Η επιστήμη έχει εξελιχθεί δραστικά, έχει δώσει εξηγήσεις σε σημαντικά ζητήματα, έχει προχωρήσει σε ριζοσπαστικές ανακαλύψεις και έχει βελτιώσει την ποιότητα ζωής μας. Σε μία εποχή όμως που ρομπότ μας μιλάνε και μηχανές γράφουν για εμάς και απαντούν σε απορίες μας, υπάρχουν ακόμα ερωτήματα στα οποία η επιστήμη δυσκολεύεται να δώσει μία ξεκάθαρη απάντηση.
Όσο η επιστήμη και η έρευνα διευρύνονται και η γνώση εμπλουτίζονται, τόσο εντείνεται και η ανθρώπινη περιέργεια που θέτει ολοένα και πιο δύσκολα ερωτήματα καθώς προσπαθούμε να κατανοήσουμε ακόμα καλύτερα, τον όμορφο αλλά εύθραυστο κόσμο μας και τη θέση μας στο σύμπαν. Εκεί άλλωστε βασίζεται και η εξέλιξη της επιστήμης, νέες γνώσεις, γεννούν νέες απορίες και περαιτέρω έρευνα έρχεται να λύσει όσο το δυνατό περισσότερες από αυτές, ή έστω να δημιουργήσει υποθέσεις.
«Ό,τι γνωρίζουμε είναι προσωρινό», υποστηρίζει η Priya Natarajan, φυσικός του Yale που ασχολείται με την έρευνα για τη σκοτεινή ύλη. Αλλά το συναίσθημα ισχύει και για την επιστήμη συνολικά. «Όλα έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν. Αυτό που παρακινεί ανθρώπους σαν εμένα να συνεχίσουν να ασχολούνται με την επιστήμη είναι το γεγονός ότι συνεχώς ανοίγει όλο και περισσότερα ερωτήματα. Τίποτα δεν λύνεται τελικά».
Η επιστήμη είναι μια διαδικασία μείωσης του χάσματος μεταξύ των ερωτήσεων που έχουμε και των δυνατοτήτων των εργαλείων και της τεχνογνωσίας μας για να τις απαντήσουμε.
• Πώς ξεκίνησε η ζωή στη Γη;
Η αρχή της ζωής παραµένει ένα θεµελιώδες επιστηµονικό ερώτηµα στο οποίο η επαγωγική µέθοδος της σύγχρονης επιστήµης αδυνατεί να απαντήσει. ∆εν γνωρίζουµε πώς άρχισε η ζωή. Για δεκαετίες, οι επιστήμονες προσπαθούσαν να αναδημιουργήσουν στα εργαστήρια τις συνθήκες της πρώιμης Γης. Το σκεπτικό είναι, ίσως αν μπορούν να μιμηθούν αυτές τις συνθήκες, θα μπορέσουν τελικά να δημιουργήσουν κάτι παρόμοιο με τα πρώτα απλά κύτταρα που σχηματίστηκαν πριν από δισεκατομμύρια χρόνια και έτσι να μπορέσουν να συνθέσουν μια ιστορία για το πώς ξεκίνησε η ζωή στη Γη.
Αυτή η γραμμή έρευνας έχει επιδείξει μερικές εκπληκτικές επιτυχίες. Στη δεκαετία του 1950, οι επιστήμονες Harold Urey και Stanley Miller έδειξαν ότι είναι δυνατό να συντεθεί το αμινοξύ γλυκίνη -δηλαδή, ένα από τα πιο βασικά δομικά στοιχεία της ζωής- αναμειγνύοντας αέρια που πιστεύεται ότι γέμισαν την ατμόσφαιρα πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, προσθέτοντας θερμότητα. Από τότε, οι επιστήμονες μπόρεσαν να φτιάξουν λιπιδικές σταγόνες που μοιάζουν πολύ με κυτταρικές μεμβράνες. Έχουν σχηματίσει μόρια RNA, τα οποία είναι σαν απλοποιημένο DNA. Αλλά το να σχηματιστούν όλα αυτά τα συστατικά της ζωής σε ένα εργαστήριο και να συγκεντρωθούν σε ένα απλό κύτταρο – αυτό δεν έχει συμβεί.
