Θα ήταν ψέμα να ισχυριστεί κανείς ότι η βία δεν έχει κεντρικό ρόλο στην «Εποχή των τυφώνων» ή ότι δεν πρόκειται για ένα βιβλίο που μιλάει για τη βία με πολύ βίαιη γλώσσα.

Αλλά εάν, πριν βυθιστείτε στην ιστορία του, έχει τύχει να διαβάσετε οτιδήποτε για αυτό το βίβλίο, θα δείτε πως το επίκεντρο κάθε συζήτησης που το αφορά είναι πάντα η βία, είτε για το πόσο “μπουκωτική” ή λυρικά καταιγιστική είναι η γραφή της Μεξικάνας Φερνάντα Μελτσόρ, είτε για τον πόνο που πρέπει να υποστούν όλοι οι χαρακτήρες της σε όλη τη διάρκειά του. Όμως η ευαισθησία και η τρυφερότητα με τις οποίες εμπλουτίζει την αφήγηση η Μεξικάνα συγγραφέας, είναι εξίσου ουσιώδεις: εξασφαλίζουν ότι αυτό που θα μπορούσε να είναι μια ακόμη σκυθρωπή και ηδονοβλεπτική ιστορία στην μεξικανική επαρχία είναι στην πραγματικότητα ένας στοχασμός όλων των αντιφατικών δυνάμεων που γεννούν τη βία.

Η Μελτσόρ δεν χαρίζεται, δεν θέλει να ξεγελάσει κανέναν –πόσω μάλλον δε τους αναγνώστες της– με μια κίβδηλη αίσθηση ασφάλειας: τα χαρτιά ανοίγουν από την πρώτη κιόλας σελίδα, όπου μια ομάδα νεαρών αγοριών βρίσκει ένα σάπιο πτώμα που επιπλέει σε ένα κανάλι. Από εκεί και πέρα, «Η εποχή των τυφώνων» επιτίθεται χωρίς κανέναν δισταγμό στις αισθήσεις του αναγνώστη: η πρόζα της Μελτσόρ, που αποδίδεται τόσο εκφραστικά στη μαγνητική μετάφραση της Αγγελικής Βασιλάκου, είναι τόσο σάπια όσο και το πτώμα που ανακαλύπτουν τα αγόρια.

Το πτώμα ανήκει στην μάγισσα μιας φανταστικής μεξικανικής πόλης με το όνομα Λα Ματόσα. Κι ενώ η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τη δολοφονία της μάγισσας, το μυθιστόρημα της Μελτσόρ, το οποίο υπήρξε φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker, δεν προσπαθεί καθόλου να διελευκάνει τη δολοφονία της, τουλάχιστον όχι με την παραδοσιακή έννοια. Εξάλλου, από νωρίς μαθαίνουμε, σε αδρές γραμμές, τι έχει συμβεί και ότι οι αφηγητές είναι τόσο αναξιόπιστοι ώστε να ερμηνεύουν τα πάντα μέσα από τη δική τους μεθυσμένη, ναρκωμένη ή στρεβλή άποψη για τον κόσμο.

Πρόκειται για μια σχολαστική μελέτη, όχι μόνο της ενδοοικογειακής ή της ενδοκοινοτικής βίας αλλά και του πόσο περιορισμένη μπορεί να είναι η κατανόησή μας για τα κίνητρα των άλλων ανθρώπων –χωρίς απαραίτητα να σημαίνει ότι είναι και λανθασμένη.

Η μάγισσα είναι λιγότερο χαρακτήρας και περισσότερο ένα γέννημα της δεισιδαιμονίας της μικρής μεξικανικής κοινότητας. Σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου ανοίγει και μια μικρή πτυχή για να φανερώσει τα μυστικά που κρύβονται κάτω από το μαύρο της πέπλο, χωρίς ποτέ όμως να μοιράζεται τη δική της οπτική. Άλλες φορές είναι ο σωτήρας που θα βοηθήσει με τα γιατροσόφια της τα ανήλικα κορίτσια να ρίξουν τα μωρά τους, αλλά τις περισσότερες, εκεί σ’ αυτή την μικρή κοινότητα, είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος, που όλοι θέλουν να χλευάζουν. Τρομακτική, απόμακρη, μυστηριώδης, λιγομίλητη. Ωστόσο, η παρουσία της, ακόμα και εκεί που θέλεις να την ξεχάσεις, αιωρείται από πάνω σου συμβολική.

Παρόλο που οι δυνάμεις αυτής της γυναίκας είναι ανύπαρκτες, όπως αυτές τόσων άλλων δεισιδαιμονιών, η σκοτεινή φιγούρα της βρίσκεται εκεί για να εξηγήσει την πηγή όλου του κακού που έχει ρημάξει την κοινότητα και τη γύρω περιοχή. Η συγγραφέας δεν δίνει πολλές εξηγήσεις, υπαινίσσεται όμως ότι εκείνη φταίει για όλη τη δυστυχία της Λα Ματόσα. Δεν φταίνε οι πετρελαιοπηγές έξω από την πόλη και η εταιρεία που υποτίθεται θα έφερνε δουλειά, δεν φταίνε οι βαρόνοι των ναρκωτικών και η πορνεία, η οποία δεν βασιλεύει μόνο σε κάθε σπίτι αλλά και κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου, ενός άλλου έργου υποδομής που υποσχέθηκε πλούτο αλλά παρέδωσε την εξαθλίωση.

Οι κάτοικοι, όμως, της Λα Ματόσα δεν αντιλαμβάνονται τη φτώχεια τους ως αποτέλεσμα αυτών των πραγματικών δυνητικών πηγών δυστυχίας: αντί γι’ αυτό ρίχνουν την ευθύνη στην εποχή των τυφώνων που επηρεάζει τις διαθέσεις των ανθρώπων, και στη μάγισσα που καλεί το διάβολο και το κακό στα πάρτι που διοργανώνει κάθε βράδυ στο σπίτι της με τα ντόπια ερεθισμένα αγόρια.

Στην «Εποχή των τυφώνων» η απουσία της αγάπης και της στοργής τροφοδοτεί τη βία. Ανοιχτά πληγωμένες καρδιές, από τις επισφαλείς οικονομικές συνθήκες, από τις μισογυνιστικές και ομοφοβικές παραδόσεις και από την αδυναμία αποδοχής, έστω ενός μικρού ίχνους ευαισθησίας  –γιατί απλά μόνο αυτή μπορεί να σε σκοτώσει. Ναι, σίγούρα, είναι ένα μυθιστόρημα για τη βία, αλλά και για την επιβίωση. Μας ζητάει να αναγνωρίσουμε ότι όταν δεν υπάρχουν μάγισσες τριγύρω, όταν δεν υπάρχει “πλούτος” για να τα τσεπώσεις και να ζήσεις μια καλή ζωή, και όταν δεν υπάρχουν ξόρκια ή εποχές τυφώνων για να τρελάνουν τους ανθρώπους, η πραγματική “κατάρα” είναι η ίδια μας η ύπαρξη.

❈ H Εποχή των Τυφώνων κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΔΩΜΑ