλους μόνος». Θα είμαι ένας επιτέλους μόνος, δηλαδή, αλλά από κάτω θα έχω καμιά 30αρια άτομα, μαζί με τα παιδιά του μαγαζιού και τους καλεσμένους. Όλοι μαζί θα κάνουμε κάτι και σε αυτό πιστεύω πολύ. Πάντα ευχαριστώ τα άτομα που δουλεύουν σε έναν χώρο, γιατί θέλοντας και μη, επηρεάζουν τη μορφή του live. Πρέπει να πάρουν το χειροκρότημά τους. Επειδή δεν ήξερα ποιοι θα δουλεύουν στον Ορφέα, ζήτησα από τη Μαριλένα που δουλεύει στο μαγαζί, να μου στείλει όλα τα ονόματα των εργαζομένων. Δεν έβαλε όμως το όνομά της μέσα, οπότε από την ανακοίνωση έλειπε το όνομά της. Ορίστε, γι’ αυτό της αφιερώνω ολόκληρη απάντηση.
– Τα Νούμερα θα πάνε και 2η σεζόν;
Είμαστε πάρα πολύ κοντά σε μια τέτοια απόφαση. Το θέλουμε όλοι πολύ.
