Οι υψηλές θερμοκρασίες, οι καταστροφικές πλημμύρες και η ξηρασία έχουν σημαδέψει την καθημερινότητά μας τόσο στην Ευρώπη όσο και σε κάθε σημείο του πλανήτη. Η κλιματική κρίση δεν είναι κάτι που θα έρθει στο μέλλον. Η κλιματική κρίση είναι ήδη εδώ και η ενημέρωση σχετικά με τις συνέπειές της και το αβέβαιο μέλλον μας είναι παραπάνω από επιτακτική. Ερευνητές και επιστήμονες που ασχολούνται εντατικά με το θέμα προσπαθούν να υπογραμμίσουν την ανάγκη για άμεση δράση ενώ δημοσιογράφοι (το έργο των οποίων συχνά παρακωλύεται) στοχεύουν στην ενημέρωση του κοινού

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου 2023 των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα – που αξιολογεί το περιβάλλον για τη δημοσιογραφία σε 180 χώρες και περιοχές και δημοσιεύεται την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου (3 Μαΐου) – η κατάσταση είναι «πολύ σοβαρή» σε 31 χώρες, «δύσκολη» σε 42, «προβληματική» σε 55 και «καλή» ή «ικανοποιητική» σε 52 χώρες. Με άλλα λόγια, το περιβάλλον για τη δημοσιογραφία είναι «κακό» σε επτά στις δέκα χώρες και ικανοποιητικό μόνο σε τρεις στις δέκα.

Σε μία περίοδο λοιπόν που η ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου περνάει κρίση, η κάλυψη περιβαλλοντικών θεμάτων και η προσπάθεια αποκάλυψης σκανδάλων που αφορούν στο κλίμα γίνεται ολοένα και πιο προβληματική.

Η ελευθερία του Τύπου μπορεί να απειληθεί με πολλούς τρόπους. Με περιοριστικούς νόμους για τα μέσα ενημέρωσης και μηνύσεις για συκοφαντική δυσφήμιση που θέτουν την εξουσία επί του συντακτικού περιεχομένου στα χέρια λογοκριτών και δικαστηρίων ή από βία κάθε είδους, διαδικτυακό εκφοβισμό και διακοπή λειτουργίας του διαδικτύου, μειώνοντας τις αμοιβές των δημοσιογράφων αλλά και συγκεντρώνοντας την ιδιοκτησίας μέσων σε μία πηγή όπου οη ποιοτική δημοσιογραφία και η αντικειμενικότητα θυσιάζονται για το κέρδος ή το πολιτικό συμφέρον.

Τον περασμένο χρόνο, η πλατφόρμα Mapping Media Freedom, που συλλέγει και δημοσιοποιεί πληροφορίες σχετικά με τις παραβιάσεις της ελευθερίας του Τύπου στην Ευρώπη, κατέγραψε 18 περιστατικά σε οκτώ χώρες. Οι επιθέσεις κατά της ζωής και της ελευθερίας των δημοσιογράφων παρέμειναν σχεδόν σε επίπεδα ρεκόρ και για το 2023. Το CPJ κατέγραψε 99 δημοσιογράφους που σκοτώθηκαν σε όλο τον κόσμο το 2023 και 320 δημοσιογράφοι φυλακίστηκαν για τη δουλειά τους από την ημερομηνία της 1ης Δεκεμβρίου της ετήσιας απογραφής.

Σύμφωνα με το European Federation of Journalists (EFJ) αρκετοί δημοσιογράφοι που καλύπτουν θέματα σχετικά με την κλιματική αλλαγή, εταιρικές εκδηλώσεις ή δράσεις για το περιβάλλον έχουν εμποδιστεί από το να κάνουν τη δουλειά τους, έχουν προσβληθεί ή δεχτεί σωματική επίθεση.

Σε όλο τον κόσμο, οι ακτιβιστές για το κλίμα αυξάνουν τον αριθμό των δράσεων για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την κλιματική κρίση. Κινήματα όπως το Futuro Vegetal στην Ισπανία και το Just Stop Oil στο Ηνωμένο Βασίλειο βρέθηκαν πρόσφατα στην πρώτη γραμμή της κλιματικής σκηνής με εντυπωσιακές ενέργειες, με αποτέλεσμα συλλήψεις ακτιβιστών αλλά και δημοσιογράφων και εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης.

