Τις προάλλες, που έγραφα για τον Roger Waters και τον David Gilmour έβαλα να ακούσω κάτι που είχα πολύ καιρό να ακούσω, το “Shine on You Crazy Diamond”. Πολλοί από εσάς, οι περισσότεροι πιστεύω, το έχετε ακούσει, για την ακρίβεια, το έχετε «λιώσει». Κυκλοφόρησε το 1975 από τους Pink Floyd και ήταν ένας φόρος τιμής στον φίλο και ιδρυτή του συγκροτήματος, Syd Barrett, ο οποίος τότε δεν ήταν πλέον μέλος του συγκροτήματος, αφού είχε εγκαταλείψει την μπάντα το 1968 λόγω ψυχικής ασθένειας. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Syd Barrett μπήκε σε μια αυτοεξόριστη απομόνωση, στην οποία παρέμεινε μέχρι το θάνατό του το 2006.

Ο Roger Keith “Syd” Barrett γεννήθηκε στις 6 Ιανουαρίου στο Κέιμπριτζ. Ο πατέρας του, Arthur Max Barrett, πέθανε από καρκίνο μόλις ένα μήνα πριν από τα 16α γενέθλια του γιου του. Αυτή η απώλεια επηρέασε βαθιά τον Syd και σε μια προσπάθεια να παρηγορήσει τον γιο της, η μητέρα του τον ενθάρρυνε να εκφράσει τη θλίψη του μέσω της μουσικής. Ακολούθησε τη συμβουλή της και ξεκίνησε να παίζει με διάφορα συγκροτήματα και σε πολλές διαφορετικές καταστάσεις.

Το 1964, η μπάντα που τελικά θα κατέληγε να ονομαστεί Pink Floyd δέχτηκε τον Syd να μπει στο συγκρότημα -ήταν αυτός που έδωσε στο συγκρότημα το θρυλικό του όνομα. Όταν τον ρώτησαν πώς το σκέφτηκε, δήλωσε ότι του το μετέφερε ένας ιπτάμενος δίσκος. Οι σπόροι της ενδεχόμενης ψυχικής κατάρρευσής του φαίνεται ότι είχαν ήδη φυτευτεί στον εγκέφαλό του. Αλλά μέσα σε οποιαδήποτε πρώιμη τρέλα του ήταν ο μουσικός που ηγήθηκε ως κιθαρίστας και τραγουδιστής, και πρωτοστάτησε στη δημιουργία του πρωτοποριακού ντεμπούτο άλμπουμ τους “Piper at the Gates of Dawn” δύο χρόνια αργότερα.

Μέχρι το 1965, ο Barrett όχι μόνο είχε δοκιμάσει LSD, αλλά και έπαιρνε το ψυχεδελικό ναρκωτικό σε σταθερή βάση. Μεταξύ 1967 και 1968, ο συνδυασμός ναρκωτικών και ψυχολογικών προβλημάτων είχε αρχίσει να βγαίνει στην επιφάνεια, καθώς η συμπεριφορά του Syd γινόταν όλο και πιο αλλοπρόσαλλη. Μέχρι το 1968, ήταν σαφές ότι ο Syd έχανε την ικανότητά του να παραμένει συγκεντρωμένος ή να ενεργεί υπεύθυνα. Υπήρχαν φήμες ότι το LSD είχε υγροποιήσει τόσο πολύ τον εγκέφαλό του, αφήνοντάς τον να βυθίζεται σιγά σιγά στην τρέλα, ενώ απομονωνόταν στο εξοχικό του. Στη λαϊκή φαντασία, έγινε σύμβολο των όλων αυτών των σπαταλημένων δυνατοτήτων μιας σπουδαίας νιότης και μιας τραγωδίας που ξεπερνά τη ζωή. Λίγο αργότερα νοσηλεύτηκε για ένα μικρό διάστημα σε κάποιο νοσοκομείο.

Όλα τα παραπάνω είναι λίγο πολύ γνωστά. Όπως και το γεγονός ότι αυτός ο άνθρωπος, γεμάτος όμορφη μουσική στο κεφάλι του, στίχους που προκαλούσαν σκέψη και μια άγρια πολύχρωμη φαντασία, ήταν άρρωστος. Ωστόσο, η διάγνωσή του ήταν ασαφής. Μπορεί να έπασχε από διπολική διαταραχή, σύνδρομο Asperger ή την πιο δημοφιλή υπόθεση: σχιζοφρένεια. Ενώ η αδελφή του υποστήριζε ότι ο αδελφός της δεν ήταν ερημίτης και ότι δεν έπασχε από ψυχική ασθένεια, ένα σωρό άλλα έγγραφα και μαρτυρίες διαψεύδουν τον ισχυρισμό της.

