Το 2022 μας αφήνει σε λίγες ώρες και πάμε να κάνουμε ένα ταξίδι στις αναζητήσεις μας και τα βιβλία που επιλέξαμε (όσο προλάβαμε) να μελετήσουμε και να κρατήσουμε κάποιες από τις σκέψεις των δημιουργών για τη βελτίωση της καθημερινότητάς μας.

20. Το νέο βιβλίο του Χέιρτ Μακ που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο Ολλανδός δημοσιογράφος πιάνει το νήμα εκεί που το άφησε με το βιβλίο του «Στην Ευρώπη» και συνεχίζει με τις «Μεγάλες Προσδοκίες, Το Όνειρο της Ευρώπης 1999-2021» (μετάφραση Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά) που με ευκολία θα μπορούσαν να αποτελέσουν σενάριο για ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ. Ένα δοκίμιο που – ήδη έχει γίνει διεθνές best seller – δηλώνει με σαφήνεια την αγάπη του για την ήπειρο μας κι ανοίγει έναν ιδιότυπο διάλογο με τον ιστορικό του μέλλοντος.

19. Από την αναφορά μας δε θα μπορούσε να λείπει το βιβλίο του μοναδικού εν ζωή συγγραφέα με δύο Πούλιτζερ (Υπόγειος Σιδηρόδρομος, Τα Αγόρια του Νίκελ), Κόλσον Γουάιτχεντ. Το «Μπέρδεμα στο Χάρλεμ» (εκδόσεις Ίκαρος – μετάφραση Μυρσίνη Γκανά) μας μεταφέρει στη Νέα Υόρκη του 60΄. Φωτίζει τις ζωές των Αφροαμερικανών μέσα από συγκλονιστικές περιγραφές. Ο Ρέι Κάρνεϊ είναι ένας έντιμος άνθρωπος με ρομαντική ματιά. Προσπαθεί να ξεφύγει από το παρελθόν που τον κατατρέχει. Σύντομα θα βρεθεί αντιμέτωπος με μία εσωτερική ακροβασία δίχως προηγούμενο. Λυρισμός, ζωντάνια, παραστατικότητα. Δίκαια στην κορυφή των best sellers του Νew York Times.

18. Από τις εκδόσεις Νήσος κρατώ το «Μία καριέρα: Η πολιτική διαδρομή του Κυριάκου Μητσοτάκη» από τον Δημήτρη Ψαρρά, στον οποίο οφείλουμε πολλά ως κοινωνία, για την έρευνά του και τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν από τη δικαιοσύνη στην πορεία προς την καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση. Αυτή τη φορά η έρευνα του συγγραφέα και δημοσιογράφου αφορά τον πρωθυπουργό της χώρας και μέσα από διεξοδικές αναλύσεις γίνεται η προσπάθεια μίας ενδελεχούς ανάλυσης του προφίλ του.

17. «Αυτές» της Ευγενίας Μπογιάνου. Ένα μικρό βιβλίο, ικανό να συντροφεύσει τις διακοπές μας. Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις κι αποτελεί τη σημερινή μας επιλογή. 24 ζωντανές, περιεκτικές ιστορίες, 24 πλευρές της γυναικείας φύσης, 24 όψεις από τις άπειρες που κρύβει ο κάθε άνθρωπος.  Ο τίτλος μας βυθίζει σε σκέψεις. Ποιες είναι «αυτές»; Είναι οι γνωστές-άγνωστες της διπλανής πόρτας, οι ορατές και θορυβώδεις, οι άφωνες και σιωπηλές, οι μοναχικές κι ανέμελες, αλλά κι οι εκρηκτικές. 24 μικρά ποιήματα, 24 μονόπρακτα, 24 ταινίες μικρού μήκους τα συνδέει η θηλυκή υπαρξιακή αγωνία που μέσα τις κρύβει έννοιες από τη συγκατάβαση, τη δοτικότητα μέχρι τη διεκδίκηση και την εξέγερση.

16 και 15. Από τη μία έχουμε το δοκίμιο του Γιάννη Μπαλαμπανίδη, «Οι ιδέες της προόδου και της συντήρησης» κι από την άλλη το «Δέρμα» της Βίβιαν Στεργίου. Το πρώτο με διευρυμένη ερευνητική ματιά και έντονες πολιτικές αναφορές, το δεύτερο με έντονο βιωματικό τόνο και έμπνευση που αποτελεί σήμα κατατεθέν. Η ευρύτερη συλλογική αναζήτηση του πρώτου και το προσωπικό ύφος της δεύτερης συναντιούνται σαν δύο γραμμές που τέμνονται και καταλήγουν στην ίδια κραυγή αγωνίας με φόντο τη λύτρωση.

