Αν δεν γνωρίζετε ή δεν έχετε δει ακόμη την τηλεοπτική σειρά Succession του HBO, σας συνιστώ να βουτήξετε στον τηλεοπτικό της κόσμο το συντομότερο δυνατόν. Με μία δόση υπερβολής, θα σας έλεγα «σταματήστε ό,τι κάνετε και παρακολουθείστε τις εσωτερικές διαμάχες της οικογένειας Roy», αλλά OK, δεν θα το τραβήξω στα άκρα.

Ας επανέλθω όμως τώρα στην ουσία του θέματος. Παρακολουθώντας το Succession αυτό το διάστημα, δεν με «θάμπωσε» ο πλούτος που διαχειρίζεται η οικογένεια Roy –διαβάστε εδώ το σχετικό μας άρθρο για την σειρά– και τον ξοδεύει με περίσσια ευκολία, σε στυλ «Μπαμπά, μπορείς να μου δώσεις 100 εκατομμύρια να υποστηρίξω μια θεατρική παράσταση;» (θεός Connor Roy), αλλά ο τρόπος με τον όποιο μετακινούνται.

Όχι, δεν έπεσα από τα σύννεφα βλέποντάς τους να ανεβαίνουν στα private jet τους για να πάνε από το ένα εταιρικό μίτινγκ στο άλλο ή για να πετάξουν από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα για τις καλοκαιρινές διακοπές τους. Προφανώς δεν θα στριμωχνόντουσαν στο subway της Νέας Υόρκης σε ώρες αιχμής ή, έστω, στις άνετες first class θέσεις κάποιας αεροπορικής εταιρείας. Πλούσιοι είναι, ό,τι θέλουν θα κάνουν τα λεφτά τους. Σωστά;

Βέβαια, εσύ, εγώ, ο μέσος πολίτης αυτού του κόσμου, έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα στα μέσα μαζικής μεταφοράς και το ιδιωτικό μας όχημα, είτε πρόκειται για αυτοκίνητο είτε για μηχανή, πατίνι ή ποδήλατο. Ενώ λοιπόν το 99% αυτού του πλανήτη έχει τόσες επιλογές, το υπόλοιπο 1% έχει μία, άντε δύο το πολύ. Πόσο άδικο για τον Jeff Bezos και τον Elon Musk…

Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα από τους τρόπους μετακίνησης των ανθρώπων, ανήκει στο 1% και όχι στο υπόλοιπο 99%.

«Μα, όμως, αφού είμαστε περισσότεροι, πώς γίνεται αυτοί να επιβαρύνουν το περιβάλλον σε μεγαλύτερο βαθμό;» θα αναρωτηθείς. Η απάντηση, κρύβεται στα ιδιωτικά jet τους.

Η πολυτέλεια των private jet

Τα ιδιωτικά αεροπλάνα ανέκαθεν αποτελούσαν επίδειξη πλούτου και αποτελούσαν απόδειξη επιτυχίας. Είτε πρόκειται για ροκ σταρ είτε για επιχειρηματίες και CEOs, ένα private jet επιδεικνύει δύναμη, εξουσία και επιρροή.

Τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς ο πλούτος συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερους ανθρώπους, παρατηρείται αύξηση των αγορών και των ταξιδιών με ιδιωτικά αεροπλάνα. Ο συγκεκριμένος τρόπος μετακίνησης, όσο επιβλαβής είναι για τον πλανήτη μας άλλο τόσο είναι και για τους φορολογούμενους των χωρών που με τους φόρους τους συντηρούν και, ουσιαστικά, επιδοτούν την χρήση και την ανάπτυξη της συγκεκριμένης βιομηχανίας αερομεταφορών.

Η υπερβολική χρήση των συγκεκριμένων jet έχει μπει πλέον στο δημόσιο και πολιτικό ραντάρ, κυρίως χάρη σε εκθέσεις ανεξάρτητων οργανισμών όπως η Oxfam, καθώς και στον χώρο της δημοσιογραφίας που «παρακολουθεί»  από κοντά τις συνήθειες των πλουσίων και το αποτύπωμα άνθρακα που αφήνουν πίσω τους, αξίας δισεκατομμυρίων.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, πολιτικοί σε ορισμένα κράτη να προτείνουν μία σειρά από μέτρα που πρέπει να υιοθετήσουμε, με επιβολή πρόσθετων τελών στην αγοραπωλησία ιδιωτικών αεροσκαφών, στις σύντομες πτήσεις και στις σχετικές εκπομπές ρύπων. Η βασική ιδέα πίσω απ’ αυτήν κατεύθυνση είναι πως, ενώ αυτοί οι φόροι θα επηρέαζαν μόνο ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων, τα έσοδα -εκτός από το περιβαλλοντικά οφέλη- που θα προέκυπταν θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν ότι ο πλανήτης μας θα είναι βιώσιμος για όλους μας. Μέσα σε αυτούς και ο Elon Musk, φυσικά.