Ο Syd Barrett, ωστόσο, δεν ήταν ένα κοινός τρελός. Η ζωή του και οι εμπειρίες του σχετικά με την ψυχική ασθένεια και τη θεραπεία του έχει γίνει σημείο συζήτησης στο χώρο της μουσικής και της ψυχικής υγείας. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η ιστορία του αποτελεί τρανή απόδειξη των περιορισμών των παραδοσιακών ψυχιατρικών θεραπειών και της ανάγκης για εναλλακτικές προσεγγίσεις στην ψυχιατρική περίθαλψη. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ιστορία του Barrett δεν είναι απαραίτητα αντιπροσωπευτική των μεγαλύτερων ζητημάτων που σχετίζονται με την ψυχική υγεία και τη θεραπεία. Η ψυχική ασθένεια είναι ένα σύνθετο και πολύπλευρο φαινόμενο που απαιτεί προσεκτική εξέταση μιας σειράς παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών, πολιτισμικών και περιβαλλοντικών επιδράσεων.

Ενώ το αντιψυχιατρικό κίνημα είχε αντίκτυπο σε κάποιες πτυχές της θεραπείας της ψυχικής υγείας, όπως η ανάπτυξη μιας κοινοτικής φροντίδας και η χρήση της υποστήριξης από ομοτίμους, αυτό δεν είναι ευρέως αποδεκτό από την ψυχιατρική κοινότητα.

Φυσικά, είναι δύσκολο να διαγνωστεί κάποιος εκ των υστέρων, αλλά αν ο Syd Barrett είχε σχιζοφρένεια, θα πρέπει να ήταν ένας λειτουργικός σχιζοφρενής για να ζήσει τη ζωή του χωρίς παρατεταμένη ή συχνή νοσηλεία. Ενώ η νόσος είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από κατάρρευση των διαδικασιών σκέψης και έλλειμμα τυπικών συναισθηματικών αντιδράσεων, υπάρχουν πολλές εκφράσεις αυτών των συμπτωμάτων. Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις, η παράνοια, οι παραληρητικές ιδέες, η αποδιοργανωμένη ομιλία και σκέψη, καθώς και η σημαντική κοινωνική ή επαγγελματική δυσλειτουργία είναι μερικά μόνο από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα. Οι ειδικοί σήμερα λένε πως η νόσος φαίνεται να εκδηλώνεται συχνότερα στη νεαρή ενήλικη ζωή.

Ωστόσο, φαίνεται πολύ πιθανό η σχιζοφρένεια να είναι η σωστή διάγνωση με βάση το περιστατικό που είχε ο Syd το 1975 με τους πρώην συναδέλφους του. Όταν οι υπόλοιποι ηχογραφούσαν το “Shine on You Crazy Diamond” στα Abbey Road Studios το 1975, ο Syd Barrett εμφανίστηκε απροειδοποίητα. Μέχρι τότε, ο 29χρονος είχε πάρει σημαντικό βάρος, είχε ξυρίσει το κεφάλι και τα φρύδια του και ήταν σχεδόν αγνώριστος στα πρώην μέλη της μπάντας του. Όσο βρισκόταν εκεί φαινόταν αποστασιοποιημένος, τον έβλεπαν να περιφέρεται ή να στέκεται κοιτάζοντας στο κενό και να βουρτσίζει τα δόντια του όρθιος. Λέγεται ότι ο Roger Waters, ένας από τους παλαιότερους και στενότερους φίλους του, όταν κατάλαβε ότι αυτός ο τύπος ήταν Syd, ξέσπασε σε δάκρυα από την απογοήτευση για αυτό που έβλεπε ότι είχε συμβεί στον φίλο του.