14. Στα τέλη του 2021 κυκλοφόρησε η «Μεγάλη Επανεκκίνηση» των Κλάους Σβαμπ και Τιερί Μαλερέ. Η χρονική περίοδος που ολοκληρώθηκε το βιβλίο είναι αμέσως μετά το πρώτο σοκ του αναγκαστικού εγκλεισμού. Κανείς δεν μπορεί να προδικάσει τη συνέχεια. Αντιλαμβανόμαστε την αναγκαιότητα των επικείμενων αλλαγών. Χρόνος για αναδημιουργία του κόσμου από μηδενική βάση δεν υπάρχει. Ακριβώς από εκεί το νήμα παίρνει ο «Συμμετοχικός Καπιταλισμός» – Klaus Schwab, συνεργασία Peter Vanham που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη.

13. Το βιβλίο του καθηγητή φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ναντ, «Philippe Forest» (Εκδόσεις Πόλις, μετάφραση Λίζυ Τσιριμώκου, επιμέλεια Γιάννης Μπαλαμπανίδης) θεωρώ πως είναι το ιδανικό δοκίμιο που πρέπει να μελετήσει κάθε νέος και ειδικά κάθε άνθρωπος που υπηρετεί σε κάποια από τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Tα χρόνια που περνάμε είναι δύσκολα. Μετά την πανδημία, ο πόλεμος … κι όμως πρέπει να κρατήσουμε την ελπίδα ζωντανή ότι η Παιδεία κι ο Πολιτισμός είναι ικανοί να διαμορφώσουν εκ νέου αυτό το ζοφερό περιβάλλον και τις προεκτάσεις που βιώνουμε την τελευταία διετία. Οι μόλις ογδόντα σελίδες με ταξίδεψαν στα παιδικά μου χρόνια, με έφεραν αντιμέτωπο με το παρόν και συνόψισαν πολλά απ΄όσα σκέφτομαι για το μέλλον.

12. Μία ακόμα επιλογή αποτελεί από τις Εκδόσεις Πατάκη το βιβλίο του Αχιλλέα Κυριακίδη, «Έλγκαρ». Ένας θρύλος της πόλης που πρόσφατα το τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ αναγόρευσε ως Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος. Ήδη από τον τίτλο αντιλαμβανόμαστε πως θα ακολουθήσει ένας ιδιότυπος διάλογος μεταξύ μορφών της τέχνης (φιλοσοφία, λογοτεχνία, ζωγραφική, μουσική, κινηματογράφος, ποίηση) είναι κομμάτια που αποτελούν το έργο του. Ο συγγραφέας ακολουθεί πιστά το μοτίβο των «Παραλλαγών Αίνιγμα» και δημιουργεί τους δικούς του κώδικες κρυπτογραφίας. Ένα γράμμα, ένα πρόσωπο (;), μία ιστορία για κάθε γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου.

11. Την τελευταία χρονιά κυκλοφόρησαν πολύ αξιόλογα βιβλία από τις Εκδόσεις Τόπος. Προσθέτουμε στην μακρά μας λίστα τη «Ψηφιακή Εποχή» του Γιάννη Τόλιου. Ένα αναγκαίο ανάγνωσμα, σύγχρονο και απαραίτητο για όσους είναι αποφασισμένοι η νέα εποχή να τους βρει ένα βήμα μπροστά. Οι αλλαγές σε οικονομία, κοινωνία, πολιτική είναι ραγδαίες κι αυτό το δοκίμιο δίνει απαντήσεις και ανοίγει τους ορίζοντες του αναγνώστη. Δίχως υπερβολή για μένα είναι το ελληνικό «Η Εποχή του Κατασκοπευτικού Καπιταλισμού» της Σοσάνα Ζούμποφ.

10. το περσινό καλοκαίρι κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις το πρώτο μέρος της άτυπης τριλογίας του Μάιλο. Ένας μάχιμος πράκτορας της CIA έχει πάρει απόσταση από την πρώτη γραμμή δράσης. Έχει μεταφερθεί στα κεντρικά, σε θέση γραφείου στη Νέα Υόρκη και έχει κάνει οικογένεια με μία κόρη. Στην «Έξοδο Κινδύνου» προκύπτει μία νέα αποστολή στην Ευρώπη. Ο Μάιλο Γουίβερ δεν είναι πλέον μόνος στη ζωή. Η ηθική και το ένστικτο της επιβίωσης συγκρούονται με τα “πρέπει” της υπηρεσίας. Κάθε αποστολή ισοδυναμεί με εντολή και εκτέλεση χωρίς περιστροφές. Τώρα όμως μοιάζει αδύναμος να υλοποιήσει το πλάνο. Δεν μπορεί να είναι κυνικός όπως στο παρελθόν.

