Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από πληθώρα πληροφοριών και ερχόμαστε αντιμέτωποι με καθημερινές καταστάσεις που απαιτούν την λήψη εκατοντάδων αποφάσεων.  Από τις πιο ασήμαντες, – τι θα φορέσουμε το πρωί – μέχρι τις πολύ σημαντικές – αν θα αποδεχτούμε μία δουλειά ή αν θα ακολουθήσουμε μία θεραπεία που πρότεινε ο/η γιατρός μας- οι αποφάσεις κατακλύζουν και συχνά καθορίζουν τη ζωή μας. 

Στην πραγματικότητα, υπολογίζεται ότι παίρνουμε περίπου 35.000 αποφάσεις σε καθημερινή βάση.  Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Cornell υπολογίζουν ότι παίρνουμε παίρνουμε 226,7 κάθε μέρα μόνο για το φαγητό. Κάποιες μπορεί να είναι ψυχαναγκαστικές, κάποιες μπορεί να είναι υπολογισμένές και μερικές μπορεί να είναι προσεκτικές μελετημένες. Καθώς έχουμε πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες και υπάρχουν στην κοινωνία υψηλότερες απαιτήσεις από ποτέ, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι μισοί έως σχεδόν τα 3/4 των ενηλίκων ομολογούν ότι σκέφτονται και αναλύουν γεγονότα και καταστάσεις πάρα πολύ.

Η υπερανάλυση, όπως ονομάζεται η υπερβολική σκέψη, περιλαμβάνει την επιμονή σε γεγονότα του παρελθόντος και ακόμη και του παρόντος με αρνητική νοοτροπία. Το άτομο δαπανά χρόνο με το να σκέφτεται διαρκώς ένα πρόβλημα ή μία κατάσταση της καθημερινότητας και να επεξεργάζεται διάφορα σενάρια σχετικά με τη λύση ή την βέλτιστη αντιμετώπισή τους.

Ακόμα και άνθρωποι που φαίνονται εξωτερικά επιτυχημένοι τείνουν να περιπλέκουν υπερβολικά τα πάντα, να βάλουν περιττή πολυπλοκότητα στις αποφάσεις τους και να σκέφτονται πολύ περισσότερο από όσο χρειάζεται. Η υπερανάλυση είναι ακόμα πιο έντονη στις περιπτώσεις των ατόμων που έχουν την ικανότητα να επεξεργάζονται τον κόσμο γύρω τους πιο βαθιά και είναι συχνά οι πιο σκληροί επικριτές του εαυτού τους.

Υπάρχει διαφορά μεταξύ της σωστής σκέψης και της υπερβολικής σκέψης.

Σίγουρα είναι σημαντικό να αναλύουμε και να ζυγίζουμε τις αποφάσεις μας, αρκετές φορές φτάνουμε σε ένα σημείο όπου μετά από πολλή σκέψη, καταλήγουμε περισσότερο μπερδεμένοι και νοητικά εξουθενωμένοι. Όταν υπεραναλύουμε, το μυαλό μας ανακυκλώνει συνεχώς τις ίδιες σκέψεις και προβλήματα, κάτι που οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο αμφιβολίας και αδράνειας.

«Ο εγκέφαλός μας είναι καταπληκτικός επεξεργαστής που παίρνει συνειδητές και υποσυνείδητες αποφάσεις πάνω από 35.000 φορές την ημέρα. Η προσεκτική ανάλυση και ο έλεγχος μπορούν να βελτιώσουν ορισμένες επιλογές, αλλά αν εμπλακούμε στην ανάλυση κάθε πιθανού αποτελέσματος, η δέουσα επιμέλεια μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική ανησυχία και παράλυση αποφάσεων », εξηγεί ο dr. Ο J. Christopher Fowler, διευθυντής επαγγελματικής ευεξίας στο Houston Methodist

Η υπερβολική σκέψη μπορεί να είναι μια συνήθεια που δύσκολα κόβεται. Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερο σκεφτόμαστε κάτι, τόσο λιγότερο χρόνο και ενέργεια έχουμε για να γίνουμε παραγωγικοί. Δημιουργείται αυτό που οι ψυχολόγοι θεωρούν ως παράλυση της υπερανάλυσης. Οι διαρκώς ανακινούμενες σκέψεις μπορεί να είναι εξαντλητικές και, αν αφεθούν ανεξέλεγκτες, η υπερβολική σκέψη μπορεί να συμβάλει στο άγχος και την εξάντληση. Δημιουργείται ουσιαστικά μία συναισθηματική ομίχλη, κατά την οποία το άτομο, όσο περισσότερο σκέφτεται, τόσο πιο πολύ μπορεί να μπερδεύεται και να νιώθει άγχος και πίεση.

