Όλα ξεκίνησαν με ένα απλό «digging», όπως το λέμε όταν θέλουμε να αναφερθούμε στη διαδικασία αναζήτησης, στα MP3 του σκληρού μου δίσκου προκειμένου να έχω μαζί μου μερικά τραγούδια για το πάρτι που θα έκανε ο Γ. σε ένα μπαρ του Κεραμεικού. Και, συνήθως, κάπως έτσι -ίσως και σε πιο σύνθετες συνθήκες- η διαδικασία αυτή σε ψηφιακό επίπεδο μπορεί να κρατήσει αρκετές ώρες, με τις ιστοριές που θα εξελιχθούν στην οθόνη του laptop και στα ακουστικά σου να είναι τόσο ενδιαφέρουσες που στο τέλος ένα περίεργο συναίσθημα ολοκλήρωσης σε έχει καταβάλει, και εξουθενώσει ενιότε.

Τις περισσότερες φορές θες να μοιραστείς την χαρά των ευρέσεων σου, αλλά συνήθως καταλήγεις στο «πού να σου εξηγώ…», και αυτό όχι γιατί ο άλλος δε θα καταλάβει αλλά γιατί η δυσκολία του εγχειρήματος είναι να του μεταδώσεις το συναίσθημα που είχες στο τέλος. Ωστόσο, την πρώτη μου προσπάθεια σας την κατέθεσα τις προάλλες, με το κείμενο για το sample που ενώνει τους Beatles και το ελληνικό hip-hop με τον Beethoven, και τώρα διαβάζετε ήδη το δεύτερο μέρος αυτής της σειράς.

Η γυναίκα (bonita) που αναστατώνει τους άνδρες

Αν χρειάζεσαι ένα ερωτικό hip-hop τραγούδι, το “Bonita Applebum” των A Tribe Called Quest απο το πρώτο τους άλμπουμ, το “People’s Instinctive Travels and the Paths of Rhythm” που κυκλοφόρησε το 1990, είναι η ιδανική επιλογή που μπορείς να κάνεις.

38-24-37 (mmm, mmm, mmm)
You and me, hun, we’re a match made in heaven
I like to kiss ya where some brothers won’t
I like to tell ya things some brothers don’t
If only you could see through your elaborate eyes
Only you and me, hun, the love never dies
Satisfaction, I have the right tactics
And if you need ’em, I got crazy prophylactics
So far, I hope you like rap songs
Bonita Applebum, you gotta put me on

Σε εκείνο τον δίσκο το συγκρότημα απο την Νέα Υόρκη παρουσίασε ένα νέο ήχο στην hip-hop σκηνή, δίνοντας έμφαση στα funk και jazz samples, και μαζί με κάποιους παραγωγούς απο το Big Apple, όπως ο dj Premier, Pete Rock αλλά και με συγκροτήματα όπως οι De La Soul, δημιούργησαν ένα φρέσκο ρεύμα φέρνοντας την μαύρη κοινότητα του hip-hop πιο κοντά στις Αφροαμερικάνικες ρίζες της.

*Urban dictionary: A Tribe Called Quest used the term “bonita applebum” to describe a woman whose quest in life is to make guys feel like men, by putting them on.

Το χαρακτηριστικό του “Bonita Applebum”, εκτός απο το μυστήριο γύρω απο την ονομασία του κομματιού (βλ. παραπάνω επεξήγηση), είναι κάποια samples που είχαν επιλεχθεί απο τον Q-Tip, τον θεωρητικά και πρακτικά leader του συγκροτήματος, που σε συνδυασμό με το smooth groove του beat δημιουργούν μια ιδιαίτερη αισθησιακή ατμόσφαιρα.

The Score

Ήμουν σίγουρος πως ένα απο τα χαρακτηριστικά samples του “Bonita Applebum” το είχα ακούσει και σε κάποιο άλλο γνωστό κομμάτι. Σε μερικά δευτερόλεπτα θυμήθηκα, και ευτυχώς ήταν εύκολο.