9. Η τριλογία Sapiens, Ηomo Deus, 21 Μαθήματα για τον 21ο αιώνα καθιέρωσε τον Νώε Γιούβαλ Χαράρι ως έναν από τους κορυφαίους διανοητές της εποχής του. Ο σπουδαίος σύγχρονος φιλόσοφος όμως δεν έμεινε εκεί. Συνεχίζει με το πρώτο κομμάτι του «Εμείς οι Ασταμάτητοι» με τίτλο «Πώς Κατακτήσαμε τον Κόσμο». Το εικονογραφημένο αυτό βιβλίο είναι ιδανικό για παιδιά από εννέα ετών. Ο Χαράρι εδώ κάνει μία στροφή και μετουσιώνει τη σκέψη του σε συνδυασμό με τη δύναμη της εικόνας. Ουσιαστικά ρίχνει ένα άλμα προς την επιδραστικότητα, δείγμα της οξυδέρκειάς του. Ξεπερνάει τα στενά όρια των γραμμών και δημιουργεί ένα νέο έργο για μικρούς και μεγάλους.

Στους νέους μας φίλους μπορεί να φανεί σαν ένα όμορφο παραμύθι. Η πληροφορία – ιστορική γνώση όμως καταγράφεται και εντυπώνεται στο μυαλό τους.

8. Περίπου έναν χρόνο πριν μελέτησα το έργο του Steven Pinker, «Διαφωτισμός Τώρα». Με μεγάλο ενδιαφέρον συνεχίζω την επαφή με το έργο του και το «Ορθολογισμός Τώρα» που κυκλοφορεί και πάλι από τις εκδόσεις Διόπτρα. Ένα έργο μέσω του οποίου προσπαθεί να εξηγήσει διάφορα οξύμωρα σχήματα του παρόντος. Με βαθιά γνώση επί των θεμάτων που καταπιάνεται, δίνει μία υπαρξιακή διάσταση και ταυτόχρονα χρωματίζει τις σελίδες του με νότες χιούμορ. Ο ορθολογισμός του τίτλου αποφεύγει τον διδακτισμό. Οδηγεί τον αναγνώστη στο να σκεφτεί χωρίς πίεση. Τον εφοδιάζει χωρίς να το καταλαβαίνει πλήρως κι ο ίδιος με μία πυξίδα, με ένα πολύ χρήσιμο εφόδιο για να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες της εποχής με ψυχραιμία και σύνεση.

7. Ο σπουδαίος οικονομολόγος, Adam Tooze έχει συνδέσει το όνομά του με ένα εξαιρετικό βιβλίο (παγκόσμιο best seller) που μεταφράστηκε σε εκατοντάδες γλώσσες κι αποτέλεσε οδηγό για την κατανόηση της συσχέτισης μεταξύ διαδοχικών ωστικών κυμάτων που μετέβαλαν τον κόσμο μας τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Ο λόγος φυσικά για το «Crashed». Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορεί ένα πολύ σύνθετο δοκίμιο σε μετάφραση του Νίκου Ρούσσου και επιστημονική επιμέλεια της Δάφνης Νικολίτσα. Βάση του αποτελεί ο παραπάνω τόμος, ωστόσο εμπλουτίζεται με στοιχεία που φτάνουν μέχρι το παρόν.

6. Ο Άρης Χατζηστεφάνου είναι ένας πολυτάλαντος άνθρωπος. Επιλογή μας το «Προπαγάνδα και Παραπληροφόρηση: Πώς τις αντιμετωπίζουμε» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τόπος. Έχοντας δουλέψει στην Ευρώπη, την Ιαπωνία και με τον αέρα της Νέας Υόρκης παρά το νεαρό της ηλικίας του ο δημιουργός γνωρίζει άριστα την ιστορία, είναι ικανός να παίρνει απόσταση από τα γεγονότα και προσπαθεί μέσα από τις σελίδες του να δώσει στον καθένα μας να καταλάβει τι δε λειτουργεί σωστά με απτά παραδείγματα. Στα θετικά της έκδοσης επίσης η παρουσία QR codes που βοηθάει τον αναγνώστη να ανατρέξει σε ακόμα περισσότερες πηγές και να πάρει την απαιτούμενη γνώση.

