Μετά τη διαμάχη σχετικά με το πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να στολίσει κανείς για τα Χριστούγεννα, που ξεσπά κάθε χρόνο εκεί γύρω στα μέσα Νοέμβρη, ακολουθεί η διαμάχη για το πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να αρχίσουμε να βλέπουμε τις αγαπημένες μας χριστουγεννιάτικες ταινίες. Προσωπικά, καθόλου δεν συμφωνώ με τούτες τις διαφιλονικίες, αλλά αντιθέτως υπερασπίζομαι το δικαίωμα κάθε πλευράς τούτης της ανούσιας ασυμφωνίας – λες και δεν είχαμε άλλα προβλήματα – να διαχειριστεί την σχέση της με τις γιορτές καθώς ορέγεται.

Οφείλω να ομολογήσω πως ίσως κι εγώ να βιάζομαι λίγο με τον στολισμό του σπιτιού μου. Ναι, το παραδέχομαι, στολίζω απ’ τον Νοέμβρη. Έτσι μ’ αρέσει κι έτσι κάνω. Όμως, όσον αφορά τις χριστουγεννιάτικες ταινίες δεν μου αρέσει να βιάζομαι – είναι η αλήθεια. Όχι γιατί φοβάμαι μην βαρεθώ – είναι αδύνατον για ’μένα να βαρεθώ τα Χριστούγεννα. Είμαι ικανή να τραγουδάω το «Carol of the Bells» πάνω σε θαλάσσιο στρώμα σε μια παραλία κάπου στις Κυκλάδες Αύγουστο μήνα.

Ο λόγος για τον οποίο με τις ταινίες το παίρνω λάου λάου είναι γιατί πολύ απλά υπάρχουν πια τόσες πολλές που αγαπώ και θέλω να βλέπω κάθε χρόνο, που διαφορετικά δεν προλαβαίνω. Έχω, λοιπόν, αναπτύξει ένα δικό μου σύστημα με το οποίο αξιολογώ και στην συνέχεια ταξινομώ τις ταινίες από τις λιγότερο στις περισσότερο χριστουγεννιάτικες. Έτσι, και όλες τις ταινίες που θέλω να δω τις βλέπω και μπαίνω σε χριστουγεννιάτικη διάθεση σιγά-σιγά και βήμα-βήμα. Κλιμακωτά, που λένε.

Ξεκινάω, λοιπόν, πάντα με ταινίες που ενώ δεν έχουν ως θέμα τα Χριστούγεννα, διαδραματίζονται κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, έτσι που εκεί που θεωρητικά παρακολουθείς μια ταινία δράσης – τσουπ! – να σου ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο κάπου στο βάθος. Κι αυτό είναι που τις κάνει ιδανικές για όλους – λάτρεις και μη των Χριστουγέννων.

Οι Τρεις Μέρες του Κόνδορα (1975)

Ευφυές χωρίς να είναι περίπλοκο ή δυσνόητο, καθηλωτικό χωρίς να σε ζαλίζει με ειδικά εφέ, το πολιτικό αυτό θρίλερ του Sydney Pollak είναι μια ταινία που αξίζει να δει κανείς ούτως ή άλλως έστω και μια φορά στη ζωή του. Γυρισμένη σε μια παγωμένη Νέα Υόρκη και άκρως χειμωνιάτικη ατμόσφαιρα, μοιάζει στ’ αλήθεια – χωρίς όμως να είναι – με χριστουγεννιάτικη ταινία. Είναι γεμάτη μικρές, αδιόρατες λεπτομέρειες που κάνουν δουλίτσα με το υποσυνείδητό μας, όπως για παράδειγμα τα κάλαντα στο soundtrack και οι χριστουγεννιάτικες διακοσμήσεις παντού. Στην ταινία ακούγονται το «Good King Wenceslas», το «God Rest Ye Merry, Gentlemen» και το «Silver Bells».

