Μία από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις που θα λάβουν χώρα στη Διεθνή Έκθεση βιβλίου Θεσσαλονίκης είναι η παρουσίαση του βιβλίου, «Η Ψεύτρα και η Πόλη» της Αγιέλετ Γκούνταρ-Γκόσεν. Η συγγραφέας θεωρείται μία από τις σημαντικότερες νέες φωνές της σύγχρονης εβραϊκής λογοτεχνίας. Μετά την ολοκλήρωση των μεταπτυχιακών της σπουδών στην κλινική ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, παρακολούθησε τη Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης «Σαμ Σπίγκελ» στην Ιερουσαλήμ. Έχει δημοσιογραφήσει στην εφημερίδα Γεντιότ Αχρονότ και εξακολουθεί να συνεργάζεται με μεγάλα διεθνή μέσα ενημέρωσης, όπως το BBC και οι New York Times. Τα βιβλία της, που ενθουσιάζουν κοινό και κριτικούς, έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από δέκα γλώσσες. Η ίδια συμμετέχει σε πολλά κινήματα πολιτών στην πατρίδα της. Πάνω σε αυτή τη βάση συζητήσαμε για πολλά κι ενδιαφέροντα θέματα…

Η κουβέντα μας ξεκίνησε με άξονα το βιβλίο κι αφορούσε τους αφανείς ήρωες της ζωές, όπως την πρωταγωνίστρια στο βιβλίο.

– Θα μπορούσαν αυτοί να αποκτήσουν φωνή και με ποιον τρόπο;
Η Νοφάρ είναι μία συνηθισμένη κοπέλα που εργάζεται σε ένα «παγωτατζίδικο». Δεκάδες πελάτες περνούν από το μαγαζί κάθε μέρα, αλλά κανείς δεν ρίχνει μια δεύτερη ματιά στην πρωταγωνίστριά μας. Δεν είναι από εκείνα τα κορίτσια που τραβούν τα βλέμματα. Είναι ένα αόρατο άτομο, όπως ορθώς επισημάνατε. Ο κόσμος της Νοφάρ αλλάζει εντελώς όταν ένας αγενής άνδρας πελάτης την προσβάλλει και την εξευτελίζει. Η κραυγή της κινητοποιεί τη γειτονιά και προς δική της έκπληξη όλοι είναι πεπεισμένοι ότι ο άνδρας -σαν μια πικρή τηλεόραση ριάλιτι- προσπάθησε να της επιτεθεί σεξουαλικά. Το «Η Ψεύτρα και η Πόλη» είναι μια ιστορία για το πώς ένα ψέμα μπορεί να δημιουργήσει τεράστια σύγχυση. Σε έναν κόσμο μετά την αλήθεια, η κραυγή ενός κοριτσιού μπορεί να κάνει μια ολόκληρη πόλη να τιτιβίζει και να ουρλιάζει. Ήθελα να δημιουργήσω μια σκοτεινή εκδοχή της ιστορίας της Σταχτοπούτας, που το ψέμα είναι η απόλυτη μαγεία και μεταφέρει την πρωταγωνίστρια από την ανυπαρξία στο κεντρικό φόντο.

– Πόσο εύκολο είναι να διακρίνουμε είναι τα όρια μεταξύ θυτών και θυμάτων;
Προσπάθησα να αλλάξω τα θαυμαστικά σε ερωτηματικά. Αντί να φωνάξω «αυτό είναι το θύμα!», «αυτό είναι ο θύτης!», ρωτάω «ποιο είναι το θύμα; Ποιο είναι ο αρπακτικό;» Στο Ισραήλ κάθε φορά που ένας άνδρας κατηγορείται για σεξουαλική παρενόχληση ισχυρίζεται αμέσως ότι το θύμα το επινοεί. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει με πολλές γυναίκες που υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση και δεν απαγγέλλουν κατηγορίες, επειδή φοβούνται την αντιμετώπιση των μέσων ενημέρωσης. Είναι πιθανό να κατηγορηθούν ότι είναι προκλητικές ή ακόμα κι ότι κατασκευάζουν τις κατηγορίες. Κι όμως σε αυτό το μυθιστόρημα επιλέγω την άποψη μιας κοπέλας που το βιώνει αυτό. Όχι επειδή αυτή είναι η συνηθισμένη περίπτωση -επειδή είναι ασυνήθιστη και επομένως ενδιαφέρουσα. Η συνηθισμένη ιστορία είναι ένας άνδρας που ενεργεί ως αρπακτικό και μια γυναίκα στο ρόλο του θύματος. Αυτή είναι μία εξωφρενικά κοινή ιστορία -αλλά αυτό που είναι κοινό είναι- για μένα ως συγγραφέας είναι λιγότερο ενδιαφέρον να το εξερευνήσω.