5. Η «Άπνοια» του Νίκου Κουρμουλή που αφυπνίζει. Ζωντανή, πυκνή γραφή με υποδόρια – αιχμηρή σαρκαστικότητα. Συμβιβασμοί, υποχωρήσεις, θυσίες λαμβάνουν χώρα στο συνειδητό, το ασυνείδητο και το προσυνειδητό κι οι διεργασίες αυτές έχουν αντίκτυπο στις αποφάσεις και τις επιλογές μας. Μέσα από όλους τους στοχασμούς που προκύπτουν ο δημιουργός αγγίζει και τον κόσμο του Μπέκετ, παρουσιάζοντας πικρές αλήθειες που οδηγούν στην αναζήτηση της «σκοτεινής απαισιόδοξης» ανθρώπινης φύσης (ένα από τα στάδια) πριν την τελική λύτρωση.

4. Ένας τίτλος ενός βιβλίου από μόνος του είναι ικανός να κερδίσει την προσοχή σου, όταν μάλιστα συνοδεύεται από την υπογραφή του Μάικλ Σαντέλ, καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Χάρβαρντ και κυκλοφορεί με τη σφραγίδα των Εκδόσεων Πόλις τότε δεν μένει επιλογή από το να επιλέξεις. «Η τυραννία της αξίας» αποτελεί ένα απόλυτα επίκαιρο ανάγνωσμα. Ένα δοκίμιο που με ρεαλισμό απεικονίζει τον δρόμο που έχει πάρει η σημερινή ανθρωπότητα. Οι κοινωνικές ανισότητες εντείνονται και παράλληλα υπάρχει μία τάση να κρίνουμε τα πάντα, εκτός από το να κοιτάμε τον εαυτό μας.

3. Από τις εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφόρησε το βιβλίο του βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2021, Αμντουλραζάκ Γκούρνα, «Άλλες Ζωές» (μετάφραση Κατερίνη Σχινά). Με διεισδυτική ματιά ο συγγραφέας, Καθηγητής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, μας ταξιδεύει στα χρόνια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου. Διηγείται μία ιστορία ξεχωριστή, που δεν έχουμε ακούσει απ΄αυτήν τη σκοπιά. Οι πρωταγωνιστές του έρχονται να ενώσουν την πολυπολιτισμική Ανατολική Αφρική με την Ευρώπη. Ένα έργο που βρίθει αυτοβιογραφικών στοιχείων, ίσως ακόμα κι αναχρονισμών, καθώς κι ο ίδιος ο Τανζανός δημιουργός αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα του και να μεταναστεύσει στην Μεγάλη Βρετανία το 1968. Η αποικιοκρατία αγγίζει το σύγχρονο προσφυγικό κι η μνήμη μένει ζωντανή όσο την καταγράφεις.

2. Ένας απόλυτα επίκαιρος «Σινεφίλ». Το έργο του τραυματισμένου από την μοίρα Γουόκερ Πέρσυ  μεταφράστηκε εξαιρετικά στα ελληνικά από την Μυρσίνη Γκανά και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Ένα βιβλίο του 1961 που μας δίνει την αίσθηση πως ο χρόνος έχει παγώσει και συνεχίζει ακριβώς από εκείνο το σημείο με ελάχιστες αλλαγές. Αξίζει να σημειωθεί πως συγκαταλέγεται στα 100 Καλύτερα Αγγλόφωνα Μυθιστορήματα του περιοδικού Τime. Από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του αμερικανικού Νότου, άφησε το στίγμα του ανεξίτηλο στον χρόνο με τη διορατικότητα και την καθαρή του σκέψη.

1. «Μας Καταβροχθίζει η Νύχτα» του Ζάουμε Καμπρέ. Θεωρώντας σταθμό το βιβλίο του, “Στη σκιά του ευνούχου” δεν μπορούσα να μην αναζητήσω το νέο βιβλίο που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πόλις. Πρωταγωνιστής της ιστορίας ο Ισμαήλ. Εκεί που μοιάζει η ζωή του να έχει βαλτώσει δύο συναντήσεις θα ταράξουν συθέμελα ολόκληρο το σύμπαν που βιώνει. Μετά το μεγάλο σοκ θυμάται μόνο τίτλους βιβλίων. Ένας ύμνος στη λογοτεχνία και ταυτόχρονα ένα μυθιστόρημα που δε θα σου αφήνει περιθώρια διαφυγής και θα σε αναγκάζει να το διαβάσεις σε μία νύχτα. Ίσως ολοκληρώνοντάς το να αρχίσεις κι εσύ να θυμάσαι περισσότερους τίτλους…