Τι στέκεται λοιπόν εμπόδιο; Τι θα σήμαινε αν οι επιστήμονες κατάφερναν να δημιουργήσουν ζωή σε ένα μπουκάλι; Θα μπορούσαν να αποκαλύψουν όχι μόνο την ιστορία της προέλευσης της ζωής στη Γη, αλλά να καταλήξουν σε ένα συγκλονιστικό συμπέρασμα σχετικά με το πόσο κοινή πρέπει να είναι η ζωή στο σύμπαν.
• Πώς έχει δημιουργηθεί το φεγγάρι;
Πριν ο άνθρωπος πατήσει το πόδι του στο φεγγάρι, οι επιστήμονες είχαν μία ιδέα σχετικά με τον τρόπο γέννησης του , υποθέτοντας ότι σχηματίστηκε όπως και άλλοι πλανήτες: τα συντρίμμια και η σκόνη που είχαν απομείνει από το σχηματισμό του ήλιου ουσιαστικά συγκεντρώθηκαν για να σχηματίσουν βραχώδεις κόσμους όπως η Γη και το φεγγάρι.
Στη συνέχεια, όμως, οι αστροναύτες του Apollo 11 έφεραν δείγματα από τη σεληνιακή επιφάνεια και αυτοί οι βράχοι έλεγαν μια εντελώς διαφορετική ιστορία. «Οι γεωλόγοι είχαν διαπιστώσει ότι το φεγγάρι ήταν καλυμμένο με ένα ειδικό είδος βράχου που ονομάζεται ανορθοσίτης», εξηγεί ο παραγωγός του Unexlainable, Meradith Hoddinott στην εκπομπή. «Λαμπερό, φωτεινό και αντανακλαστικό, αυτός είναι ο βράχος που κάνει το φεγγάρι να λάμπει λευκό στον νυχτερινό ουρανό. Και εκείνη την εποχή, θεωρήθηκε ότι αυτός ο βράχος μπορεί να σχηματιστεί μόνο με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο: μάγμα».
Η ένδειξη ότι υπήρχε μάγμα σημαίνει ότι το φεγγάρι πρέπει να είχε σχηματιστεί σε κάποιο είδος επικού κατακλυσμού: «Κάτι που έριξε τόση ενέργεια στο φεγγάρι που κυριολεκτικά έλιωσε», λέει ο Hoddinott. Οι επιστήμονες δεν είναι ακριβώς σίγουροι πώς έγιναν όλα, αλλά κάθε σενάριο είναι μια κινηματογραφική ιστορία με φλογερές αποκαλυπτικές διαστάσεις.
• Πώς δημιουργήθηκε το σύμπαν;
Η Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης (Big Bang Theory) είναι η κύρια εξήγηση για το πώς ξεκίνησε το σύμπαν. Με απλά λόγια, υποστηρίζει ότι το σύμπαν ξεκίνησε με ένα απείρως καυτό και πυκνό σημείο που φούσκωσε και τεντώθηκε – πρώτα με ασύλληπτες ταχύτητες και μετά με πιο μετρήσιμο ρυθμό – πριν 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια, χρόνος που θεωρείται ως η ηλικία του σύμπαντος.
Το πρόβλημα είναι ότι, αν και αυτό εξηγεί πολλά από όσα συμβαίνουν σήμερα, δεν μπορεί να εξακριβωθεί άμεσα.
Η υπάρχουσα τεχνολογία δεν επιτρέπει ακόμα στους αστρονόμους να κοιτάξουν κυριολεκτικά τη γέννηση του σύμπαντος, πολλά από αυτά που καταλαβαίνουμε για τη Μεγάλη Έκρηξη προέρχονται από μαθηματικούς τύπους και μοντέλα. Οι αστρονόμοι μπορούν, ωστόσο, να δουν την «ηχώ» της διαστολής μέσω ενός φαινομένου που είναι γνωστό ως κοσμικό υπόβαθρο μικροκυμάτων. «Η διόγκωση είναι μια εξαιρετικά ισχυρή θεωρία, και παρόλα αυτά δεν έχουμε ιδέα τι την προκάλεσε – ή αν είναι έγκυρη θεωρία, παρόλο που φαίνεται να έχει κάποια βάση» λέει ο Eric Agol, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον.
• Υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες;
Η ζωή υπάρχει παντού. Τουλάχιστον σε αυτόν τον πλανήτη. Επομένως, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η ζωή μπορεί επίσης να υπάρχει οπουδήποτε στο σύμπαν. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, έχουμε εξερευνήσει επαρκώς μόνο ένα μέρος του.
Αυτό που έχουμε ανακαλύψει είναι ότι τα συστατικά της ζωής είναι ευρέως διανεμημένα και ότι υπάρχουν ηλιακά συστήματα εκεί έξω που μοιάζουν πολύ με τα δικά μας. «Είμαστε εδώ, φτιαγμένοι από αστερόσκονη. Έτσι είναι πιθανό να υπάρχουν και άλλοι», λέει η Jill Tarter, διευθύντρια του Ερευνητικού Κέντρου SETI στην Καλιφόρνια.
Και πρέπει να υπάρχει κάποια έξυπνη ζωή εκεί έξω. «Το ανθρώπινο είδος κατάφερε να αποκτήσει έναν επιστημονικό-τεχνολογικό πολιτισμό τα τελευταία 200 χρόνια από τα σχεδόν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια ζωής στη Γη», υποστηρίζει ο Frank Wilczek, ο νομπελίστας φυσικός του MIT. «Ως εκ τούτου, θα πρέπει να περιμένουμε ότι υπάρχουν πολλοί επιστημονικο-τεχνολογικοί πολιτισμοί, οι οποίοι εξελίσσονται εδώ και εκατομμύρια, αν όχι δισεκατομμύρια, χρόνια».
View this post on Instagram
• Από τι αποτελείται το σύμπαν;
Αν βγείτε έξω μια σκοτεινή νύχτα, στα πιο σκοτεινά μέρη στη Γη, μπορείτε να δείτε έως και 9.000 αστέρια. Και ενώ αυτά τα αστέρια φαίνονται εκπληκτικά πολλά στα μάτια μας, αντιπροσωπεύουν μόνο το πιο μικροσκοπικό κλάσμα όλων των άστρων στον γαλαξία μας, πόσο μάλλον στο σύμπαν. Όλα τα αστέρια σε όλους τους γαλαξίες σε όλο το σύμπαν μόλις και μετά βίας αρχίζουν να εξηγούν όλα τα πράγματα εκεί έξω. Το μεγαλύτερο μέρος της ύλης στο σύμπαν είναι αόρατο, άθικτο και, μέχρι σήμερα, δεν έχει ανακαλυφθεί.
Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτό το ανεξήγητο υλικό “σκοτεινή ύλη” και πιστεύουν ότι υπάρχει πέντε φορές περισσότερη από αυτή στο σύμπαν από την κανονική ύλη – το υλικό που συνθέτει εσένα και εμένα, αστέρια, πλανήτες, μαύρες τρύπες και όλα όσα μπορούμε να δούμε τη νύχτα ουρανό ή αγγίξτε εδώ στη Γη. Η σκοτεινή ύλη στην αστρονομία και στην κοσμολογία, είναι ένας υποθετικός τύπος ύλης που συνεισφέρει κατά μεγάλο ποσοστό στη συνολική μάζα του σύμπαντος. Η σκοτεινή ύλη δε μπορεί να παρατηρηθεί απευθείας από τηλεσκόπια. Δεν εκπέμπει ούτε απορροφά φως ή άλλη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε σημαντικό βαθμό.