– Ήθελα να ρωτήσω τι συμβαίνει όταν υπάρχει αλλαγή ρόλων και δεν είναι πλέον τόσο ξεκάθαρο ποιος είναι ο θύτης και ποιος το θύμα. Τι συμβαίνει δηλαδή όταν ο μεγάλος κακός λύκος είναι στην πραγματικότητα το αρνί και το αρνί είναι στην πραγματικότητα ο λύκος.
Νομίζω ότι η λογοτεχνία είναι πάντα πιο ενδιαφέρουσα όταν δεν υπάρχει καλός και κακός χαρακτήρας. Πρέπει να θυμόμαστε ότι δέχθηκε επίθεση. Στη γκρίζα ζώνη όσων συνέβησαν εκεί, εν μέσω του τραύματος, έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα στο μαύρο και το άσπρο.

– Συνδυάζετε τέλεια το χιούμορ και την ειρωνεία. Ταυτόχρονα δημιουργείτε ένα ψυχογράφημα των ηρώων. Πώς ήταν αυτή η διαδικασία;
Σας ευχαριστώ που το γράψατε, είναι πολύ γενναιόδωρο εκ μέρους σας. Ήταν πολύ δύσκολο να προσπαθήσω να διατηρήσω τόσο το χιούμορ όσο και το συναίσθημα, αλλά αρνήθηκα να αφήσω κανένα από τα δύο να φύγει.

– Πόσο σχετικές είναι οι έννοιες αλήθεια και ψέμα;
Κάποιες φορές ένα ψέμα φαντάζει πιο αληθινό από την «αλήθεια». Για παράδειγμα, ως ψυχολόγος βρίσκω τα όνειρα πιο ενδιαφέροντα από την καθημερινή χρονολογία. Αυτά τα όνειρα δεν είναι αληθινά, αλλά μεταφέρουν τις αληθινές επιθυμίες και φόβους πολύ περισσότερο από ότι τα αντικειμενικά γεγονότα. Όταν ένας ασθενής λέει ψέματα για κάτι νιώθω ότι το ψέμα είναι ακόμα πιο σημαντικό από την αλήθεια, γιατί το ψέμα δείχνει την πραγματική επιθυμία ή τον πραγματικό φόβο. Στη θεραπεία ένα ψέμα έχει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Συχνά όταν υπάρχει μία αλήθεια τόσο ανυπόφορη που απλά δεν μπορεί να τη διαχειριστεί. Ο καλύτερος τρόπος για να μάθετε τις πιο σημαντικές κρυφές πτυχές της ζωής ενός ασθενούς είναι να τον ρωτήσετε για τι θα έλεγε ψέματα. Στο μυθιστόρημα ήθελα να εξερευνήσω τον θεμελιώδη ρόλο που παίζει το ψέμα στη ζωή μας: μερικές φορές το ψέμα είναι το υλικό από το οποίο αποτελείται ένα έθνος. Κάποιες άλλες φορές είναι η κόλλα που κρατά μια σχέση ενωμένη. Ως μητέρα αναρωτιόμουν τι θα έκανα αν είχα ανακαλύψει ότι η κόρη μου είχε παγιδευτεί σε ένα τέτοιο ψέμα. Το βιβλίο αφορά επίσης μια ιστορία για τις επιλογές που πρέπει να κάνουν οι γονείς. Το ψέμα είναι συχνά το όπλο εκείνων που δεν μπορούν να χειριστούν την αλήθεια. Παραβαίνει τους κανόνες, γιατί ξέρει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να κερδίσει εντός των ορίων αυτών των ρόλων.

