Υπάρχουν κάποια παραδείγματα ανθρώπων που με το έργο τους δίνουν καινοφανείς λύσεις, που έχουν τη δύναμη να μην πορεύονται στην πεπατημένη όταν αυτή παύει να είναι λυσιτελής, που έχουν μια συνεκτική θέαση του κόσμου με κέντρο τον άνθρωπο.
Ο Πολ Φάρμερ είναι ένα τέτοιο παράδειγμα, ένας ήρωας με σάρκα και οστά, ένας άνθρωπος που έχει τη δύναμη να εμπνεύσει, να κινητοποιήσει, να φέρει την αλλαγή στην καθεστηκυία σκέψη και πρακτική. Λοιμωξιολόγος, ανθρωπολόγος, καθηγητής του Χάρβαρντ, ιδρυτής της Partners In Health (PIH), ακούραστος υπερασπιστής των φτωχών και αναξιοπαθούντων όλης της Γης. Αυτός είναι ο κεντρικός ήρωας του συνταρακτικού βιβλίου «Βουνά πέρα απ’ τα βουνά» του Tracy Kidder.
Ο συγγραφέας (βραβευμένος με Πούλιτζερ), αφού πέρασε, όπως ομολογεί, τρία από τα πιο περιπετειώδη χρόνια της ζωής του ακολουθώντας τον Φάρμερ στην Αϊτή, την Κούβα, το Περού, τη Ρωσία, τη Γαλλία, μας προσέφερε έναν απαράμιλλο οδηγό αξιοπρέπειας, επιστημονικής ακεραιότητας, φιλανθρωπίας και ρηξικέλευθης πρακτικής.
Ενώ βιογραφεί τον Φάρμερ, ο Kidder μας εισάγει σε θεμελιώδεις ιατρικές και κοινωνιολογικές αρχές, μας βοηθάει να γνωρίσουμε τις φτωχές και τις πλούσιες περιοχές του πλανήτη, τις πολιτικές αποφάσεις και τον ρόλο συγκεκριμένων ανθρώπων και οργανισμών. Καταγράφει την προσπάθεια του Φάρμερ να κατασκευάσει ένα σύστημα υγείας εκ του μηδενός στη φτωχότερη περιοχή της πιο φτωχής χώρας του Δυτικού ημισφαιρίου και την αντιγραφή του και σε άλλες φτωχές χώρες, και γίνεται μάρτυρας μιας απύθμενης διάθεσης για προσφορά, μιας αστείρευτης ανάγκης για αγάπη και μιας ανεξάντλητης πίστης στο καλό. Καθώς μας οδηγεί από το εφηβικό σπίτι-βάρκα της οικογένειας Φάρμερ στα διεθνή κέντρα αποφάσεων για τη δημόσια υγεία όπου προσκαλείται και εισακούεται ως ειδήμων, προσφέρει στην ανθρωπότητα απτές αποδείξεις πως μια μικρή ομάδα αφοσιωμένων ανθρώπων μπορεί να επιφέρει ουσιώδεις αλλαγές στον κόσμο.
Τελικά, ο Kidder κατάφερε να γράψει ένα βιβλίο για όσους δεν έχουν απολέσει την ιδιότητα να εμπνέονται, για όσους πάντα ελπίζουν, γιατί, όπως λέει και το σλόγκαν της PIH: «Η νόσος της αδικίας έχει γιατρειά».
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δίαυλος
Τη νύχτα της 21ης Φεβρουαρίου του 2022, ο Δρ. Πολ Φάρμερ πέθανε στον ύπνο του μετά από οξύ καρδιακό επεισόδιο. Βρισκόταν στη Ρουάντα, όπου δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Παγκόσμιας Ισότητας στην Υγεία (UGHE), του οποίου ήταν συνιδρυτής και πρύτανης. Ο Φάρμερ υπήρξε λοιμωξιολόγος, ιατρικός ανθρωπολόγος και συγγραφέας, πρόεδρος του Τμήματος Παγκόσμιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, όπου κατείχε την έδρα Κολοκοτρώνη, προϊστάμενος του Τομέα της Παγκόσμιας Ισότητας στην Υγεία του Νοσοκομείου Μπρίγκαμ και Γυναικών στη Βοστόνη, καθώς και συνιδρυτής και επικεφαλής σχεδιαστής στρατηγικής της μη κυβερνητικής οργάνωσης Partners In Health (PIH).