Ιδιαίτερα οι δράσεις και οι διαμαρτυρίες για το κλίμα είναι ένα δύσκολο πλαίσιο για να δουλέψουν οι δημοσιογράφοι, συχνά επειδή η διάκριση μεταξύ δημοσιογράφων και ακτιβιστών δεν γίνεται πάντα σεβαστή από την αστυνομία ή την ομάδα ασφαλείας που βρίσκεται στο χώρο.

Τον Ιούνιο του 2022, μια ομάδα ανδρών πέταξε πέτρες στη Bogdana Lazarova, ρεπόρτερ του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα της Βουλγαρίας BNT και τους συνεργάτες της σε ένα σερβικό χωριό κοντά στα βουλγαρικά σύνορα, καθώς τεκμηρίωσαν τη ρύπανση που φέρεται να προκλήθηκε από εταιρεία εξόρυξης. Η επίθεση συνεχίστηκε ακόμη και όταν αυτοπροσδιορίστηκαν ως δημοσιογράφοι και έδειξαν τις άδειες γυρισμάτων τους.

Στις 7 Νοεμβρίου 2022, στην Αγγλία, ο δημοσιογράφος και σκηνοθέτης Rich Felgate και ο φωτορεπόρτερ Tom Bowles συνελήφθησαν καθώς ετοιμάζονταν να καλύψουν τη διαδήλωση “Just Stop Oil” στον αυτοκινητόδρομο M25, κοντά στο Kings Langley στο Hertfordshire.

Είχαν φτάσει στο σημείο για να κινηματογραφήσουν από μια δημόσια πεζογέφυρα πάνω από τον αυτοκινητόδρομο, όταν δύο μέλη της αστυνομίας τους πλησίασαν, ζητώντας τους να σταματήσουν να κινηματογραφούν και τους συνέλαβαν. Ο Felgate κατέγραψε τη σύλληψη του Bowles παρόλο που ο Bowles του έδειξε την κάρτα του είπε ότι βρισκόταν στο χώρο «ως μέλος του Τύπου». Ο Bowles έμεινε υπό κράτηση για περισσότερες από εννέα ώρες, ενώ ο Felgate παρέμεινε υπό κράτηση για 13 ώρες. Στο σπίτι του Bowles είχε γίνει έρευνα πριν από την απελευθέρωσή του, ξυπνώντας τη γυναίκα και την κόρη του.

Τον Νοέμβριο του 2021, ο δημοσιογράφος της “Reporterre” Grégoire Souchay κάλυψε μια διαμαρτυρία με επικεφαλής περιβαλλοντικούς ακτιβιστές κοντά στο Rodez, στη νότια Γαλλία που έκαναν έρευνα στη Semences, μια τοπική εταιρεία σπόρων, αναζητώντας γενετικά τροποποιημένους σπόρους ανθεκτικούς στα φυτοφάρμακα. Τον Ιούνιο του 2022, οι αρχές υπέβαλαν ποινικές διώξεις εναντίον του και 28 ακτιβιστών, κατηγορώντας τον για συνωμοσία για κλοπή και υποβάθμιση ιδιωτικής περιουσίας. Τελικά κατηγορήθηκε χωρίς να ληφθεί υπόψη η επαγγελματική του ιδιότητα μετά από απόφαση του εισαγγελέα του ποινικού δικαστηρίου του Rodez (Γαλλία). Δύο άλλοι δημοσιογράφοι που εργάζονται για το Reporterre, ένα μέσο ενημέρωσης που εξειδικεύεται σε οικολογικά και περιβαλλοντικά θέματα, δέχτηκαν πρόστιμο για κάλυψη των δράσεων ακτιβιστών για το κλίμα.

Στη Γερμανία, ο δημοσιογράφος Marco Brás Do Santos καταδικάστηκε μαζί με άλλους 3 δημοσιογράφους για καταπάτηση τον Δεκέμβριο από την γερμανική ενεργειακή ετειρεία MIBRAG. Είχε πάει να καλύψει μία δράση ακτιβιστών τον Νοέμβριο του 2019 σε ανοιχτό ορυχείο στη Σαξονία, ένα κρατίδιο της ανατολικής Γερμανίας. Οι άλλοι τρεις δημοσιογράφοι πλήρωσαν το πρόστιμο. Ο Brás Do Santos ήταν ο μόνος δημοσιογράφος που αμφισβήτησε την κατηγορία στο δικαστήριο.Η περίπτωση του Brás Do Santos είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η διάκριση μεταξύ δημοσιογράφου και ακτιβιστή συχνά δεν γίνεται από την αστυνομία ή την ιδιωτική ασφάλεια.