Περίπου το 26,8% του σύμπαντος υπολογίζεται ότι αποτελείται από σκοτεινή ύλη. Το υπόλοιπο 68,3% αποτελείται από σκοτεινή ενέργεια, ένα ακόμα πιο περίεργο στοιχείο, διάσπαρτο στο διάστημα, το οποίο πιθανότατα δεν μπορεί να λογιστεί σαν συνήθη σωματίδια. Ο καθορισμός της φύσης αυτής της χαμένης μάζας, είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα της σύγχρονης κοσμολογίας και της φυσικής των σωματιδίων.
• Από τι προκαλείται η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι μια ασθένεια στην οποία ιστός παρόμοιος με αυτόν που αναπτύσσεται μέσα στη μήτρα αναπτύσσεται αλλού στο σώμα. Είναι μια χρόνια πάθηση που μπορεί να είναι εξουθενωτικά επώδυνη. Ωστόσο, οι γιατροί δεν κατανοούν πλήρως τι το προκαλεί και οι θεραπευτικές επιλογές είναι περιορισμένες.
Ακόμη χειρότερα, πολλοί άνθρωποι με ενδομητρίωση διαπιστώνουν ότι οι γιατροί μπορεί να απορρίπτουν το μέγεθος του πόνου και ανησυχίες τους. Μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να γίνει ακριβής διάγνωση και η έρευνα για την πάθηση έχει χρηματοδοτηθεί ελάχιστα. Μπορεί να μειώσει την ποιότητα ζωής λόγω έντονου πόνου, κόπωσης, κατάθλιψης, άγχους και στειρότητας. Μερικά άτομα με ενδομητρίωση βιώνουν εξουθενωτικό πόνο που τους εμποδίζει να πάνε στη δουλειά ή στο σχολείο.
Προς το παρόν, δεν υπάρχει γνωστός τρόπος πρόληψης της ενδομητρίωσης. Η ενισχυμένη επίγνωση, ακολουθούμενη από έγκαιρη διάγνωση και διαχείριση μπορεί να επιβραδύνει ή να σταματήσει τη φυσική εξέλιξη της νόσου και να μειώσει τη μακροπρόθεσμη επιβάρυνση των συμπτωμάτων της, συμπεριλαμβανομένου πιθανώς του κινδύνου ευαισθητοποίησης του πόνου του κεντρικού νευρικού συστήματος. Επί του παρόντος δεν υπάρχει θεραπεία.
• Πώς εξελίχθηκαν τα σκυλιά από τους λύκους;
Οι λύκοι και οι σκύλοι είναι σχεδόν γενετικά πανομοιότυποι, μοιράζονται το 99,9 % του DNA τους (και μοιάζουν περισσότερο μεταξύ τους από ό,τι εμείς με τους στενούς συγγενείς των ζώων μας, όπως οι χιμπατζήδες), ωστόσο συμπεριφέρονται διαφορετικά. Οι λύκοι «εξακολουθούν να έχουν όλες τις φυσικές συμπεριφορές του κυνηγιού που οι σκύλοι δεν έχουν», λέει η Kathryn Lord, μια επιστήμονας που μελετά την εξέλιξη της συμπεριφοράς.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη τι ακριβώς προκάλεσε την απόκλιση μεταξύ των λύκων και των σκύλων πριν από περίπου 20.000 χρόνια.
Υπάρχουν δύο βασικές υποθέσεις. Είτε εμείς οι άνθρωποι εξημερώσαμε τους λύκους μέσω μιας επίπονης και επικίνδυνης διαδικασίας (ενδεχομένως θηλάζοντας κουτάβια λύκου!), είτε οι λύκοι, ουσιαστικά, εξημερώθηκαν γυρνώντας όλο και πιο κοντά στις εστίες και τα σκουπίδια μας (δηλαδή την τροφή).
Η απάντηση είναι κάτι περισσότερο από ασήμαντα πράγματα. «Μια καλύτερη κατανόηση του πώς αυτό θα μπορούσε να συνέβη εδώ και πολύ καιρό θα μπορούσε να μας δώσει μια καλύτερη κατανόηση και για το πώς τα ζώα και τα φυτά και τέτοια σήμερα μπορεί να είναι σε θέση – ή όχι – να προσαρμοστούν σε εμάς», λέει η Lord.