Θυμάμαι να διαβάζω κάπου ότι ο Syd Barrett πίστευε ότι η ψυχεδελική επανάσταση περνούσε μέσα από αυτόν, οπότε δεν είναι περίεργο να σκεφτείς πώς το τέλος της flower power μαζί με την απώλεια της μπάντας σου θα πρέπει να ήταν ένα πολύ άγριο ψυχικό χτύπημα γι’ αυτόν. Επίσης, αν έχεις αρνητικές διαθέσεις και σκέψεις και συνεχίζεις να καταπίνεις Mandrax (βαρβιτουρικά) ενώ παίρνεις LSD είναι μια σίγουρη συνταγή για την καταστροφή. Ο δρόμος προς την τέλεια καταιγίδα του μυαλού σου.

Πριν από όλα αυτά, όμως, είναι καλό να σκεφτείς από την άλλη την μουσική ιδιοφυία αυτού του φανταστικού ανθρώπου και τις πρωτοποριακές τεχνικές του. Προχώρησε στην πρώτη γραμμή της ορχηστρικής καινοτομίας μαζί με τους Beatles – οι οποίοι δούλευαν στο “Sgt Pepper’s” στο τέλος του διαδρόμου από το στούντιο που έκαναν τις ηχογραφήσεις οι Pink Floyd για το “Piper at the Gates of Dawn” στα Abbey Road Studios – με τις πρωτοποριακές του ιδέες στις ανάποδες μίξεις της κιθάρας στις πολυκάναλες ηχογραφήσεις. Έκανε παρέα με τους AMM και τον κιθαρίστα τους Keith Rowe. Μερικά από τα πράγματα που τώρα θα ονομάζαμε προετοιμασμένο πιάνο ή προετοιμασμένη κιθάρα, ήταν τεχνικές που οι άλλοι δεν καταλάβαιναν ακόμα – κυλούσε τα ρουλεμάν πάνω στο μπράτσο της ηλεκτρικής κιθάρας, έπαιζε slide με έναν αναπτήρα Zippo. Δεν ήταν ένας τυπικός μουσικός. Έφτιαχνε σχήματα ακόρντων κοιτάζοντας μόνο τα δάχτυλά του, το σχήμα του χεριού του. Έκανε παρέα όλο και με περισσότερους πειραματικούς μουσικούς. Γι’ αυτό αν κάποιος κάνει ένα βήμα πιο κοντά στην μουσική του και την παρατηρήσει πιο προσεκτικά είναι σίγουρο ότι θα μείνει έκπληκτος από την εφευρετικότητά του μουσικού Syd Barrett.

Syd Barrett
O Syd Barrett σε συνέντευξή του στο Melody Maker τον Μάρτιο του 1971.

Ο Syd Barrett ήταν η τρελή ιδιοφυία που έφερε έναν μαγικό, πραγματικά ψυχεδελικό ήχο στη γη, αλλά παρέμεινε πάντα σε έναν δικό του, ακατάληπτο κόσμο. Ήταν το πνεύμα που έδωσε ζωή στους Pink Floyd με τις αιθέριες, περίπλοκες μελωδίες του και τους στίχους που έμοιαζαν να έρχονται από ένα άλλο σύμπαν, γεμάτο φως, πολύ χρώμα, αλλά και σκοτάδι συνάμα. Ένα πλάσμα που ένιωθε τη μουσική όχι σαν τεχνική αλλά σαν καθαρή έκφραση της ψυχής του.

Η λάμψη του όμως ήταν τόσο έντονη που κάηκε γρήγορα. Το εύθραυστο πνεύμα του δεν μπόρεσε να αντέξει το βάρος του κόσμου και των δικών του σκέψεων. Χάθηκε μέσα στους λαβυρίνθους του μυαλού του, αφήνοντας πίσω του μια μουσική κληρονομιά που στέκει σαν τραγική υπενθύμιση του πόσο λεπτή είναι η γραμμή ανάμεσα στη μεγαλοφυΐα και την τρέλα.

Αλλά, ο Syd Barrett δεν έσβησε ποτέ πραγματικά. Οι ήχοι του, οι ιστορίες του, ζουν μέσα στα τραγούδια που έγραψε, αλλά και στα εκατοντάδες άλλα που έγραψαν άλλοι για αυτόν (ή χάρη σε αυτόν), αγγίζοντας κάθε ψυχή που μπορεί να νιώσει την ομορφιά της ατέλειας. Ήταν ένα τρελό αστέρι που έλαμψε σύντομα, αλλά τόσο έντονα, που το φως του θα παραμένει λαμπερό για πάντα.

 

 

☞︎ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, X/Twitter και Instagram.