Η Γκαρσονιέρα (1960)

Η κλασική πλέον αισθηματική κωμωδία του Billy Wilder για ένα διευθυντικό στέλεχος εταιρείας που αφήνει τα αφεντικά του να χρησιμοποιούν το διαμέρισμά του για τις εξωσυζυγικές τους σχέσεις και τα ραντεβού τους θα μπορούσε να έχει τοποθετηθεί οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Αλλά το σκηνικό των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς προσθέτει μια ωραία πινελιά. Χριστουγεννιάτικα δέντρα, ένας μεθυσμένος Άη Βασίλης σε ένα μπαρ και μια λαμπερή Νέα Υόρκη στολισμένη απ’ άκρη σ’ άκρη. Ο Jack Lemmon, η Shirley MacLaine και ο MacMurray είναι όλοι υπέροχοι – στην πραγματικότητα, όλο το καστ είναι αψεγάδιαστο. Δεν είναι τυχαίο που η ταινία κέρδισε πολλά Όσκαρ, μεταξύ των οποίων Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερου Σεναρίου και Καλύτερης Σκηνοθεσίας.

Έκρηξη Σιωπής (1961)

Δεν υπάρχει τίποτα το φανερά χριστουγεννιάτικο στο σενάριο αυτού του low-budget μεν, καλαίσθητου δε αστυνομικού δράματος από τον σεναριογράφο και σκηνοθέτη Allen Baron. Όμως, πρόκειται για μια πολύ καλογυρισμένη ταινία που, όπως και «Η Γκαρσονιέρα», διαθέτει μερικές εξαιρετικές σκηνές από το χριστουγεννιάτικο Μανχάταν της δεκαετίας των ’60s, που στα μάτια του σημερινού θεατή μοιάζουν με σελίδες ταξιδιωτικού ημερολογίου. Όμως, τα ασπρόμαυρα αυτά πλάνα, όσα λαμπάκια κι αν στολίζουν τη Νέα Υόρκη, τελικά συνθέτουν ένα ψυχρό σκηνικό που υπογραμμίζει μια έντονη αίσθηση μοναξιάς που αποπνέει όλη η ταινία. Τα πλάνα με τον Allen Baron να περπατά στους δρόμους με καπέλο φεντόρα υπό χριστουγεννιάτικες τζαζ μελωδίες είναι βούτυρο στο ψωμί του κάθε λάτρη του φιλμ νουάρ.

Αόρατη Κλωστή (2017)

Αυτό το ρομαντικό δράμα του Paul Tomas Anderson είναι για πολλούς η καλύτερη αντί-χριστουγεννιάτικη ταινία που βγήκε ποτέ. Ο Daniel Day-Lewis υποδύεται έναν διάσημο μόδιστρο  και σημαίνουσα προσωπικότητα του Λονδίνου της δεκαετίας του 1950 που βρίσκει τη νέα του μούσα στο πρόσωπο μια νεαρής και όμορφης κοπέλας. Πολύ μακριά από την ανάλαφρη διάθεση κλασικών χριστουγεννιάτικων ταινιών, η «Αόρατη Κλωστή» είναι ένα οριακά νοσηρό αριστούργημα με ιδιαίτερα ραφινάτη σκηνοθεσία. Κυκλοφόρησε ανήμερα των Χριστουγέννων το 2017 με σκοπό να την παρακολουθήσει το κοινό κατά τη διάρκεια των γιορτών, όταν οι περισσότεροι από εμάς απολαμβάνουμε γεμάτα τραπέζια, ανταλλάσσουμε δώρα και γιορτάζουμε τον ερχομό του νέου έτους. Κι αυτό γιατί πάνω από όλα αυτή η ταινία είναι ένα αιχμηρό σχόλιο πάνω στην ωραιοποίηση της τοξικότητας που τόσο πολύ αναζητούμε κατά τη διάρκεια των γιορτών.

