Αν και έχουμε αρχίσει να συζητάμε το θέμα της κλιματικής αλλαγής εδώ και 15 χρόνια περίπου, ποτέ δεν μας προκαλούσε φόβο ή άγχος και γι’ αυτό δεν λαμβάναμε τα απαραίτητα μέτρα τότε. Θεωρούσαμε ότι είναι κάτι πολύ μακριά από εμάς που δεν θα μας επηρεάσει στο άμεσο μέλλον.

Τελικά, αποδείχθηκε ότι είχαμε άδικο. Η υπερθέρμανση και τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν κάνει την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια και η ανάγκη για δράση είναι πιο επιτακτική από ποτέ.

Παρόλο που δεκάδες κλάδοι, όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες και οι εταιρείες τροφίμων, έχουν ευαισθητοποιηθεί περιβαλλοντικά μειώνοντας τη κατασπατάληση των φυσικών πόρων και προσπαθώντας να περιορίσουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, δεν συμβαίνει το ίδιο και στον κλάδο της μόδας.

Μπορεί οι περισσότερες εταιρείες να έχουν χάρτινες σακούλες αντί για πλαστικές και κάποιες από αυτές να έχουν στραφεί στα ανακυκλωμένα υφάσματα, αλλά ακόμα έχουν πολύ δρόμο να διανύσουν μέχρι να πούμε ότι έχουν πετύχει την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα το 2015.

Η βιομηχανία της μόδας συμβάλλει κατά 10% παγκοσμίως στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ευθύνεται για το 20% του συνόλου των λυμάτων που απορρίπτονται ετησίως.

Από την παραγωγή των ρούχων, κάθε χρόνο δημιουργούνται 92 εκατομμύρια τόνοι κλωστοϋφαντουργικά απόβλητα, με το 87% εξ’ αυτών να καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή να αποτεφρώνονται, ρυπαίνοντας το περιβάλλον με τα αέρια του διοξειδίου του άνθρακα. Όσο λαμπερή κι αν είναι η μόδα, τόσο μολύνει το περιβάλλον. Και τι να κάνεις την λάμψη, αν δεν μπορείς να βγεις από το σπίτι σου λόγω των υψηλών θερμοκρασιών;

Οι καταναλωτές ευαισθητοποιούνται όλο και περισσότερο στα ζητήματα της κλιματικής κρίσης και στρέφονται στη βιώσιμη μόδα κάνοντας upcycling ή αγορές από second hand μαγαζιά και brands που έχουν ως πρώτη ύλη τα ανακυκλώσιμα υλικά.

Αφού οι καταναλωτές έχουν αποκτήσει περιβαλλοντική συνείδηση και στον τομέα της μόδας, μήπως έχει έρθει ο καιρός να το κάνει το ίδιο και η βιομηχανία της; Η απάντηση προφανώς είναι «ναι» και θα πρέπει να ξεκινήσουν με την πιο επιτακτική ανάγκη: τη μείωση των ετήσιων εκπομπών άνθρακα και των επιπέδων χρήσης νερού.

Πρόσφατα διάβαζα για την απανθρακοποίηση, δηλαδή τη μετάβαση από τη χρήση ορυκτών καυσίμων, όπως ο άνθρακας, το φυσικό αέριο ή το πετρέλαιο, σε πηγές ενέργειας χωρίς άνθρακα, όπως είναι η αιολική και η ηλιακή.

Η απανθρακοποίηση, λοιπόν, είναι μία πιθανή και πολύ καλή λύση για τη βιομηχανία της μόδας. Με τη χρήση μηχανημάτων που απαιτούν λιγότερη ενέργεια ή εκείνων που τροφοδοτούνται από ηλεκτρικά δίκτυα που παρέχονται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα εργοστάσια παραγωγής των ρούχων θα γίνουν φιλικά προς το περιβάλλον και θα βοηθήσουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Δυστυχώς, δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Αν σκεφτούμε ότι οι περισσότερες από τις εταιρείες έχουν αναθέσει την παραγωγή των προϊόντων σε χώρες που οικονομικά δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν την ενεργειακή μετάβαση και εξακολουθούν να βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα – Κίνα, Ινδία, Μπαγκλαντές και Πακιστάν- είναι αρκετά δύσκολο να υπάρξει καθολικά η πολυπόθητη πράσινη μετάβαση, εκτός αν γίνει η απαραίτητη χρηματοδότηση από τις εταιρείες- κολόσσους που πλουτίζουν βλάπτοντας το περιβάλλον.

Μία νέα βιώσιμη τάση σύμφωνα με το Medium, είναι η ενσωμάτωση της χρήσης βιοϋφασμάτων (όπως φύκια και μανιτάρια), ανακυκλωμένων υφασμάτων και βιοϋλικών όπως το βιο-οξικό σε ευρύτερη κλίμακα. Η Ray-Ban αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα που υιοθέτησε με επιτυχία το βιο-οξικό για να αντικαταστήσει τους πλαστικούς σκελετούς του μοντέλου γυαλιών ηλίου “Warren”.

Με την ανάπτυξη των βιοϋλικών τα επόμενα χρόνια, τα προϊόντα που θα δημιουργούνται από αυτά, θα έχουν την ίδια μακροζωία και αντοχή όπως τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα που προέρχονται από ορυκτά καύσιμα και δεν θα είναι μόνο πιο φιλικά προς το περιβάλλον, αλλά και το κόστος παραγωγής τους θα μειωθεί αρκετά.