Το 1996 οι Fugees κυκλοφορούν το πρώτο τους album με τίτλο “The Score”. Αρχικά η hip-hop κοινότητα τους αντιμετώπισε με κάποια δυσπιστία, αλλά τα καταπληκτικά freestyle raps του Wyclef Jean και της Lauryn Hill στην ραδιοφωνική εκπομπή των θρυλικών Stretch & Bobbito άλλαξαν την εικόνα τους, και ο δρόμος προς την κορυφή των charts ήταν όλος δικός τους.

Οι τόσο συγκινητικοί στίχοι του τραγουδιού και η εύθραστη φωνή της Lauryn Hill σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν αυτά τα δύο, συνδυαστικά, μπορούν να ξεπηδήσουν μέσα απο τα ghetto του New Jersey. Και κάπου εδώ ακουμπάς πίσω την πλάτη σου για να δώσεις λίγο χρόνο στον εαυτό σου να αναρωτηθεί: «Είναι το “Killing Me Softly” των Fugees η original εκτέλεση;» Την απάντηση ίσως την ξέρεις. Όχι.

Η αεροπορική πτήση

Μέσα από τις πληροφορίες που έχουμε διαθέσιμες, έχω χτίσει μέσα μου την εξής εικόνα για την Roberta Flack: φορούσε μαύρα γυαλιά και ταξίδευε μόνη της. Στο check-in είχαν παραλάβει την μεγάλη δερμάτινη κίτρινη βαλίτσα της και είχε περασμένη στον ώμο της μια τσάντα άψογα συνδυασμένη με το μαντήλι που συγκρατούσε το afro των μαλλιών της. «Συγνώμη», είπε στον διπλανό της όταν κάθισε στην αεροπορική θέση της. Αν ήταν εφικτό, μαζί με την ίδια, θα ήθελε στο κάθισμα να βουλιάξουν και τα συναισθήματα που ένιωθε. Ο γάμος της με τον Steve Novosel έφτανε στο τέλος του. Η απογείωση ξεκινάει και στα ηχεία του αεροπλάνου ξεκινάει να παίζει χαλαρωτική μουσική. Η μελωδία την αναγκάζει να στερεώσει τα γυαλιά της στο κεφάλι και οι στίχοι ανατριχιάζουν το κορμί της.

Strumming my pain with his fingers
Singing my life with his words
Killing me softly with his song
Killing me softly with his song
Telling my whole life with his words
Killing me softly with his song

Έχει φτάσει στον προορισμό της και τηλεφωνεί στον Quincy Jones που τα 70s τον απομακρύνουν απο τις jazz ενορχηστρώσεις και τον κατευθύνουν σε soul μονοπάτια και soundtracks -ο πρώτος μαύρος συνθέτης μουσικής ταινιών. Η μουσική – μαγική αεροπορική της εμπειρία εμπνέει τον “Q” και λίγες μέρες μετά το τραγούδι είναι έτοιμο. Ο Marvin Gaye λίγο διάστημα αργότερα, σε ένα κοινό τους live, την προτρέπει να πει ένα ακόμα τραγούδι και το “Killing Me Softly” φτάνει στα αυτιά του κόσμου για πρώτη φορά και η κατάκτηση της αιωνιότητας έχει ξεκινήσει… Το τραγούδι κυκλοφόρησε έναν χρόνο αργότερα, το 1973.

Bossa nova σε χαρτοπετσέτα

Η αναζήτηση των samples των A Tribe Called Quest με οδήγησε λίγα χρόνια μετά στους Fugees, μερικές δεκαετίες πίσω στην Roberta Flack, και μετά; Δεν είχα βρει ακόμα αυτό που θέλω, οπότε δεν μπορούσα να σταματήσω.

Η Roberta Flack σε εκείνη την αεροπορική πτήση είχε ακούσει την original εκδοχή του “Killing Μe Softly”, που ανήκει στην Lori Lieberman και κυκλοφόρησε το 1972. Οι στίχοι ήταν του Norman Gimbel, εμπνευσμένοι από ένα αργεντίνικο ποίημα και κάποιες σκόρπιες σκέψεις που είχαν καταγραφεί σε μια χαρτοπετσέτα ενός μπαρ. Δεν ήταν η πρώτη φορά όπου οι εικόνες που δημιουργούσε με τους στίχους του ήταν κινηματογραφικές, καθώς η απόδοση των στίχων στα αγγλικά για το “The Girl from Ipanema“, το τραγούδι των Stan Getz και Joao Gilberto, το ταξίδεψε σε όλες τις χώρες του πλανήτη και η μουσική bossa nova έγινε η κοινή γλώσσα αυτών που ονειρεύονται παραλίες και ανεμελιά.

