Παρήγγειλε τον μέτριο διπλό του καπουτσίνο και μου χαμογέλασε. Κατάλαβα ότι κάτι ήθελε να με ρωτήσει. Κόμπασε ελαφρώς και το’ πε: «Θέλω να ξεκινήσω να διαβάζω ποίηση. Ελληνική ποίηση συγκεκριμένα!»
Μέχρι να έρθουν οι καφέδες, νύχτωνε κιόλας, βράδυ ζεστής Κυριακής του Νοέμβρη που άρχισε να ψυχραίνει, πετάξαμε στο τραπέζι δέκα, είκοσι ονόματα Ελλήνων ποιητών και ποιητριών. Η ελληνική ποίηση έχει διανύσει πολλά χιλιόμετρα από τις εποχές των νομπελιστών μας. Νέες, κοφτερές, βαμβακερές πένες γράφουν αριστουργήματα: Ηλέκτρα Λαζάρ, Εσμεράλδα Γκέκα, Πάνος Κουτούλιας, Παναγιώτης Μηλιώτης, Μυρσίνη Γκανά, Μαρία Φίλη, Νανά Παπαδάτου, Νίκος Σταϊκούλης, Πελαγία Φυτοπούλου, Αγγελίνα Ρωμανού είναι μερικά μόνο από τα ονόματα ποιητών της νεότερης γενιάς που μου κατεβαίνουν στο κεφάλι αυτήν την στιγμή.
Δεν τους εκδίδουν αβίαστα και αβάδιστα. Οι εκδοτικοί οίκοι μπαίνουν μέσα από την ποίηση, γιατί απλώς εμείς, οι αναγνώστες δεν διαβάζουμε ποίηση συστηματικά, δεν πάμε στο βιβλιοπωλείο να αγοράσουμε τρεις καινούργιες ποιητικές συλλογές, αγοράζουμε διηγήματα, μυθιστορήματα, δοκίμια, άλλα. Οι ποιητές απευθύνουν τα έργα τους σε έναν πολύ στενό κύκλο ανθρώπων, στους φίλους τους πρωτίστως, ύστερα γίνεται καμιά δημοσίευση σε κανένα σάιτ, κάπως, κάπου, κάποτε μπορεί να δουν και γραφτό τους τυπωμένο σε κανένα official ποιητικό περιοδικό ή να προσκληθούν να διαβάσουν σε αυτές τις αμήχανες συλλογικές εκδηλώσεις για ποιητές που γνωρίζονται μεταξύ τους και αλληλοβαυκαλίζονται. Δεν αμείβεται η δημοσίευση στίχων στα περιοδικά ή αλλού. Δεν εισπράττουν παρά σπανιότατα και ελάχιστα «δικαιώματα» για τα βιβλία τους. Συχνά, άλλωστε, τα χρηματοδοτούν οι ίδιοι και συνήθως δεν πληροφορούνται ποτέ αν και πόσο «πούλησαν». Οι εκδότες τους θεωρούν ψώνια και περιμένουν να γίνει καμιά παρουσίαση για να έρθουν οι γκόμενοί τους, οι γονείς, οι συνάδελφοι και τίποτε πωρωμένοι φαν από τα social media τους. Από την άλλη, όπως έχει πει ο σπουδαίος Σωτήρης Παστάκας σε συνέντευξή του στην Lifo: «Οι ”δραστήριοι μέτριοι”, με το γράψε-γράψε, ως και Κρατικά Βραβεία έχουν πάρει και θα πάρουν και στο μέλλον (λες και τα Κρατικά Βραβεία έγιναν αποκλειστικά γι’ αυτούς!)».
Κάποιοι, φυσικά, αξίζουν χρυσάφι. Κάποιοι είναι ανανεωτές της ελληνικής ποίησης, για την οποία δεν ενδιαφέρεται σοβαρά κανένας και από το σχολείο κιόλας κατακρεουργείται, μιας που διδάσκεται στα παιδιά ως κάτι πλαδαρό, δυσνόητο, σοβαροφανές και πληκτικό.
Και ναι, πρέπει οι μαθητές να διδαχθούν τι εστί Καβάφης, αλλά θα ήταν καλό να καταλάβαιναν ότι η ποίηση μπορεί να είναι όσο γαμάτη και επαναστατική είναι ένα πανκ ή ραπ κομμάτι. Ίσως και περισσότερο. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την επαφή των μαθητών με τη νέα γενιά ποιητών, αυτών που καταγράφουν τον παλμό της εποχής τους, αλλά και που κατορθώνουν να μιλήσουν από νέες, ενδιαφέρουσες σκοπιές για τα Μόνα Πραγματικά Θέματα που απασχολούν τον Γραφιά: τον έρωτα και τον θάνατο.
Αυτό εδώ είναι ένα αριστουργηματικό κείμενο για τους νέους Έλληνες ποιητές και τα άχθη, τα ζόρια του να υφίστανται ως τέτοιοι στην Ελλάδα. Διαβάστε το, αν σας ενδιαφέρει το θέμα.
