Την άνοιξη του 1998, την εποχή που το Girl Power σκορπούσε γκλίτερ στο πολιτιστικό τοπίο και το όνειρο της Britpop, με τη φορεσιά της βρετανικής σημαίας, πέδιλα με γούνινες φουντίτσες  και hot pants, πέθαινε αργά και βασανιστικά, το τρίτο άλμπουμ των Massive Attack άρχιζε να ξεχωρίζει σαν τον θεόρατο μαύρο μονόλιθο της Οδύσσειας του Διαστήματος του Stanley Kubrick. Ζοφερά προφητικό, αλλά και εξωπραγματικά όμορφο, το Mezzanine δεν έμοιαζε και δεν ακουγόταν όπως οτιδήποτε άλλο είχε προηγηθεί, κι ελάχιστα θύμιζε την προγενέστερη δισκογραφία των Massive Attack. Αυτό, όπως εξηγεί ο Robert Del Naja (το πραγματικό όνομα του graffiti artist που αυτοβαπτίστηκε ως sprechgesang-rapper 3D), ήταν κάτι που έγινε απολύτως εσκεμμένα.

«Ήταν μια στιγμή ηθελημένης μετατόπισης», δήλωσε στο Wallpaper* το 2018. «Προσπαθούσαμε να προχωρήσουμε ως κάτι διαφορετικό. Είχαμε περάσει όλη τη δεκαετία του ’90 ως τα καινούρια παιδιά στη σκηνή και γινόμασταν μέρος αυτού του κινήματος που λεγόταν trip-hop, το οποίο έμοιαζε με έναν μικρό δορυφόρο που τρέφονταν από τη Britpop. Και κανείς από εμάς δεν αισθανόταν μέρος αυτού. Απλά θέλαμε να εδραιώσουμε τη δική μας ταυτότητα για τα καλά».

Ενώ καλλιτέχνες όπως οι Sneaker Pimps και οι Morcheeba απολάμβαναν την επιτυχία τους υπό την αιγίδα του trip-hop, ο Del Naja αισθανόταν ασφυκτικά.

Τον ενοχλούσε η σκέψη ότι το συγκρότημά του θα κατηγοριοποιούνταν ως «μουσική για καφετέριες». Το εμπρηστικό συνονθύλευμα από dub, soul, funk και hip-hop που χαρακτήριζε την άφιξη των Massive Attack στα Blue Lines (1991) και Protection (1994), πίστευε ότι έκανε τον κύκλο του. Το να σέρβιραν πάλι μια από τα ίδια θα σήμαινε νομοτελειακά το τέλος του συγκροτήματος. Δεν ήξερε ότι σκίζοντας το εγχειρίδιο οδηγιών προκειμένου να διεκδικήσουν εκ νέου την αίσθηση της πώρωσης και της ορμητικής δημιουργικότητας, θα τους οδηγούσε επικίνδυνα κοντά στην κατάρρευση. Τόσο, που στο τέλος της διαδικασίας η βασική τριάδα του γκρουπ Del Naja, Andrew Vowles (Mushroom) και Grant Marshall (γνωστός και ως Daddy G) δεν άντεχαν καν να βρίσκονται στο ίδιο δωμάτιο ο ένας με τον άλλο.

«Αγαπώ τον D, είναι σαν αδερφός μου, αλλά είναι καθίκι», λέει ο συμπαραγωγός και ηχολήπτης Neil Davidge, ο άνθρωπος που αποτέλεσε την πραγματική σταθερά καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας δημιουργίας του Mezzanine.

«Υπήρχαν πολλά που χρειάστηκαν για τη δημιουργία αυτού του άλμπουμ», δήλωσε στο Headliner. «Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια. Υπήρξαν πολλές εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ της μπάντας και χρειάστηκαν πολλές εργατοώρες προκειμένου να καταφέρουμε να το ολοκληρώσουμε. Έγινε επίσης τεράστια προσπάθεια να διατηρηθεί η αξιοπρέπεια των μελών».

Για να αποφύγουν πιθανές συγκρούσεις ή διαμάχες, τα πρώην μέλη των Wild Bunch Brothers έγραψαν ξεχωριστά τα μέρη τους.