Ακούγοντας στο repeat την original εκδοχή, σε μια προσπάθεια να βρω το sample που αναζητούσα, είχα καταλήξει στο σημείο 00:24 – 00:26 όπου ένα συγκεκριμένο παίξιμο της κιθάρας σηματοδοτεί την έναρξη των φωνητικών της Lori Lieberman. «Το ίδιο μοτίβο υπάρχει στο “Bonita Applebum” αλλά και στο “Killing me softly” των Fugees!», σκέφτομαι, αλλά αυτό είναι συνηθισμένο φαινόμενο.  Άλλωστε το sample έχει σιτάρ και όχι κιθάρα. «Ίσως βέβαια με την διαδικασία της επεξεργασίας του sample ο ήχος να μπορέσει να αλλάξει τόσο, αλλά…» Αδιέξοδο.

Βουτιά στην αγάπη

Επιστρέφω ηττημένος στους φακέλους με τα MP3 του σκληρού μου δίσκου για να συνεχίσω την επιλογή των τραγουδιών για το πάρτι του Γ. Μετά απο κάποια ώρα, βρίσκω μπροστά μου ένα αγαπημένο edit στο λατρεμένο “Inside My Love” της Minnie Riperton. Δε μας κάνει για την βραδιά, αλλά πατάω το play και θυμάμαι πόσο είχα ενθουσιαστεί κάποια στιγμή με τους Rotary Connection όπου συμμετείχε αυτή η εξαιρετική φωνή.

Για να μην καθυστερήσω περισσότερο χωμένος στους φακέλους μου, ανοίγω YouTube για να ακούσω ένα δυο κομμάτια των Rotary Connection. Ελάχιστο scroll και επιλέγω τυχαία το τραγούδι των πρώτων αποτελεσμάτων. Στο 00:08 αναφωνώ «εντάξει, δεν παίζει». Κι όμως. Το σιτάρ στο sample που αναζητούσα έκανε την εμφάνιση του και η στιγμή ήταν, όπως συνηθίζω να λέω, ηδονική -δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη λέξη να την περιγράψω.

Από το πρώτο άλμπουμ τους, που κυκλοφόρησε το 1968 με τον τίτλο “Rotary Connection”, το συγκρότημα έκανε αισθητή την παρουσία του δισκογραφικά, σε μια εποχή όπου το psychedelic soul βρισκόταν σε πρώιμο στάδιο και το συγκεκριμένο τραγούδι ήταν μια παραγωγή-σύνθεση του Richard Rudolph, που αρκετές δεκαετίες αργότερα συνεργάστηκε (και) με τους A Tribe Called Quest! Αδιανόητο…

Μπροστά μου είχε ξετυλιχθεί ένα ακόμα μουσικό κουβάρι που οικειοθελώς αποφάσισα να βρω την άκρη του. Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν υπάρχει σωστός τρόπος να αντιμετωπίζουμε τη μουσική και να μάθουμε την ιστορία της. Να γίνουμε μέρος της, κομμάτι της. Κάπου είχα διαβάσει πως όσοι κάνουμε music digging είμαστε ουσιαστικά «μουσικοί αρχαιολόγοι», αφού ανακαλύπτουμε ήχους και τραγούδια ξεχασμένα. Μερικοί καταλήγουν “ιστορικοί” καταγράφωντας σε άρθρα το αποτέλεσμα των ερευνών τους. Σίγουρα, πάντως, όσοι δεν αρκούνται σε μια απλή ακρόαση, γεμίζουν το σώμα τους με ενέργεια και αναζωογονούν τα εγκεφαλικά τους κύτταρα. Όμως, υπάρχει και μια συνέπεια σε όλο αυτό: αδειάζουν οι τσέπες στα δισκοπωλεία, και με βινύλιο δε χόρτασε κανείς –τουλάχιστον δεν κοστίζει όσο η ψυχοθεραπεία.