Είδη υπερανάλυσης και αντιμετώπιση

Αλλά για να αντιμετωπιστεί πραγματικά αυτό το ζήτημα, το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση του προβλήματος. Πολλές φορές δεν αντιλαμβανόμαστε ότι υπεραναλύουμε, και το μυαλό μας οδηγείται αυτόματα σε έναν κύκλο αρνητικών σκέψεων.

Είναι όμως εξίσου σημαντικό πρώτα να αναγνωρίσουμε και να κατανοήσουμε ότι υπάρχουν στην πραγματικότητα τρεις μορφές υπερβολικής σκέψης: μηρυκασμός, άγχος για το μέλλον και υπερανάλυση. Οπλισμένοι με αυτή τη γνώση, είναι δυνατό να αναπτυχθούν στοχευμένες στρατηγικές που οδηγούν σε ουσιαστική και διαρκή αλλαγή για τους εργαζόμενους και τους οργανισμούς που τους απασχολούν.

Μηρυκασμός (Rumination)

Πρόκειται για την τάση να ξαναζούμε παρελθοντικά γεγονότα και να αναλύουμε τι πήγε στραβά. Αυτή η μορφή υπερανάλυσης μας καθηλώνει στο παρελθόν και δεν μας αφήνει να προχωρήσουμε μπροστά. Ο μηρυκασμός περιγράφεται καλύτερα ως ένας διανοητικός βρόχος όπου μένεις σε γεγονότα του παρελθόντος, ιδιαίτερα αρνητικά ή οδυνηρά. Αυτοί που μηρυκάζουν συχνά παγιδεύονται σε μια δίνη τύψεων, ενοχών και σεναρίων «θα έπρεπε να κάνω κάτι άλλο, θα μπορούσα να πω όχι». Αναθεωρούν τι πήγε στραβά, συχνά κατηγορώντας τον εαυτό τους.

Τρόποι αντιμετώπισης

Αντί να αφήσετε τον μηρυκασμό να σας ταλαιπωρεί ολόκληρη την ημέρα, περιορίστε τον σε μια διαχειρίσιμη, συνειδητή χρονική περίοδο — συνήθως όχι περισσότερο από 15 έως 30 λεπτά. Επιλέξτε μια ώρα της ημέρας ( όχι όμως πριν τον ύπνο) και ένα συγκεκριμένο μέρος για τις εμμονικές αυτές σκέψεις. Χωρίστε τις ανησυχίες σας σε δύο κατηγορίες: αυτές που μπορείτε να ελέγξετε και αυτές που δεν μπορείτε.

Για ανησυχίες υπό τον έλεγχό σας, σκεφτείτε πιθανές ενέργειες ή λύσεις με ηρεμία και ψυχραιμία. Για παράδειγμα, εάν ανησυχείτε για την τήρηση μιας προθεσμίας, τα βήματα δράσης σας θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν το να πείτε όχι σε μια άλλη δέσμευση. Κάθε φορά που προκύπτει μια ανεξέλεγκτη ανησυχία, δοκιμάστε να την εκφράζετε δυνατά, καθώς έτσι παύει να είναι μία σκέψη που γιγαντώνεται και μπορείτε να τη διαχειριστείτε πιο εύκολα με αντικειμενικότητα και ρεαλισμό. Εάν ο μηρυκασμός εμφανιστεί έξω από τον καθορισμένο χρόνο ανησυχίας σας, υπενθυμίστε στον εαυτό σας απαλά: «Όχι τώρα, θα το αντιμετωπίσω αργότερα», κάτι που βοηθά να αποκτήσετε μεγαλύτερη επίγνωση και έλεγχο στα μοτίβα σκέψης σας.

Ανησυχία για το μέλλον (Worrying)

Εδώ, το άτομο εστιάζει στο μέλλον και στις πιθανές αρνητικές συνέπειες καταστάσεων που δεν έχουν συμβεί ακόμα. Η ανησυχία δημιουργεί στρες και αδυναμία ελέγχου, καθώς το άτομο προσπαθεί να προβλέψει και να αποφύγει αρνητικές εξελίξεις. Αν και κάποιος βαθμός προσμονής είναι ευεργετικός, η μόνιμη ανησυχία για το μέλλον μπορεί να κλιμακωθεί σε σημείο που θα σας κρατήσει πίσω. Η αβεβαιότητα για το τι μπορεί να συμβεί, η πιθανότητα αποτυχίας και ο φόβος για το άγνωστο μπορούν να το γιγαντωθούν και να σας αδρανοποιήσουν .