Οι εντάσεις έγιναν τόσο ακραίες που ο μάνατζερ του συγκροτήματος Marc Picken αναγκάστηκε να ειδοποιεί τον Davidge, όταν ένα μέλος ήθελε να χρησιμοποιήσει τα Christchurch Studios όπου ηχογραφούσαν. Αυτό σήμαινε ότι κάποιος άλλος θα έπρεπε να αποχωρήσει. Με κάποιο τρόπο, οι ειρηνευτικές ρυθμίσεις αυτής της συμφωνίας λειτούργησαν.

«Νομίζω ότι όλο αυτό στην πραγματικότητα έφερε ενέργεια και ορμή στο άλμπουμ», αιτιολογεί ο de facto ειρηνοποιός. «Σίγουρα χρησιμοποίησα [τις διαφωνίες] ως καύσιμο για να γίνουν πράγματα. Είναι μέρος αυτού που κάνει τους ανθρώπους να συνδέονται βαθιά με τη μουσική: το γεγονός ότι είναι βγαλμένη από τη ζωή. Αυτή είναι η πραγματική μαγεία της μουσικής».

Αλλά πριν από τη μαγεία, υπήρχαν μονάχα τα βασικά υλικά. Υλικά αρκετών ετών. Στην αρχή ο Del Naja είχε το όραμα ότι τα τραγούδια θα σχημάτιζαν ένα concept album, αντλώντας επιρροές από την εφηβική του αγάπη για post-punk συγκροτήματα όπως οι Wire, οι Public Image Ltd και οι συμπατριώτες του από το Μπρίστολ, οι The Pop Group. «Θες να μου πεις ότι είμαστε μια γαμημένη punk μπάντα αυτή τη στιγμή;» διαμαρτυρήθηκε εμφανώς απογοητευμένος προς στον Vowles. Η μπάντα ηχογράφησε ακόμη και μια διασκευή του Damaged Goods των Gang Of Four, το οποίο χρησιμοποίησε ως τίτλο εργασίας του δίσκου πριν τελικά απορρίψει την ιδέα.

Μια μέρα, ένα κουτί με Βίβλους έφτασε στο στούντιο, χωρίς διεύθυνση προέλευσης ή αποστολέα. Αλλά μέσα στο πακέτο υπήρχε ένα σημείωμα που έγραφε απειλητικά: «Διαβάστε αυτές και θα διαφωτισθείτε».

Αναγνωρίζοντας την τεταμένη ατμόσφαιρα, η εταιρία αποφάσισε να προβεί στη σοφή κίνηση να κλείσει ένα δεύτερο στούντιο σε ένα εξοχικό σπίτι στην Κορνουάλη.

Ο Del Naja και ο κιθαρίστας Angelo Bruschini, ωστόσο, κόντεψαν να σκοτωθούν όταν κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος από τις ηχογραφήσεις επιδόθηκαν στην εξερεύνηση μιας σπηλιάς, γλυτώνοντας λίγο προτού η παλίρροια τη γεμίσει και τους εγκλωβίσει μέσα.

«Κοίταξα τον Angelo και σκέφτηκα: “Αυτό θα γίνει η τρίτη σελίδα της Bristol Evening Post: “Δύο άνδρες έχασαν τη ζωή τους σε τραγωδία σε σπήλαιο”», θυμήθηκε αστειευόμενος στο Mojo το 1998.

Παρά τις παραλίγο θανατηφόρες εμπειρίες, τα συνοδευτικά δράματα και τις διαφωνίες, για να μην αναφέρουμε τις ατελείωτες συζητήσεις, προέκυψε ένας δίσκος εμβληματικού μεγέθους. Όπως ήταν αναμενόμενο, η πρωτοποριακή του ευρηματικότητα συνδυάστηκε από την αρχή μέχρι το τέλος με το σκοτάδι του.

Το εναρκτήριο κομμάτι Angel (μια ελεύθερη διασκευή του τραγουδιού You Are My Angel του Horace Andy του 1973) ουσιαστικά σέρνεται μέσα από τα στερεοφωνικά ηχεία, και ακούγεται σαν μια κρίση πανικού που πλησιάζει. Μια αμείλικτη απειλή αποκαλύπτεται καθώς οι ήχοι έρπουν σαν νέφη στον γαλανό ουρανό, συσσωρεύοντας μια χειμαρρώδη δύναμη που κορυφώνεται μέσα σε ένα χαλάζι από βαριά beats και κιθάρες.