Carol (2015)

Βασισμένη στο ρομαντικό μυθιστόρημα «The Price of Salt» της Patricia Highsmith του 1952, η ταινία διαδραματίζεται στη ζεστή φωτισμένη, μεταπολεμική περίοδο των γιορτών. Γυρισμένη με Super 16mm για να αποπνέει έξτρα δόση χριστουγεννιάτικης θαλπωρής, η ιστορία επικεντρώνεται σε δυο γυναίκες που συναντιούνται για πρώτη φορά σε ένα πολυκατάστημα στο Μανχάταν και ερωτεύονται. Η Highsmith, συγγραφέας του μυθιστορήματος στο οποίο βασίστηκε η ταινία, εμπνεύστηκε από μια ξανθιά γυναίκα που είχε γνωρίσει κάποια στιγμή ενώ εργαζόταν ως πωλήτρια εποχιακών ειδών, οπότε η ίδια η ιστορία έχει τις ρίζες της βαθιά στην κουλτούρα των Χριστουγέννων.

Πολυθρόνα για δύο (1983)

Αυτή η κλασική πλέον κωμωδία του John Landis είναι γεμάτη αστείες αναποδιές και κοινωνικές αλληγορίες. Όλα ξεκινούν κατά τη διάρκεια του ετήσιου χριστουγεννιάτικου πάρτι μιας χρηματιστηριακής εταιρίας στη Φιλαδέλφεια. Η ιστορία είναι άλλη μια διασκευή του πασίγνωστου παραμυθιού «Ο πρίγκιπας κι ο φτωχός» του Mark Twain. Απλώς τοποθετείται χρονικά γύρω από την περίοδο των γιορτών, καθώς αυτή είναι παραδοσιακά ταυτισμένη με τη φιλανθρωπία. Με αυτό τον τρόπο η ταινία εντείνει την κριτική πάνω στις κοινωνικές ανισότητες, χωρίς όμως να χάνει το κέφι της.

Spencer (2021)

Πίσω από τα επιβλητικά αναμμένα τζάκια και τα πλουσιοπάροχα γιορτινά τραπέζια κρύβεται μια θλιβερή ιστορία για μια γυναίκα. Πολλές οι εικασίες και οι θεωρίες συνομωσίας πίσω από τον τραγικό θάνατο της πριγκίπισσας Νταϊάνα. Αυτές είναι που τροφοδοτούν τον σκηνοθέτη Pablo Larraín και την ταινία «Spencer». «Θα με σκοτώσουν, νομίζετε;» ρωτάει η Νταϊάνα όταν αργεί να πάει σε ένα βασιλικό δείπνο, παίζοντας με την ιδέα ότι αυτά τα Χριστούγεννα επρόκειτο να είναι τα τελευταία της. Η Kristen Stewart υποδύεται τη Νταϊάνα, η οποία περνά τα Χριστούγεννα του 1991στο πολυτελές κτήμα Sandringham Estate της βασίλισσας στο Νόρφολκ. Ωστόσο, στην πραγματικότητα όλο αυτό είναι κυρίως  ένα θέαμα, ενορχηστρωμένο έτσι για να ικανοποιήσει τους δημοσιογράφους, με ολόκληρη την ύπαρξη της Νταϊάνα να ελέγχεται προσεκτικά, να παρακολουθείται και να μετριέται. Ολόκληρη η ταινία διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου του 1991.

Φονικό Όπλο (1987)

Γραμμένο από τον λάτρη των Χριστουγέννων Shane Black, το πρώτο ever «Φονικό Όπλο» περιλαμβάνει μια ανταλλαγή πυροβολισμών σε μια φάρμα χριστουγεννιάτικων δέντρων και την κορυφαία συμπλοκή των Gary-Busey-Mel Gibson που λαμβάνει χώρα στο γκαζόν ενός περίτεχνα στολισμένου για τις γιορτές σπιτιού, το οποίο φωτίζεται από τον προβολέα ενός ελικοπτέρου και αμέτρητα χριστουγεννιάτικα λαμπάκια. Στην πραγματικότητα είναι μια ταινία με κεντρικό θέμα το λαθρεμπόριο ηρωίνης, τις ειδικές δυνάμεις και τα βασανιστήρια, αλλά όλα αυτά μέσα σε ένα άκρως χριστουγεννιάτικο σκηνικό. Επιπλέον, στους τίτλους αρχής ακούγεται το «Jingle Bells Rock» του Bobby Helms.