Τρόποι αντιμετώπισης

Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι οι σκέψεις σας δεν είναι γεγονότα. Κάθε σκέψη που έχετε δεν θα είναι αληθινή, ακριβής ή ακόμα και ρεαλιστική. Είναι σημαντικό να επαναπλαισιώσετε τον τρόπο αντιμετώπισης προβλημάτων με έναν πιο θετικό τρόπο σκέψης και να μάθετε να εξετάζετε εναλλακτικά σενάρια.

Χρησιμοποιήστε λοιπόν την ικανότητά σας να προσβλέπετε στα πλεονεκτήματά σας. Προβάλλοντας νοητικά τον εαυτό σας στο μέλλον, σε ένα θετικό σενάριο, ξεπερνάτε το σημείο των τρεχουσών ανησυχιών σας. Συνειδητοποιείτε ότι σε σχέση με τη ζωή, με την εξέλιξη σας και τις προοπτικές σας, ο φόβος και το άγχος για ένα project για παράδειγμα είναι απλά ένα μικρό βήμα, δεν καθορίζει τη ζωή σας και το μέλλον σας. Αυτή η στρατηγική, γνωστή ως χρονική απόσταση, μπορεί να μειώσει την αμεσότητα και την ένταση των ανησυχιών σας, βοηθώντας σας να εστιάσετε στο παρόν με μια πιο ήρεμη, πιο ισορροπημένη νοοτροπία.

Μπορείτε επίσης να επιλέξετε να εξασκήσετε την «επιλεκτική άγνοια» μειώνοντας την έκθεσή σας σε περιττούς στρεσογόνους παράγοντες. Προσπαθείστε να μειώσετε πληροφορίες που μπορεί να επιδεινώσουν το άγχος και περιοριστείτε σε θετικές σκέψεις χωρίς κινδυνολογία. Η χρήση της λογικής και η ανάλυση των γεγονότων με ρεαλιστική βάση μπορούν να μας βοηθήσουν να μειώσουμε την υπερανάλυση. Ρωτώντας τον εαυτό μας αν οι σκέψεις μας έχουν πραγματική βάση ή αν αποτελούν αποκυήματα φαντασίας, μπορούμε να τις φιλτράρουμε και να εστιάσουμε στα σημαντικά.

Υπερβολική σκέψη – Υπερανάλυση

Ενώ ο μηρυκασμός και το άγχος για το μέλλον δεσμεύονται από τον χρόνο η υπερανάλυση επικεντρώνεται στο βάθος. Περιλαμβάνει μια απίστευτα βαθιά κατάδυση σε ένα θέμα, σκέψη ή κατάσταση, συχνά σε σημείο υπερβολής. Αν και αυτό μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε βαθιές γνώσεις, τις περισσότερες φορές έχει ως αποτέλεσμα να κολλάμε σε λεπτομέρειες που μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα σχετικές.

Τρόπος αντιμετώπισης

Αντί να προσπαθείτε για την τέλεια επιλογή, στοχεύστε σε μια που είναι «αρκετά καλή». Η προσπάθεια για τελειότητα συχνά οδηγεί σε παράλυση. Το να έχεις σαν στόχο κάτι αδύνατο, και να έχεις για τον εαυτό σου ένα άπιαστο πρότυπο σίγουρα θα δημιουργήσει έντονο στρες και ψυχικές ανισορροπίες. Αν και το να στοχεύεις ψηλά φαίνεται σαν μια θετική στρατηγική, η τελειομανία εμποδίζει την επιτυχία. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι ο στόχος δεν είναι να εξαλείψετε όλη τη βαθιά σκέψη, αλλά μάλλον να την αποτρέψετε από το να εξελιχθεί σε μη παραγωγικό είδος.

Μια από τις πιο αποτελεσματικές τεχνικές είναι η εξάσκηση της ενσυνειδητότητας (mindfulness). Αυτή η τεχνική μάς βοηθά να παραμένουμε εστιασμένοι στο παρόν, αποφεύγοντας να ξαναζούμε το παρελθόν ή να ανησυχούμε για το μέλλον. Η ενσυνειδητότητα διδάσκεται σε ψυχοθεραπείες όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), η οποία έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της υπερανάλυσης.

Αν η υπερανάλυση αρχίζει να επηρεάζει σοβαρά την ποιότητα της ζωής μας, η αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας είναι απαραίτητη. Η ψυχοθεραπεία, και συγκεκριμένα η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, μπορεί να μας βοηθήσει να μάθουμε πώς να ελέγχουμε την υπερβολική σκέψη και να διαχειριζόμαστε το άγχος μας. Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη διάκριση ποιες ανησυχίες είναι παραγωγικές ή μη παραγωγικές και θα σας βοηθήσει να σταματήσετε να έχετε εμμονή, να μηρυκάζετε και να ασχολείστε με πράγματα που δεν είναι χρήσιμα.

 

➸ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, X/Twitter και Instagram.

 

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News