Ακούστε προσεκτικά και θα ακούσετε το “tick, tick, ticκ” στο 10:15 του Saturday Night των The Cure και τα fills από το When The Levee Breaks των Led Zeppelin στο Man Next Door (το ίδιο αποτελεί μια επανερμηνεία του I’ve Got To Get Away του John Holt). Ενώ, το Inertia Creeps σε πνίγει με μια κλειστοφοβική ένταση, η οποία δίνει ευτυχώς τη θέση της στο χαλαρό ζεν του Exchange.

Το lead single Risingson σαμπλάρει το I Found A Reason των Velvet Underground και αποτυπώνει με τέλειο τρόπο τη βρώμικη ατμόσφαιρα της παράνοιας των 3 π.μ με ουσίες.

 “I’ve seen you go down to a cold mirror/It’s the way you go down to the men’s room’s sink”, σιγοψιθυρίζει ο Del Naja, προτού ο Marshall τονίσει ψυχρά: “Every time we grind, you know we severed lines”.

Το Mezzanine αποτελεί επίσης ένα πλέγμα στιχουργικής ομορφιάς. Αυτή είναι πιο σπαρακτική στο διαχρονικό Teardrop, που ξεκινά με το “Love, love is a verb/Love is a doing word” και είναι γεμάτο με τις πλούσιες ποιητικές εικόνες του “black flowers blossom” και “teardrops on the fire“. Η σοπράνο ερμηνεία γίνεται ακόμα πιο συγκινητική όταν έχεις κατά νου ότι η τραγουδίστρια των Cocteau Twins, Liz Fraser – που περιγράφηκε από έναν δημοσιογράφο ως «η φωνή του Θεού» – πληροφορήθηκε τον τραγικό θάνατο του πρώην συντρόφου της Jeff Buckley στις 29 Μαΐου 1997, την ίδια μέρα που ηχογραφούσε την ερμηνεία της.

«Αυτό ήταν πολύ περίεργο», εκμυστηρεύτηκε αργότερα στην εφημερίδα Guardian. «Είχα βγάλει γράμματά του και τον σκεφτόμουν. Αυτό το τραγούδι είναι κατά κάποιο τρόπο γι’ αυτόν – έτσι αισθάνομαι εγώ τουλάχιστον».

Το ανατριχιαστικό βίντεο που σκηνοθέτησε ο Walter Stern έδωσε στο κομμάτι μια εντελώς νέα διάσταση, σαν μια συναισθηματική γροθιά στο στομάχι, απεικονίζοντας ένα έμβρυο να τραγουδάει μαζί της μέσα από τη μήτρα. Παραλαμβάνοντας αργότερα ένα βραβείο MTV για αυτό, ο Del Naja προκάλεσε αναστάτωση αρνούμενος να σφίξει το χέρι της Sarah Ferguson, της Δούκισσας του Γιορκ. «Κάποιος πρέπει να μου κάνει πλάκα, έτσι δεν είναι;», δήλωσε εμφανώς εξοργισμένος από τον κακό προγραμματισμό της διοργάνωσης.

Κάποιος που σίγουρα δεν έκανε πλάκα, όμως, και ήταν ο Vowles.

Για την ακρίβεια, το συγκεκριμένο τραγούδι ήταν αυτό που έβαλε την ταφόπλακα στην μπάντα. Νιώθοντας ιδιαίτερα δεμένος με την πρώιμη demo εκδοχή (που τότε ονομαζόταν No Don’t) ο Vowles ήθελε απεγνωσμένα να τραγουδήσει σε αυτό η Madonna, επαναφέροντας το crossover τους του 1995 στο αφιέρωμα στον Marvin Gaye, I Want You. Η πρώτη φορά που τα υπόλοιπα μέλη του γκρουπ φαίνεται να πληροφορήθηκαν για αυτή την πιθανή συνεργασία ήταν όταν ο μάνατζερ της ποπ σταρ επικοινώνησε, δηλώνοντας πρόθυμος να το προχωρήσει, αλλά ήθελε να επιβεβαιώσει την πρόθεση του συγκροτήματος. Όπως μαρτυρά η ιστορία, όλοι οι άλλοι κέρδισαν τη μάχη και η αμηχανία που προέκυψε δεν ξεπεράστηκε ποτέ.