Τι έκανε όμως ο Elon Musk για τον πλανήτη μας την χρονιά που μας πέρασε; Μέσα από τα ταξίδια που πραγματοποίησε κάθε δεύτερη μέρα με τα private jet του, κατάφερε να επιβαρύνει το περιβάλλον με 2.112 τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Αυτός ο αριθμός είναι 132 φορές μεγαλύτερος από το συνολικό ετήσιο αποτύπωμα άνθρακα του μέσου Αμερικανού πολίτη. Εννοείται πως και εμείς, οι «απλοί» πολίτες, επιβαρύνουμε με τα αεροπορικά ταξίδια μας το περιβάλλον –διαβάστε εδώ το σχετικό μας άρθρο.

Συγκεκριμένα, μελέτες δείχνουν πως μια πτήση (και με επιστροφή) απ’ το Λονδίνο προς τη Μόσχα, είναι αρκετή για να «καταναλώσουμε» το 1/5 απ’ τον ατομικό «προϋπολογισμό» που μας αναλογεί για εκπομπές άνθρακα μέσα σε ένα έτος. Αν αποφύγουμε αυτό το 1/5, αυτή την πτήση δηλαδή, μέχρι το 2030, τότε υπάρχει η πιθανότητα να αποφύγουμε την περαιτέρω υπερθέρμανση του πλανήτη. Κάνοντας το ίδιο ταξίδι με τρένο, θα χρησιμοποιούσαμε περίπου το 1/50 του ετήσιου ατομικού «προϋπολογισμού» μας.

Ενώ λοιπόν εμείς καλούμαστε να περιορίσουμε τις πτήσεις μας, έστω αυτή τη πολυπόθητη μία κάθε χρόνο, ο Musk πραγματοποιεί τόσες που όχι μόνο καλύπτει τα 5/5 του ατομικού «προϋπολογισμού» μας, αλλά τον ξεπερνάει κατά 132 φορές. Όσο ερευνούσα το θέμα και έλεγα στο γραφείο του Olafaq τα στοιχεία που έβρισκα μπροστά μου, η συνάδελφος Εύα Αναστασιάδου, με μία δόση απογοήτευσης, μονολόγησε: «Και εγώ ανακυκλώνω καλαμάκια…»

Δεν ένιωσες και εσύ το ίδιο;

Εν τω μεταξύ, το 30-50% των ιδιωτικών jet πετούν χωρίς επιβάτες, διπλασιάζοντας έτσι την ρύπανση και επιβεβαιώνοντας την αίσθηση πως ο συγκεκριμένος τρόπος μετακίνησης, εκτός από πολυτελής, είναι περιβαλλοντικά ανεύθυνος.

Ο παγκόσμιος χάρτης των private jet

Το 2019, η Βόρεια Αμερική είχε τον μεγαλύτερο στόλο ιδιωτικών αεροσκαφών στον κόσμο, με 15.547 εγγεγραμμένα από διάφορες χώρες της γεωγραφικής περιοχής. Το 2022, ο στόλος των ΗΠΑ κατείχε περίπου το 89% του συνόλου των jet στην ήπειρο. Το Μεξικό ήταν δεύτερο με 6%, ενώ ο Καναδάς είχε τον τρίτο μεγαλύτερο στόλο, με 3%.

Η Ευρώπη, το 2019, είχε 2.760 ενεργά επαγγελματικά jet. Η Γερμανία ήταν η χώρα με την υψηλότερη συνεισφορά στο σύνολο, με 495 ιδιωτικά αεροσκάφη, και το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν στην δεύτερη θέση, με 341. Η Γαλλία βρισκόταν στην τρίτη θέση, με 272 καταχωρημένα πολυτελή private jet. Η Ιταλία διαθέτει τα 7ο και 8ο πιο δημοφιλή επιχειρηματικά αεροδρόμια στην Ευρώπη με 63.198 ετήσιες αναχωρήσεις ιδιωτικών jet, γεγονός που την καθιστά σημαντικό εταίρο στη βιομηχανία.

