«Νίκο δεν προλαβαίνω. Έχω πήξει κανονικά», μου είπε τις προάλλες η Ν., μητέρα ενός κοριτσιού 4 ετών και παντρεμένη, που εργάζεται ως HR assistant σε μια πολυεθνική εταιρεία. Είμαστε σε επικοινωνία εδώ και αρκετό καιρό μήπως και καταφέρουμε να συγχρονιστούμε για να πιούμε έναν καφέ, «οπουδήποτε», αλλά μάταια. Με τον συζύγό της έχουν μοιράσει τις υποχρεώσεις και στο τέλος της εβδομάδας κάνουν έναν απολογισμό για να βρουν τα «κενά» στο προγραμματισμό τους, να δουν τι πήγε λάθος και κάποια πράγματα δεν «έκλεισαν» όπως τα είχαν υπολογίσει. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Χ., πατέρας 2 αγοριών και παντρεμένος, που εργάζεται ως Manager σε μια επιχείρηση που ξεκίνησε κάποτε ως start-up και πλέον θεωρείται μια από τις πιο επικερδής επιχειρήσεις στη χώρα. «Φίλε, δεν έχω καθόλου χρόνο. Θέλουμε με την Ζ. να φέρουμε σε μια ισορροπία το σπίτι. Ο καθένας μας αναλαμβάνει μια δραστηριότητα, μια υποχρέωση ή εκκρεμότητα και προσπαθούμε να “πλανάρουμε” την καθημερινότητά μας».

Με τον Χ., πέρα από πολύ καλοί φίλοι, έχουμε υπάρξει στο παρελθόν και συνάδελφοι και ξέρω ακριβώς πώς λειτουργεί ο μηχανισμός αντίδρασής του σε περιόδους κρίσης: δημιουργεί ένα Excel και να αναζητά τις λύσεις μέσα από τα spreadsheet και συναρτήσεις. Όπως τότε, όταν μοιραζόμασταν κοινή επαγγελματική στέγη, έτσι και τώρα, ο Χ. συνεχίζει να βρίσκει «καταφύγιο» στο πρόγραμμα λογιστικών φύλλων της Microsoft και πιστεύει ότι αν βάλουμε τη ζωή μας σε κουτάκια -βλ. κελιά (cells) στο Excel- θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε όλα όσα μας συμβαίνουν και η ζωή θα είναι μια καλοκουρδισμένη μηχανή παραγωγικότητας. «Δεν είναι όμως η οικογένεια, δουλειά» του λέω. Ή μήπως είναι;

Αυτή η τάση, τα ζευγάρια να δημιουργούν ένα Excel και με βάση αυτό να πορεύονται, υπάρχει και στο εξωτερικό. Δημιουργούν ωρολόγιο πρόγραμμα ανά συμμετέχοντα (γονέας Α – γονέας Β) στην διεκπεραίωση των δουλειών και φροντίζουν με αυτόν τον τρόπο, όσο είναι δυνατόν, να διατηρείται μια ισορροπία στο σύνολο των «εργατοωρών» που αντιστοιχεί στον καθέναν. Οι ευθύνες χωρίζονται σε κατηγορίες, όπως Δραστηριότητες παιδιού (άθλημα κτλ) και Ευθύνες σπιτιού (πότισμα, καθάρισμα μπάνιου κ.α.), και μέσα από αυτές τις στήλες παρακολουθείται η εξέλιξη των εργασιών και ο χρόνος που έχει δαπανηθεί.

Μπορεί να σας τρομάζει η παραπάνω περιγραφή και να αναρωτιέστε πώς γίνεται ένα ζευγάρι να περνάει σε μια τέτοια φάση, πώς ο γάμος/η συγκατοίκηση/η συμβίωση μπορεί να μετατραπεί σε ένα ατελείωτο επιχειρηματικό μίτινγκ, αλλά κάποιοι που ακολουθούν αυτή την προσέγγιση νιώθουν ικανοποιημένοι με το οικογενειακό business plan. «Έτσι τα καταφέρνουμε. Έχουμε τρία παιδιά και αυτό είναι δουλειά. Η ζωή είναι δουλειά», είχε σχολιάσει σε ένα σχετικό θέμα η Allison στη Jo Piazza, δημοσιογράφο του Bustle.

Μέσα από τις περιγραφές φίλων αλλά και των δικών μου βιωμάτων, αναρωτιέμαι αν τέτοιες πρακτικές μπορούν όντως να λειτουργήσουν βοηθητικά ανάμεσα σε ένα ζευγάρι. Η ύπαρξη ενός κοινόχρηστου Excel, όπου ο καθένας θα σημειώνει την πορεία των task που έχει αναλάβει, μπορεί εν μέρει να θέσει κάποια όρια, να κάνει ευδιάκριτους κάποιους ρόλους, να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο στην διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ δύο ανθρώπων, ωστόσο οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν μπορεί να είναι περισσότεροι απ’ τα προβλήματα που πιθανόν προκύπτουν αν κάποιος δεν πετάξει τα σκουπίδια την ημέρα και την ώρα που «πρέπει». Όσο περισσότερο μετατρέπουμε μια οικογένεια σε οικογενειακή επιχείρηση τόσο πλησιάζουμε στην στιγμή που κάποια start-up θα εμφανιστεί λανσάροντας κάρτες, αντίστοιχες με αυτές που χρησιμοποιούνται για έναρξη-λήξη διαλλειμάτων και άφιξης-αποχώρησης από την εταιρεία, τις οποίες οι γονείς θα «χτυπάνε» με QR code πριν και αφού αλλάξουν πάνα στο παιδί τους.

