Αν κάποιος σας απειλούσε να σας φυλακίσει, να σας βγάλει τα μάτια και μετά να σας δολοφονήσει, τι θα απαντούσατε; Σίγουρα δεν θα χρησιμοποιούσατε τη λέξη «άτακτος». Αποκαλούμε τους ανθρώπους άτακτους όταν είναι ενοχλητικοί ή σκανδαλιάρηδες (ή, σε διαφορετικό πλαίσιο, σεξουαλικά περιπετειώδεις). Είναι επίσης μια λέξη που προορίζεται για τα παιδιά που δεν τρώνε τα λαχανικά τους, όχι για τους δολοφόνους και τους βασανιστές. Ωστόσο, ο Σαίξπηρ τη χρησιμοποιεί ακριβώς με αυτόν τον τρόπο στον Βασιλιά Ληρ.

Αυτό είναι μόνο ένα μικρό παράδειγμα για κάτι που ονομάζεται σημασιολογική μετατόπιση. Συμβαίνει όταν μια συγκεκριμένη λέξη αλλάζει σταδιακά με την πάροδο πολλών ετών, ώσπου, μια μέρα αρκετούς αιώνες αργότερα, να σημαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. «Άτακτος», στην Αγγλία του Σαίξπηρ, ήταν ουσιαστικά ένας «αχρείος» άνθρωπος – ένας άψυχος, κακός και μισάνθρωπος. Υπάρχουν επίσης πολλά άλλα παραδείγματα.

Όταν τα δεξαμενόπλοια γίνονται ταχύπλοα

Αν και η σημασιολογική μετατόπιση συμβαίνει σε βάθος αιώνων, είναι εφικτό να εντοπίσουμε τη διαδρομή που ακολουθεί. Η γλώσσα πάντα άλλαζε, αλλά το κάνει με αργούς ρυθμούς, και σπάνια φτάνει πολύ μακριά. Η σημασιολογική μετατόπιση λειτουργεί σαν δέντρο, που μεγαλώνει αργά αλλά αποφασιστικά, και μόνο με την  αναδρομή στο παρελθόν μπορεί να εντοπιστεί. Μερικές φορές, η διαδικασία είναι τόσο αργή ώστε να φαίνεται στάσιμη. Η σύγχρονη ισλανδική γλώσσα, για παράδειγμα, έχει αλλάξει τόσο λίγο που ο μέσος Ισλανδός δεν θα δυσκολευόταν να διαβάσει το σαξονικό Beowulf, όπως επίσης και τα αρχαία ελληνικά, όπου λίγο πολύ μπορούμε να μαντέψουμε τι λέει η αρχαία ελληνική γραμματεία.

Αλλά ξαφνικά, στα τέλη του 20ού αιώνα, συνέβη κάτι περίεργο στον κόσμο. Ήρθε το διαδίκτυο!

Ισχυροί και αδύναμοι δεσμοί

Το 1986, οι γλωσσολόγοι James και Lesley Milroy επινόησαν δύο όρους: ισχυροί δεσμοί και αδύναμοι δεσμοί. Οι ισχυροί δεσμοί είναι οι φίλοι και οι συγγενείς που βλέπετε συνεχώς, αυτοί που πιθανώς μιλούν όπως εσείς και χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις, καθώς και παρόμοιες κωδικοποιήσεις. Οι αδύναμοι δεσμοί είναι οι άνθρωποι που συναντάτε αναπάντεχα, οι ξένοι και οι άγνωστοι με τους οποίους μιλάτε μια στο τόσο. Αυτό που υποστήριξαν οι γλωσσολόγοι είναι ότι οι αδύναμοι δεσμοί είναι αυτοί που εισάγουν νέους ή διαφορετικούς γλωσσικούς κανόνες. Αν μιλούσατε μόνο με την οικογένειά σας σε όλη σας τη ζωή, η γλώσσα σας δεν θα εξελισσόταν καθόλου. Αν φέρεις κάποιον καινούργιο, τα πράγματα αλλάζουν.