«Εκείνη την εποχή», δήλωσε ο Marshall στο περιοδικό Q, «αυτό έμοιαζε με πράξη προδοσίας».

«Το Teardrop αποτέλεσε το τελευταίο καρφί στο φέρετρο», επιβεβαίωσε ο Davidge.

Σύντομα, το τρίο έδινε ξεχωριστές συνεντεύξεις για την προώθησή του άλμπουμ και λίγο μετά την περιοδεία για την κυκλοφορία του, ο Vowles αποχώρησε. Ο Marshall τον ακολούθησε, αλλά, εν τέλει επέστρεψε και πάλι στο σχήμα το 2005.

Παρά την αναστάτωση, οι Massive Attack συνέχισαν να δημιουργούν έκτοτε θαυμάσιους ήχους διευρύνοντας τα μουσικά όρια, αλλά σπάνια κατάφεραν να φτάσουν στα επίπεδα του τρίτου τους άλμπουμ. Το άλμπουμ έφτασε στο νούμερο ένα του βρετανικού album chart και το συγκρότημα απέκτησε την πρώτη θέση στις ΗΠΑ. Ωστόσο, αυτά τα επιτεύγματα εκ των υστέρων φαντάζουν δευτερεύοντα. Στην τελευταία κατάταξη των 500 καλύτερων άλμπουμ όλων των εποχών του περιοδικού Rolling Stone το άλμπουμ φιγουράρει περήφανα στο νούμερο 383. Έχει πουλήσει πάνω από δύο εκατομμύρια αντίτυπα και για την 20ή επέτειό του, και το συγκρότημα γιόρτασε το ορόσημο με μια επανέκδοση. Αλλά ακόμα και στον live εορτασμό του δίσκου τότε, ο Del Naja ήταν αποφασισμένος να μην τον μετατρέψει σε μια εκδήλωση νοσταλγίας.

«Δεν προσπαθούμε να ξαναζήσουμε το Mezzanine», τόνισε τότε στους New York Times.

«Το Mezzanine είχε να κάνει με εκείνο το χώρο όπου τα πράγματα δεν είναι αληθινά. Για μένα, είναι το limbo μεταξύ της νύχτας και της ημέρας. Δεν προσπαθείς να προκαλέσεις το 1998 – δεν είναι σαν μια σεάνς».

Τώρα που συμπληρώνεται ένα τέταρτο του αιώνα από την κυκλοφορία του, και μετά τον δυσάρεστο θάνατο του κιθαρίστα της μπάντας Angelo Bruschini τον περασμένο Οκτώβριο, αυτή η δήλωση παραμένει σταθερή και αληθινή. Το ζωώδες πνεύμα του Mezzanine εξακολουθεί να μιλά από μόνο του.

➪ Info

Τετάρτη 17 Ιουλίου. Η διάθεση των εισιτηρίων συνεχίζεται προς 50€ και για περιορισμένο αριθμό. Οι επόμενες φάσεις θα ανακοινωθούν στην πορεία.

Επίσης, διατίθεται περιορισμένος αριθμός VIP εισιτηρίων, προς 150€. Στη συγκεκριμένη κατηγορία περιλαμβάνονται οι εξής προνομιακές παροχές:

• Ξεχωριστή υπερυψωμένη περιοχή διαμορφωμένη με stands & stools για όλους
• Open-bar
• Προτεραιότητα πρόσβασης στο χώρο
• Ιδιωτικό parking
• Ξεχωριστές τουαλέτες
• Αναμνηστικό δώρο

Διάθεση εισιτηρίων:

Τηλεφωνικά στο 211770000

Online / releaseathens.gr + more.com

Φυσικά σημεία: https://www.more.com/el/physical-spots/

Όλες οι πληροφορίες (τιμές, πρόγραμμα, πρόσβαση) στο releaseathens.gr

Follow Release Athens:

Official Website | Facebook | Instagram | TikTok | YouTube | Spotify