Έστω, λοιπόν ότι θες να ξεκινήσει να διαβάζεις ελληνική ποίηση. Από πού ξεκινάς;
Ο φιλόλογος Αντώνης Μιχαηλίδης, από το μπλογκ του, πρότεινε 9 χρόνια πριν (το 2014) έναν πρώτο μπούσουλα για να διαβάσει κανείς ελληνικά ποιήματα και να εντρυφήσει στους Έλληνες ποιητές. Αναφέρει τους εξής πολύ βασικούς σταθμούς της νεοελληνικής ποίησης και δεν έχουμε παρά να του δώσουμε δίκιο. Με έμπνευση από τις προτάσεις του, προσθέτουμε κι εμείς μερικές δικές μας, ώστε να καταρτιστεί αυτή η λίστα:
Διονύσιος Σολωμός: Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Ανδρέας Κάλβος : Ωδές
Κωστής Παλαμάς: Η Φλογέρα του Βασιλιά
Κωνσταντίνος Καβάφης: Άπαντα (τα 154 ποιήματά του)
Κώστας Βάρναλης:Το φως που καίει, Σκλάβοι Πολιορκημένοι
Κώστας Καρυωτάκης: Τα Ποιήματα (1913-1928)
Γιώργος Σεφέρης: Τα ποιήματα (εκδ. Ίκαρος)
Οδυσσέας Ελύτης: Άξιον εστί, το Μονόγραμμα
Γιάννης Ρίτσος: Επιτάφιος, Ρωμιοσύνη
Ανδρέας Εμπειρίκος: Οκτάνα
Νίκος Εγγονόπουλος: Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής
Μανόλης Αναγνωστάκης: Τα ποιήματα
Τάσος Λειβαδίτης: Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο
Νίκος Καρούζος:Τα ποιήματα (2 τόμοι)
Νίκος Καββαδίας: Το Πούσι
Μάτση Χατζηλαζάρου: Αντίστροφη Αφιέρωση
Άρης Αλεξάνδρου: Ποιήματα 1941-1974 (εκδ. Ύψιλον)
Μίλτος Σαχτούρης: Τα φάσματα ή Ή χαρά στον άλλο δρόμο»
Κική Δημουλά: Ποιήματα (εκδ. Ίκαρος)
Ντίνος Χριστιανόπουλος:Ποιήματα (εκδ. Ιανός)
Μιχάλης Γκανάς: Ποιήματα 1978-2012 (εκδ. Μελάνι)
Γιώργος Χρονάς: Τα ποιήματα 1973 – 2008 (εκδ. Οδός Πανός-Σιγαρέτα)
Κατερίνα Γώγου: Απόντες (εκδ. Καστανιώτη)
Θωμάς Γκόρπας: Αυτό το ποίημά του αρκεί
Τζένη Μαστοράκη: Διόδια
Για την εύρεση ποιημάτων ποιητών από ανθολογία (δηλαδή επιλογές ποιημάτων από διάφορους ποιητές) προτείνει ο κύριος Μιχαηλίδης το εξής έργο: «Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία – Γραμματολογία. 1977-2002. 6 τόμ. Αθήνα: Σοκόλης». Είναι ίσως η πιο εμπεριστατωμένη ανθλογία που κυκλοφορεί αυτήν την στιγμή.
You can’t smell digital, αλλά προτού πάτε βιβλιοπωλείο, μπορείτε να διαβάσετε σύγχρονα ποιήματα (αλλά και πεζά) σε αυτά εδώ τα φροντισμένα sites. Επίσης, η Instagram σελίδα Το Σαράβαλο (έχουμε γράψει και στο Olafaq γι’ αυτήν) μπορεί να σας κατευθύνει μέσω ωραίων στίχων σε ποιήτριες και ποιητές, παλιότερους και πιο καινούργιους, που μπορείτε να αναζητήσετε και λίγο λίγο να μπείτε στα βαθύτερα νερά της σπουδαίας, ελληνικής ποίησης.
Με την ελληνική ποίηση, θέλουμε δεν θέλουμε, έχουμε έρθει σε επαφή χάρη στις μελοποιήσεις που το έφεραν στο στόμα και στα πόδια μας. Το έχουμε τραγουδήσει και χορέψει, κυρίως χάρη στο ανεκτίμητης αξίας έργο του Μίκη Θεοδωράκη με έργα του Ελύτη, του Λειβαδίτη, του Αναγνωστάκη, του Ρίτσου.
Είναι άλλο πράγμα το διάβασμα, όμως…Και η ποίηση είναι κάτι που αξίζει να ζούμε, να τραγουδάμε, να χορεύουμε, αλλά κυρίως να διαβάζουμε. Σιγανά για εμάς ή δυνατά για κάποιον που μας νοιάζει.