Σύμφωνα με τη γλωσσολόγο Gretchen McCulloch στο βιβλίο της Because Internet, «Το διαδίκτυο, λοιπόν, κάνει τη γλώσσα να αλλάζει γρηγορότερα, επειδή οδηγεί σε περισσότερους αδύναμους δεσμούς… [και] μπορείτε να γνωρίσετε ανθρώπους που δεν θα είχατε συναντήσει ποτέ αλλιώς». Με τα hashtags, τα viral βίντεο και το following αγνώστων, διαδρούμε συνεχώς με ανθρώπους διαφορετικών γλωσσικών κοινοτήτων. Ενώ πριν τους συναντούσαμε μόνο περιστασιακά αυτούς τους «αδύναμους δεσμούς», τώρα κολυμπάμε σε μια θάλασσα γλωσσικών αποκλίσεων και ξένων συνομιλητών.

Οι 3 γενιές των χρηστών του διαδικτύου:

Κάθε φορά που υπάρχει μια νέα εφεύρεση, υπάρχει επίσης μια εκ νέου διαπραγμάτευση σχετικά με το ποια εθιμοτυπία θα έπρεπε να διέπει τη χρήση της. Όταν εφευρέθηκε το τηλέφωνο, για παράδειγμα, ο Τόμας Έντισον πίστευε ότι οι συνομιλίες θα έπρεπε να ξεκινούν με ένα τυπικό «Γεια σας!», ενώ ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ υποστήριζε ένα ναυτικό «Ahoy!» (κάτι που με λυπεί βαθιά που δεν επικράτησε) Το διαδίκτυο δεν απέχει από αυτό.

Σύμφωνα με τον McCulloch, έχουν υπάρξει τρεις αναγνωρίσιμες γενιές χρηστών του διαδικτύου, που η καθεμία συνεισφέρει το δικό της κομμάτι στη γλώσσα του:

Γενιά 1: Οι «παλαίμαχοι» του Διαδικτύου

Ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο. Επειδή λίγοι από τους IRL (στην πραγματική ζωή) φίλους τους ήταν συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο, αυτοί οι άνθρωποι έπρεπε να χρησιμοποιούν «εργαλεία βασισμένα σε θέματα όπως το Usenet, το Internet Relay Chat (IRC), τα Bulletin Board Systems (BBSes), τα Multi-User Dungeons (MUDs), τα listservs και τα forums» για να προσεγγίσουν αγνώστους. Το Usenet ήταν το πιο διαδεδομένο, αποτελώντας πρόγονο του Reddit και των Google Groups (που τελικά το αντικατέστησαν). Η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι παλαίμαχοι του Internet ήταν αρκετά παρόμοια με αυτή που χρησιμοποιούσαν οι προγραμματιστές. Όπως μας λέει ο McCulloch, «μερικές από τις λέξεις του αποτελούσαν την αργκό της εποχής, όπως το «win» που σήμαινε «επιτυχία», και αργκό των υπολογιστών που αργότερα μπήκε στην επικρατούσα γλώσσα, όπως τα «feature», «bug» και «glitch». Άλλες είναι πολιτισμικοί όροι των χάκερ, όπως τα «foo» και «bar» ως ονόματα τοποθέτησης».

Γενιά 2: Το Κοινωνικό Διαδίκτυο

Η κύρια διαφορά μεταξύ αυτής της γενιάς και της προηγούμενης είναι ότι βλέπει το διαδίκτυο ως κοινωνικό μέσο. Οι «παλαιμαχοι» του Διαδικτύου διατηρούσαν κυρίως την κοινωνική τους ζωή εκτός σύνδεσης, αλλά το δεύτερο κύμα στράφηκε στα MSN, AOL/AIM, MySpace και WeBlog για να συνδεθεί με φίλους αλλά και με αγνώστους. Σιγά σιγά, το MySpace έδωσε τη θέση του στο Facebook και το Twitter, μέσω ιστοσελίδων on-line παιχνιδιών όπως το NeoPets και το Habbo Hotel. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κοινωνικής αλληλεπίδρασης δημιουργήθηκαν συντομογραφίες όπως τα «lol» και «wtf», emoticons όπως τα 🙂 και <3, και συμβάσεις όπως τα κεφαλαία γράμματα για τις φωνές. Στην αρχή προέκυψαν διαφωνίες και συζητήσεις. Ήταν «L.O.L.» ή «lol»; Θα έπρεπε να γράφετε με κεφαλαίο ή με παύλα το E-mail/email; Ποια ήταν η εθιμοτυπία για τη συγγραφή ηλεκτρονικών μηνυμάτων σε σχέση με τα κανονικά γράμματα; Όπως συμβαίνει και με τη γλώσσα στον πραγματικό κόσμο, τελικά καθιερώθηκαν κανόνες και τώρα νιώθουμε περίεργα να διαβάζουμε τα πράγματα με άλλον τρόπο.