Γιατί όμως θα έπρεπε να απασχολεί οποιονδήποτε η είδηση του θανάτου του Πολ Φάρμερ; Η αναζήτηση του ονόματος στο ελληνικό διαδίκτυο επιφέρει ελάχιστα αποτελέσματα. Εντούτοις, την επομένη του θανάτου του, ο Μπιλ Γκέιτς έγραψε στο περιοδικό The Atlantic άρθρο με τίτλο: Δεν θα υπάρξει ποτέ ένας δεύτερος Πολ Φάρμερ. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Μπιλ Κλίντον στη σειρά podcast που επιμελείται, αφιέρωσε ένα επεισόδιο στη μνήμη του Φάρμερ. Στις 12 Μαρτίου, στην επιμνημόσυνη δέηση στη Βοστόνη, στους ομιλητές συγκαταλεγόταν ο Άντονι Φάουτσι, ο οποίος συγκινημένος ανέφερε μεταξύ άλλων πως όταν ο Φάρμερ απέρριψε τη θέση του Διαχειριστή του Οργανισμού Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ που του προσφέρθηκε κατά την περίοδο διακυβέρνησης Ομπάμα, ήξερε πως είχε πάρει τη σωστή απόφαση, ο Φάρμερ ήθελε πάντα να είναι στην πρώτη γραμμή του αγώνα του για το δικαίωμα περίθαλψης στους φτωχούς του κόσμου.
Όταν τόσες προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας μνημονεύουν και τιμούν έναν άνθρωπο που μεγάλωσε σε ένα λεωφορείο-σπίτι και μια σκούνα, αυτό δεν μπορεί παρά να οφείλεται στη δράση του και τον αντίκτυπο που είχε σε εκατομμύρια ζωές σε όλον τον κόσμο. Το έργο του Φάρμερ ξεκινά, ουσιαστικά, στα 1987, όταν όντας φοιτητής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, ιδρύει με τέσσερις συνεργάτες τον PIH. Σκοπός τους είναι να «χτίσουν» εκ του μηδενός ένα σύστημα υγείας στο Κανζ της Αϊτής -την πιο φτωχή περιοχή της φτωχότερης χώρας του δυτικού ημισφαιρίου- προκειμένου να προσφέρουν υπηρεσίες υγείας σε χωρικούς που έχουν χάσει τη γη τους εξαιτίας ενός υδροηλεκτρικού φράγματος. Μια συγκλονιστική μαρτυρία του έργου του Φάρμερ καταθέτει ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Tracy Kidder στο βιβλίο του Βουνά πέρα απ’ τα βουνά (εκδ. Δίαυλος). Σήμερα, ο οργανισμός PIH έχει αναπτύξει προγράμματα υγείας στην Αμερικανική Ήπειρο (Αϊτή, Περού, Μεξικό), στην Ασία (Ρωσία, Καζακστάν) και στην Αφρική (Σιέρα Λεόνε, Λιβερία, Λεσότο, Μαλάουι, Ρουάντα). Μόνο το 2021, οι κλινικές που υποστηρίζονται από τον PIH δέχτηκαν 2,8 εκατομμύρια επισκέψεις εξωτερικών ασθενών, διενέργησαν 2,1 εκατομμύρια τσεκάπ γυναικών ενώ οι λειτουργοί υγείας του έκαναν πάνω από 2,1 εκατομμύρια επισκέψεις κατ’ οίκον. Ο οργανισμός απασχολεί περισσότερους από 14.000 ανθρώπους παγκοσμίως, το 98% των οποίων είναι μέλη των κοινοτήτων στις οποίες δραστηριοποιείται.
Η προσφορά του Φάρμερ αποτελεί μια μεγαλειώδη παρακαταθήκη για την κοινωνική δικαιοσύνη παγκοσμίως. Ωθούμενος από τη βασική του αρχή πως καμία ζωή δεν έχει μικρότερη αξία από οποιαδήποτε άλλη, κατάφερε να προσφέρει αποδείξεις πως η παροχή υπηρεσιών υγείας υψηλής ποιότητας σε αυτούς που τις χρειάζονται περισσότερο, είναι εφικτή. Ο PIH, με σύνθημα «Η αδικία είναι νόσος θεραπεύσιμη», λειτουργώντας ρηξικέλευθα, ανάγκασε τη μεταστροφή του τρόπου με τον οποίο αξιωματούχοι και οργανισμοί που ενεργοποιούνται στον χώρο της διεθνούς υγείας, διαχειρίζονται τις επιδημίες που πλήττουν τις πιο φτωχές περιοχές του πλανήτη. Κατέθεσε -και συνεχίζει χάρη στον βιώσιμο σχεδιασμό του- ένα παράδειγμα δράσης, που περιλαμβάνει την εξασφάλιση τροφής, στέγης, μετακίνησης, καθώς και άλλων απαραίτητων προϋποθέσεων της θεραπείας των ανθρώπων που στερούνται τα θεμελιώδη. Επιγραμματικά, και ίσως σχηματικά, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως ο Πολ Φάρμερ τελικώς μας αφορά, γιατί υπήρξε ένας σύγχρονος ήρωας, ένας ακούραστος γιατρός των φτωχών, ένας πρωταθλητής της δημόσιας υγείας που αντιμαχόταν με σθένος την ανισότητα και την απόγνωση, ακόμα και όταν αντιμετώπιζε τη διαρκή συντριβή.