– Θα θέλαμε τα δικά σας σχόλια για το  #Metoo και τα Fake News.
Πριν από το #Metoo, μια γυναίκα αρκετά γενναία για να παραπονεθεί για επίθεση αποκαλούνταν συχνά «ψεύτρα». Στην εποχή του #Metoo η φεμινιστική μας συνείδηση απαιτεί να πιστεύουμε τις γυναίκες. Μια γυναίκα που «φτιάχνει» μια επίθεση θεωρείται είτε ψυχοπαθής, είτε ανύπαρκτη ως φαινόμενο. Αλλά αυτές οι γυναίκες υπάρχουν. Και δεν είναι ψυχοπαθείς. Γνώρισα μία από αυτές και έχει κι αυτή είναι μια ιστορία που πρέπει να ακουστεί. Θεωρώ τον εαυτό μου φεμινίστρια. Όπως οι περισσότερες γυναίκες βίωσα και εγώ σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας μου, κάτι για το οποίο δεν παραπονέθηκα ποτέ. Νιώθω ότι ένα από τα πράγματα που με φίμωσαν ήταν ο φόβος ότι οι άνθρωποι θα πουν ότι το φτιάχνω, όπως κάνουν συχνά στο Ισραήλ. Έγραψα τελικα μια ιστορία για ένα κορίτσι που «φτιάχνει». Ως φεμινίστρια, γνωρίζω ότι η κοινή απάντηση του άνδρα που κατηγορείται για σεξουαλική επίθεση «είναι στημένο, ένα δημιούργημα»! – και είμαι έξαλλη γι’ αυτό. Ως συγγραφέας επιλέγω να γράψω μια ιστορία για ένα κορίτσι που το φτιάχνει αυτό. Είναι μια σπάνια κατάσταση, αλλά μπορεί επίσης να συμβεί και αρνούμαι να περιοριστώ. Ο Ντοστογιέφσκι δεν εννοεί ότι όλοι οι μαθητές είναι δολοφόνοι. Ο Ναμπούκοφ δεν εννοεί ότι όλοι οι άνδρες είναι παιδόφιλοι και σίγουρα δεν εννοώ ότι όλες οι γυναίκες κατασκευάζουν «επιθέσεις». Όταν η “ψεύτρα” τέθηκε σε κυκλοφορία στο Ισραήλ, ένας άνδρας δημοσιογράφος μου είπε ότι έπρεπε να περιμένω. «Πληγώνετε τον αγώνα», μου είπε. Ήταν μία σημαντική επισήμανση και τις επόμενες εβδομάδες αναρωτιόμουν: Είμαι κακή φεμινίστρια; Όσο για τα fake news, αυτό το παγκόσμιο φαινόμενο είναι παρόν και σε προσωπικό επίπεδο και φυσικά μέσα στο ίδιο το βιβλίο. Κανείς δεν νοιάζεται τι πραγματικά συνέβη – θέλουμε απλώς μια καλή ιστορία. Καταναλώνουμε ιστορίες όπως καταναλώνουμε τη σοκολάτα. Μας αρέσει να είναι γλυκόπικρο και δεν μας ενδιαφέρει πραγματικά από πού προήλθε – ποιος υπέφερε κατά την παρασκευή του ή πώς επηρεάζει την υγεία μας. Μας αρέσουν οι «καλοί και οι κακοί» χαρακτήρες. Οι ιστορίες με θύματα και θύτες. Όταν διαβάζουμε για κάτι τέτοιο στις ειδήσεις, πάντα ρωτάμε «Ποιος είναι ο κακός; Ποιος είναι ο καλός;» Η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη από αυτό. Είναι η Νοφάρ – το κορίτσι που έκανε την επίθεση – κακό άτομο; Έχει κάνει κάτι τρομερό, αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι είναι κακός άνθρωπος.

– Πιστεύετε ότι το έργο σας «Η Ψεύτρα και η Πόλη» έχει παγκόσμιο χαρακτήρα;
Πιστεύω ότι το ψέμα είναι ένα παγκόσμιο θέμα που ανάγεται στη δημιουργία της ανθρωπότητας. Την πρώτη φορά που ο άνθρωπος μιλά στον Θεό στη Βίβλο λέει ψέματα. Στη γένεση, αφού φάνε το μήλο, ο θεός ρωτά τον άνθρωπο πού ήταν – και ο Αδάμ λέει ψέματα. Αντί να ομολογήσει ότι κρύβεται επειδή φοβάται – αφού έφαγε το μήλο, λέει ότι κρύβεται επειδή ντρεπόταν που ήταν γυμνός. Ταιριάζει στον άνθρωπο -η πρώτη πρόταση που λέγεται στον δημιουργό- ένα ψέμα.

– Είδα ότι σπουδάσατε Κινηματογράφο. Πιστεύετε ότι το «Ψεύτρα» θα μπορούσε να μεταφερθεί στην μεγάλη οθόνη;
Ελπίζω να είναι. Είμαι μεγάλος θαυμαστής του Έλληνα σκηνοθέτη που σκηνοθέτησε το Suntan -πιστεύεις ότι μπορεί να τον ενδιαφέρει;

– Εκτός από τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου, η Θεσσαλονίκη φιλοξενεί επίσης κάθε χρόνο το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Το έχετε επισκεφτεί ποτέ;
Δυστυχώς όχι. Το μόνο Φεστιβάλ Κινηματογράφου που παρακολούθησα ήταν η Μπερλινάλε. Εκεί προβλήθηκε μια ταινία μικρού μήκους που δημιούργησα. Εγώ και ο σκηνοθέτης φτάσαμε από τον καιρό της Μεσογείου στους -18 βαθμούς Κελσίου. Θα το θυμάμαι για πάντα.

– Η ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης είναι βαθιά. Πώς νιώθετε που έρχεστε στην πόλη;
Έχω έρθει στη Θεσσαλονίκη και τη λάτρεψα. Το ελληνικό φαγητό είναι υπέροχο, επίσης η μουσική και ο πολιτισμός, αλλά η οδυνηρή ιστορία αυτής της πόλης θα παραμένει πάντα παρούσα.

– Πείτε μας λίγα λόγια για το νέος σας βιβλίο «The Wolf Hunt».
Το «The Wolf Hunt» αφηγείται την ιστορία μιας μητέρας που αρχίζει να υποψιάζεται ότι το παιδί της ενεπλάκη στο θάνατο του συμμαθητή του. Γίνεται ένα είδος ντετέκτιβ και το μυστήριο που προσπαθεί να λύσει είναι το ίδιο της το παιδί.