Οι αριθμοί αυτοί αναδεικνύουν την ανάπτυξη του κλάδου των ιδιωτικών jet στην Ευρώπη αλλά και τις δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης στο μέλλον. Το εύφορο «έδαφος» του ουρανού, πάνω από τις χώρες της γηραιάς ηπείρου, επηρεάζει αναπόφευκτα και την Ελλάδα, η οποία στηρίζεται κυρίως στον τουρισμό της.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Επιχειρηματικής Αεροπορίας (EBAA) που δημοσιεύθηκαν τον Μάρτιο, 48 ιδιωτικά αεροσκάφη εδρεύουν στην χώρα μας. Με βάση αυτά τα στατιστικά και τον αριθμό των αεροσκαφών στα αεροδρόμιά μας, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 17η θέση, μεταξύ 31 ευρωπαϊκών κρατών, στην ιδιοκτησία private jet.

Το καλοκαίρι του 2022, στην χώρα μας, πραγματοποιήθηκαν 16.500 πτήσεις ιδιωτικών αεροσκαφών, με τα στοιχεία να λένε πως σχεδόν κάθε 20 λεπτά ένα ιδιωτικό αεροσκάφος προσγειωνόταν ή απογειωνόταν σε ένα από τα βασικά ελληνικά αεροδρόμια. Οι φετινές εκτιμήσεις μιλούν για 50% αύξηση.

Η Ασία, το 2019, φιλοξένησε τον τρίτο μεγαλύτερο στόλο επαγγελματικής αεροπορίας στον κόσμο, με 1.570 εγγεγραμμένα αεροσκάφη από διάφορες χώρες της ηπείρου. Η Κίνα συνεισφέρει το μεγαλύτερο ποσό, αποτελώντας περίπου το 18% του στόλου της περιοχής. Η Ινδία βρίσκεται στη δεύτερη θέση με 9% και η Σαουδική Αραβία έρχεται στην τρίτη θέση με 7,6%.

Τέλος, η Αφρική το 2019 διέθετε 474 εγγεγραμμένα private jet, εκ των οποίων, στη Νότια Αφρική άνηκε περίπου το 30%, ενώ η Νιγηρία έρχεται δεύτερη με 19%. Ο τρίτος μεγαλύτερος στόλος άνηκε στην Αίγυπτο, η οποία διέθετε περίπου το 8%. Η Νότια Αφρική, σήμερα, εξακολουθεί να διαθέτει τον μεγαλύτερο στόλο στην ήπειρο με 143 αεροσκάφη, η Νιγηρία παραμένει στην δεύτερη θέση με 91 και η Αίγυπτος 39.

Τα στοιχεία «κλειδιά»

• Τα private jet παράγουν τουλάχιστον 10 φορές περισσότερη περιβαλλοντική ρύπανση ανά επιβάτη απ’ ό,τι οι εμπορικές πτήσεις.
• Περίπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού θεωρείται υπεύθυνο για το περίπου 50% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από αεροπορικές πτήσεις.
• Η χρήση των ιδιωτικών αεροσκαφών αυξήθηκε κατά 1/5 από την έναρξη της πανδημίας και οι εκπομπές ρύπων από αυτά τα jet κατά 23%.
• Στις ΗΠΑ, 1 στις 6 πτήσεις που διεκπεραιώνονται από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (FAA), αντιπροσωπεύεται από κάποιο private jet. Ο φόροι που συνεισφέρουν στο ταμείο που χρηματοδοτεί σε μεγάλο βαθμό την FΑΑ, είναι μόλις 2% από τα συνολικά έσοδά του. Αντίθετα, το 70% των εσόδων που συνθέτουν το καταπιστευματικό ταμείο αερομεταφορών των Ηνωμένων Πολιτειών, προέρχεται από τους επιβάτες των εμπορικών πτήσεων.
• Το ολιγαρχικό καθεστώς των ιδιωτικών αεροσκαφών, απαρτίζεται στην πλειονότητά του από άνδρες, άνω των 50 ετών, κυρίως από χρηματοοικονομικούς τομείς, τον τραπεζικό κλάδο και τον χώρο του real estate.
• Το μέγεθος του παγκόσμιου στόλου αυξήθηκε κατά 133% τις τελευταίες δύο δεκαετίες και από 9.895 που ήταν το 2000 έφτασε στα 23.133 στα μέσα του 2022.
• Τα χρήματα που δαπανήθηκαν στην αγορά ιδιωτικών τζετ αυξήθηκε από 32,3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021 σε 34,1 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022.
• Ο Elon Musk, ίσως ο πιο ενεργός “high flyer” στις ΗΠΑ, αγόρασε ένα νέο ιδιωτικό αεροσκάφος, πέταξε 171 φορές το 2022, κατανάλωσε 837.934 λίτρα καυσίμου, ήταν υπεύθυνος -όπως αναφέραμε και παραπάνω- για 2.112 τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αν είχε αναδιαρθρωθεί το πλαίσιο που αφορά τα private jet, ο Musk θα πλήρωνε επιπλέον 3,94 εκατομμύρια δολάρια σε φόρους.
• Τα περισσότερα κρατικά αεροδρόμια χρηματοδοτούνται από τους πολίτες, αλλά πολλά από αυτά εξυπηρετούν κυρίως ιδιωτικά αεροσκάφη. Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου κάποια αεροδρόμια, ενώ δεν προσφέρουν τακτικές επιβατικές υπηρεσίες, προσφέρουν τους διαδρόμους τους στους κατόχους των private jet.