Γενιά 3: Το Μεταδιαδίκτυο

Αν είχατε κάνει εγγραφή στα κοινωνικά δίκτυα όταν αυτά ήταν ακόμη νεοσύστατα πράγματα και με ελάχιστα μέλη, τότε πιθανότατα ανήκετε στην προηγούμενη φυλή. Αν, όμως, μπήκατε σε έναν ήδη πολύβουο διαδικτυακό κόσμο, εδώ ειστε! Σε αυτή την ομάδα, υπάρχουν δύο αξιοσημείωτες ομάδες: η πρώτη είναι η «ομάδα Facebook» (η οποία περιλαμβάνει το Facebook, το Twitter και το Youtube) και η δεύτερη είναι η ομάδα «Instant Messaging» (η οποία περιλαμβάνει το Snapchat, το Instagram, το iMessage και το WhatsApp). Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε η McCulloch, περίπου το ένα τρίτο των νέων 18-23 ετών ταυτίζεται με το σύμπλεγμα Facebook και οι μισοί με το σύμπλεγμα Instant Messaging.

Οι κρυφές ερμηνείες του lol

Στη γενιά μεταδιαδικτύου, συνέβησαν περίεργα πράγματα στην έκφραση (λέξη;) «lol» – η οποία ήταν σίγουρα πεζά γράμματα πλέον. Γλωσσικά, εξυπηρετεί μια συναρπαστική ποικιλία λειτουργιών.

Φυσικά, εξακολουθεί να λειτουργεί ως έκφραση γέλιου και διασκέδασης. Μπορείτε να απαντήσετε σε ένα αστείο με «lol», να το γράψετε με κεφαλαία ή να το συνοδεύσετε με θαυμαστικό αν θέλετε να το υπερτονίσετε. Αλλά το «lol» έχει και άλλες πιο σκοτεινές χρήσεις. Είναι ένας τρόπος για να απαλύνετε ένα δυνητικά παρεξηγημένο ή προσβλητικό μήνυμα ή και μια αμήχανη στιγμή, όπως όταν κάποιος λέει «Ήσουν τόσο μεθυσμένη χθες το βράδυ lol». Μπορεί επίσης να αποτελέσει έναν τρόπο για να φλερτάρετε: «Σου πάνε πολύ τα κόκκινα lol». Μπορεί παράλληλα να εκφράσει ή να υπογραμμίσει τον σαρκασμό: «Αυτή η διάλεξη είναι τόσο διασκεδαστική lol». Μπορεί ακόμη και να είναι παθητικά επιθετικό: «Το καλό που σου θέλω είναι να μου πάρεις ένα δώρο lol».

Το διαδίκτυο είναι, από πολλές απόψεις, μια Άγρια Δύση με κανόνες και αποκεντρωμένη εξουσία. Αλλά η γλώσσα εξακολουθεί να λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Νέες λέξεις ή χρήσεις συγκρούονται μεταξύ τους μέσω εκτεταμένων «αδύναμων δεσμών», και στη συνέχεια η χρήση θα καθορίσει τι κολλάει και τι όχι. Λέξεις όπως το «lol» μας δείχνουν ότι ορισμένες μεταγλωσσικές λειτουργίες αναδύονται επίσης για να λειτουργήσουν γύρω από το κείμενο ή το ψηφιακό μόνο μέσο.

Οι άνθρωποι θα θέλουν πάντα να μιλούν με τον ίδιο τρόπο και η γλώσσα εξακολουθεί να ακολουθεί ορισμένα πρότυπα. Το διαδίκτυο διαφέρει ως προς την ταχύτητα αλλά, όχι προς αυτή την βαθιά ριζωμένα ανθρώπινη ανάγκη για επικοινωνία.