Δεν είναι τυχαίο που οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν δημοσιογράφους που καλύπτουν ακτιβιστικές δράσεις εναντίον μιας εταιρείας. Είναι πολλές οι περιπτώσεις που μεγάλοι κολοσσοί δεν τηρούν τις βασικές προϋποθέσεις και το νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος. Από εταιρείες εξόρυξης πετρελαίου μέχρι πολυεθνικές που παράγουν εντομοκτόνα , η καθημερινή υποβάθμιση της ποιότητας ζωής μας είναι σε μεγάλο κομμάτι αποτέλεσμα της ραγδαίας βιομηχανοποίησης.

 

Ο παγκόσμιος καπιταλισμός και η οικονομική ανάπτυξη είναι κινητήριες δυνάμεις τόσο για την εισοδηματική ανισότητα όσο και για την κλιματική αλλαγή.

Ελεύθερη δημοσιογραφία σημαίνει ελεύθερη πρόσβαση στην ενημέρωση ανεξάρτητα από πολιτικές ατζέντες και ιδιωτικά κεφάλαια. Η κάλυψη μιας ακτιβιστικής δράσης εναντίον μιας εταιρείας αμαυρώνει τη φήμη και την εικόνα των προϊόντων της στο κοινό, επομένως η παρεμπόδιση οποιασδήποτε δημοσιογραφικής ενέργειας είναι ένας τρόπος να κρατήσουν τις παραλείψεις και ενδεχομένως τα περιβαλλοντικά σκάνδαλα τους μακριά από το φως της δημοσιότητας. Σε ένα καπιταλιστικό περιβάλλον που πολιτική και κεφάλαιο συνδέονται, η ερευνητική δημοσιογραφία που μπορεί να φέρει πλήγμα στα κέρδη των εταιρειών αποτελεί πρόβλημα.

Πηγή: Vox

Οι περισσότεροι επιστήμονες του κλίματος έχουν συμφωνήσει ότι η αιτία της κλιματικής αλλαγής είναι η αυξημένη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, ειδικά διοξειδίου του άνθρακα, τα οποία έχουν αυξηθεί ραγδαία από τη Βιομηχανική Επανάσταση. Οι προοδευτικοί μελετητές αναγνωρίζουν τη σοβαρή ζημιά που προκύπτει από μια παγκόσμια καπιταλιστική ορμή. Οι ατελείωτες προσπάθειες των βιομηχανιών να επεκτείνουν και να αυξήσουν τα κέρδη τους αναγκάζουν σε ένα φαύλο κύκλο “παραγωγής και κατανάλωσης” που βασίζεται κυρίως σε ορυκτά καύσιμα.

Δημοσιογράφοι περιβαλλοντικά σκάνδαλα

Με τους επιστήμονες να προειδοποιούν ότι ο κόσμος πρέπει να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά σχεδόν το ήμισυ αυτής της δεκαετίας και να τις εξαλείψει εντελώς έως το 2050, για να αποφευχθεί η παραβίαση των συμφωνημένων ορίων θερμοκρασίας το μέλλον φαίνεται μάλλον δυσοίωνο. Χωρίς μία ριζική αλλαγή στη νοοτροπία και στον τρόπο που οι κοινωνίες είναι δομημένες, κάθε μέτρο που λαμβάνεται φαντάζει σαν τσιρότο που μπαίνει για να θεραπεύσει χτύπημα από σφαίρα. Και σε μία εποχή που η ελευθερία του Τύπου απειλείται, η συλλογική αντίδραση δεν αναμένεται να δημιουργηθεί σύντομα καθώς οι πηγές ενημέρωσής του πολίτη είναι συχνά προκαθορισμένες και καθοδηγούμενες. 

Οι πιο κερδοφόρες αποφάσεις δεν θα είναι ποτέ οι πιο φιλικές προς το περιβάλλον, επομένως οι εταιρείες και οι μεγάλες βιομηχανίες θα απέχουν από τη λήψη περιβαλλοντικά συνειδητών αποφάσεων χωρίς κανονισμούς.