Εκτός από αυτές τις αλλαγές, τα εργοστάσια μπορούν να αυξήσουν τη χρήση βιώσιμων πρώτων υλών όπως το οργανικό βαμβάκι και άλλες φυτικές ίνες όπως το μπαμπού και η κάνναβη, υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν πιο εύκολα και να ενισχύσουν αποτελεσματικότερα την κυκλική οικονομία των υφασμάτων.

Εκτός από τις βιώσιμες λύσεις για την παραγωγή των υφασμάτων, η βιομηχανία της μόδας πρέπει να επικεντρωθεί τα επόμενα χρόνια και στη βελτιοποίηση των συστημάτων διαχείρισης των λυμάτων τους.

Το νερό που βρίσκεται σε αυτά συστήματα δεν επεξεργάζεται επαρκώς με αποτέλεσμα όταν αυτό καταλήγει στις υδάτινες οδούς να μολύνει τα φυτά και άλλους έμβιους οργανισμούς.

Ένας τρόπος για να μολύνεται λιγότερο το νερό, είναι η μείωση των κύκλων πλύσης και βαφής των ρούχων και όταν αυτό είναι αναπόφευκτο, θα πρέπει να γίνεται χρήση φιλικών προς το περιβάλλον βαφών, ενώ οι ισχυρές χημικές βαφές θα χρησιμοποιούνται στο ελάχιστο.

Βιωσιμότητα και συνθήκες εργασίας

Αν και η βιωσιμότητα έχει συνδεθεί σε μεγάλο ποσοστό με το περιβάλλον, είναι το ίδιο σημαντική και στην εργασία. Tα περισσότερα από τα ρούχα μας κατασκευάζονται σε χώρες στις οποίες τα δικαιώματα των εργαζομένων είναι ελάχιστα ή ανύπαρκτα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις επιστρατεύουν ανήλικα παιδιά για ακόμη πιο φθηνό εργατικό δυναμικό.

Αν και συχνά ακούμε τις εταιρείες ότι αν δεν τους έδιναν αυτές μισθό κατά πάσα πιθανότητα, δεν θα είχαν εργασία, αυτό δεν αναιρεί την εκμετάλλευση των φτωχών πληθυσμών, οι οποίοι δεν είχαν άλλη επιλογή. Αυτό επιβεβαιώνεται από τον όρο “δουλεμπορική εργασία” που χρησιμοποιεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να περιγράψει τις σημερινές συνθήκες εργασίας των εργαζομένων στην ένδυση στην Ασία.

Το SHEIN είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που κάνει χρήση της δουλεμπορικής εργασίας. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ του Channel4, “Inside The Shein Machine”, τα ρούχα της εταιρείας κατασκευάζονται από άτομα που εργάζονται σε μη ασφαλείς συνθήκες, χωρίς πρωτόκολλα ασφαλείας, όπως παράθυρα και εξόδους κινδύνου.

Πολλοί εργάζονται επίσης χωρίς συμβάσεις, με αποτέλεσμα να μην λαμβάνουν ούτε τον κατώτατο μισθό. Όπως έδειξαν οι κάμερες που είχαν πάει μυστικά στα εργοστάσια της SHEIN να δουν τις συνθήκες εργασίας, όσοι εργάζονταν αναγκάζονταν να κάνουν 17ωρες βάρδιες προκειμένου να φτιάξουν εκατοντάδες ρούχα μέσα σε μία ημέρα, λαμβάνοντας ως μεροκάματο το ποσό των 20$, από τον οποίο μπορούσαν να αφαιρεθούν τα 14$ αν κάποια ρούχα είχαν λάθη.

Συνήθως όσοι εργάζονται στην Ασία για εταιρείες fast fashion εκτίθενται σε σκόνη πυριτίου, μόλυβδο και 8.000 διαφορετικές χημικές ουσίες που προκαλούν καρκίνο στον οργανισμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα περίπου 27 εκατομμύρια εργαζόμενοι να υποφέρουν από ασθένειες, οι οποίες έχουν προκληθεί από τις εργασιακές συνθήκες.

Επιπλέον, περίπου 1,4 εκατομμύρια τραυματισμοί σημειώνονται ετησίως σε αυτά τα εργοστάσια των fast fashion εταιρειών. Επειδή οι εργαζόμενοι δεν είναι ασφαλισμένοι και όπως είπαμε ο μισθός τους είναι πενιχρός, συχνά αυτοί οι τραυματισμοί και οι ασθένειες αφήνονται χωρίς θεραπεία.

Η ευαισθητοποίηση δεν υπάρχει μόνο σε περιβαλλοντικά ζητήματα, αλλά και σε ό,τι αφορά τον άνθρωπο και γι’ αυτόν πρέπει να μεριμνήσει περισσότερο ο ΟΗΕ, αλλά όλοι εμείς ασκώντας πίεση διαδικτυακά. Από την άλλη, για τα περιβαλλοντικά ζητήματα είναι σίγουρο ότι θα βρεθεί λύση, αφού αυτά αφορούν καθολικά, όλο τον πληθυσμό του πλανήτη μας.

Εν τω μεταξύ, μια πάντα καλή λύση αποτελεί η αγορά second-hand ρούχων, τα οποία ωφελούν το περιβάλλον και δε συναινούμε στην εκμετάλλευση των εργαζομένων των fast fashion εταιρειών.