Μάτια Ερμητικά Κλειστά (1999)

Μπορεί το κύκνειο άσμα του Stanley Kubrick να είναι ένα αλλόκοτο ταξίδι σε ένα ερωτικό υπόκοσμο γεμάτο ψυχόδραμα, όμως είναι ταυτόχρονα μια χειμωνιάτικη και σχεδόν εμφατικά χριστουγεννιάτικη ταινία. Υπάρχουν παντού γιορτινά λαμπιόνια και χριστουγεννιάτικα δέντρα σε κάθε φόντο σχεδόν, που έρχονται σε αντίθεση με τους όλο και πιο σκοτεινούς προορισμούς στη μακρά, σκοτεινή, γεμάτη όργια και φαντασιώσεις νύχτα της ψυχής του αντιήρωα Tom Cruise. Βασισμένο στη νουβέλα «Traumnovelle» του 1926 του Arthur Schnitzler, το «Μάτια Ερμητικά Κλειστά» δεν διαδραματίζεται τυχαία τα Χριστούγεννα. Τα εκτυφλωτικά φώτα και τα θέματα της υπερβολής αποτελούν μια ισχυρή κριτική του υλιστικού δυτικού μας πολιτισμού. Και πότε είναι πιο έντονη η καταναλωτική απληστία από τις γιορτές;

Η πλεκτάνη (2002)

Η αστυνομική βιογραφία του Spielberg σίγουρα δεν είναι μια χριστουγεννιάτικη ταινία, παρόλο που κυκλοφόρησε τελικά στις 25 Δεκεμβρίου πριν από ακριβώς είκοσι χρόνια. Βασισμένη στο ημι-αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Frank Abagnale Jr. (1980), η ταινία παρακολουθεί τη ζωή του νεαρού Frank ως υποτιθέμενου απατεώνα, τον οποίο υποδύεται ο Leonardo DiCaprio. Ο Frank αρχίζει να εξαπατά αφού το σκάει από το σπίτι του ως έφηβος, και αυτό γρήγορα κλιμακώνεται σε πλήρη απασχόληση. Τίποτα από όλα αυτά δεν ακούγεται ιδιαίτερα γιορτινό, αλλά καθώς ο Spielberg μας πλοηγεί μέσα από την ιστορία της ζωής του Frank, τα Χριστούγεννα γίνονται το επαναλαμβανόμενο μοτίβο που συγκρατεί την πλοκή.

Μικρές Κυρίες (2019)

Το διάσημο μυθιστόρημα της Louisa May Alcott για την ενηλικίωση (1868) έχει μεταφερθεί αρκετές φορές στη μικρή και μεγάλη οθόνη, αλλά η πιο πρόσφατη, βραβευμένη με Όσκαρ εκδοχή της Greta Gerwig περιλαμβάνει μια ευχάριστη απόδοση των κλασικών βικτοριανών Χριστουγέννων. Ο σχεδιασμός των κουστουμιών, η κινηματογράφηση και τα σκηνικά είναι απίστευτα αληθοφανή, έτσι που η ταινία μοιάζει βγαλμένη από εκείνη την εποχή. Επιπλέον, καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, τα Χριστούγεννα σηματοδοτούν πάντα μια περίοδο προσφοράς, εξιλέωσης και συμφιλίωσης για την οικογένεια March. Και αυτή η ταινία πρωτοκυκλοφόρησε κατά τη διάρκεια των γιορτών