Οι προτεινόμενες λύσεις

• Επιβολή παγκόσμιου φόρου μεταβίβασης σε όλα τα ιδιωτικά αεροπλάνα.
• Εισφορά στα καύσιμα των ιδιωτικών αεροσκαφών.
• “Fit for 55”: Επιβάλλοντας μια επιβάρυνση στα καύσιμα των αεροσκαφών σε όλα τα αεροπορικά ταξίδια εντός της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Ένωση ελπίζει να επιτύχει περισσότερους από τους μισούς κλιματικούς στόχους της κατά τα επόμενα επτά χρόνια, επιτυγχάνοντας την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55%. Το “Fit for 55”, το οποίο βρίσκεται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση από τα κράτη μέλη της ΕΕ, θα τετραπλασιάσει περίπου το κόστος των καυσίμων των αεροσκαφών.
• Επιβολή πρόσθετου φόρου κατανάλωσης καυσίμων από τα private jet, με σκοπό τη μείωση των περιττών πτήσεων και την εξέταση εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης. Στην συνέχεια, το κεφάλαιο που θα έχει συγκεντρωθεί, θα μπορεί να διατεθεί σε κάποιο ταμείο βιωσιμότητας των μεταφορών.
• Εφαρμογή τέλους «σύντομης μετακίνησης». Αυτό το μέτρο έχει ως στόχο να αποθαρρύνει τους ιδιοκτήτες ιδιωτικών jet από τη πραγματοποίηση εξαιρετικά σύντομων ταξιδιών, ιδίως όταν υπάρχουν και άλλοι τρόποι μεταφοράς, όπως το τρένο ή τα υβριδικά πανάκριβα αυτοκίνητά τους. Το Βέλγιο επέβαλλε τέλος 10 ευρώ ανά επιβάτη σε κάθε πτήση μικρότερη των 310 χιλιομέτρων.
• Δημιουργία ενός μακροπρόθεσμου ταμείου για την «ισότητα των μεταφορών». Οι πόροι ενός τέτοιου ταμείου θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άλλους βιώσιμους τρόπους μεταφοράς και ανάπτυξη των σχετικών υποδομών τους.

Επιστροφή στην πραγματικότητα

Μήπως η αποφυγή των πτήσεων, γενικότερα και από όλους, είναι η απάντηση στην κλιματική κρίση; Όπως είχα γράψει σε εκείνο το σχετικό άρθρο, μία τέτοια τακτική, φαίνεται να είναι περισσότερο βοηθητική και βιώσιμη, απ’ το να τρώμε λιγότερο κρέας, να χρησιμοποιούμε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να παίρνουμε το ποδήλατο αντί για το αμάξι, να χρησιμοποιούμε χάρτινο ανακυκλώσιμο καλαμάκι αντί πλαστικού. Το να ζούμε βιώσιμα με οικολογικές πρακτικές, αλλά ταυτόχρονα να ανεβαίνουμε σε αεροπλάνα, είναι αδύνατο και αναιρεί κάθε «πράσινη» προσπάθεια μας.

Το πρόβλημα όμως σε αυτή την περίπτωση, όπως και σε πολλές ακόμη, είναι πως το «φίδι από την τρύπα» προσπαθεί να το βγάλει το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, που δεν ευθύνεται άμεσα για όλα τα περιβαλλοντικά προβλήματα, ενώ μια «χούφτα» άνθρωποι, το 1%, «δολοφονούν» με τις συνήθειες και τις επιχειρηματικές επιλογές τους τον πλανήτη μας.

Ας ανακυκλώσω.

➪ Με πληροφορίες από: Institute for Policy Studies, Gitnux, European Business Aviation Association, Truly Experiences