Θα λύσει κάποια προβλήματα; Ίσως. Θα είναι πιο δίκαιος ο διαμοιρασμός ευθυνών; Πιθανόν. Είμαστε σίγουροι όμως πως θέλουμε να καταλήξουμε εκεί; Αμφιβάλλω.

Μια οικογένεια, είτε με χωρισμένους γονείς είτε όχι, αποτελείται από ένα σύνολο ατόμων όπου ο καθένας προσφέρει το δικό του σημαντικό και απαραίτητο κομμάτι στην ολοκλήρωση του παζλ. Σίγουρα σε αρκετές περιπτώσεις κάποιος επωμίζεται περισσότερα βάρη απ’ ό,τι κάποιος άλλος, παρόλα αυτά αν στον κοινωνικό θεσμό της οικογένειας εισχωρήσουν διεργασίες άλλων θεσμών και οργανισμών, θα αλλοιωθεί πλήρως η ταυτότητά της.

Οι λόγοι που τα ζευγάρια οδηγούνται στον μονόδρομο των λογιστικών φύλλων, είναι πολλοί. Από τη μια έχουμε τον σύγχρονο τρόπο ζωής όπου όλοι συνεχώς τρέχουν σαν χαμστεράκια σε ρόδα και από την άλλη υπάρχει η ψηφιοποίησή της. Από τον τρόπο που δουλεύουμε μέχρι τον τρόπο που εκφραζόμαστε, όλα γίνονται byte και μεταφράζονται σε δυαδικό σύστημα 0 και 1. Κάνουμε τέχνη με τεχνητή νοημοσύνη, είμαστε μονίμως μπροστά από μια οθόνη, αξιολογούμε τα πάντα με ισολογισμούς, αναζητούμε τεχνοκράτες και όχι προσωπικότητες για να κυβερνήσουν, εμπιστευόμαστε τους αριθμούς γιατί «αυτοί λένε την αλήθεια». Μόνο που τα στατιστικά είναι ταυτόχρονα και ο καλύτερος τρόπος για να πεις ψέματα, να αλλοιώσεις την πραγματικότητα ή να παρουσιάσεις μόνο ένα μέρος της.

Σκεφτείτε το εξής: Μέχρι πριν μερικά χρόνια στο ποδόσφαιρο είχαμε κάποια πολύ βασικά στατιστικά, τα οποία, υποτίθεται, αποτύπωναν «την εικόνα στο χορτάρι» σε αριθμούς. Για παράδειγμα, όμως, η ιστορική ήττα της Εθνικής Βραζιλίας από την Γερμανία, στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2014, με 7-1 δεν μπορούσε με τίποτα να αναπαραστεί στα βασικά στατιστικά που γνωρίζαμε. Σύμφωνα με αυτά, η Βραζιλία είχε κατοχή μπάλας 51% έναντι 49% της Γερμανίας και τα σουτ προς την εστία -το μεγαλύτερο «ψέμα» των στατιστικών- ήταν πάλι υπέρ των Βραζιλιάνων (13). Τότε πώς δέχθηκαν 7 γκολ, από τα 12 σουτ προς την εστία που έκαναν οι Γερμανοί; Αυτό το κενό, αργότερα, καλύφθηκε με advanced στατιστικά τα οποία κατάφεραν όχι μόνο να αναλύσουν τι συμβαίνει πραγματικά στο γήπεδο αλλά και να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα το ποδόσφαιρο. Πλέον οι ομάδες δεν αναζητούν αμυντικούς που κάνουν πολλά τάκλιν -που θαυμάζονται από το κοινό- αλλά αυτούς που μαρκάρουν «περιοχές» και δεν σου γεμίζουν το μάτι. Είναι πιο αποτελεσματικοί, ανέκαθεν ίσως ήταν, και τώρα οι ομάδες ξέρουν πως να τους ανακαλύψουν κοιτώντας τα σωστά στατιστικά.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την excelοποίηση της ζωής. Το άτομο που έχει αναλάβει τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ μπορεί να καθυστερεί να το κάνει, αλλά ίσως προσφέρει στο σύνολο κάπως αλλιώς. Αυτός/αυτή που είχε ως task να ποτίσει τα λουλούδια ίσως να μην το έκανε όταν έπρεπε, αλλά πιθανόν να συνέβαλλε στην ολοκλήρωση κάποιου άλλου. Μπορεί κιόλας να μην έγινε τίποτα από όλα αυτά και απλά ο/η άλλος/άλλη να επέλεξε να ξεκουραστεί γιατί βρίσκεται στα πρόθυρα του εργασιακού burnout, γιατί περνάει μια ζόρικη συναισθηματική περίοδο, γιατί υπάρχουν τόσα πράγματα γύρω μας που επηρεάζουν τον ψυχικό κόσμο και το σώμα μας, σε τέτοιο βαθμό, που κάποιες στιγμές έχουν ανάγκη να μην κάνουμε τίποτα ή να αφιερώσουμε λίγο χρόνο στον εαυτό μας και να ακούσουμε τις σκέψεις μας.

Ακόμα ένα καμπανάκι που χτυπάει, σαν τα notification στο κινητό που μας εξουσιάζουν, είναι πως αν εντρυφήσουμε ακόμα περισσότερο σε αυτή την επιχειρηματική λογική, θα χαθεί ο ερωτισμός. Αν ο/η σύντροφος γίνει συνάδελφος ή, ακόμα χειρότερα, υπεύθυνος, είστε σίγουροι πως θα θέλετε να κάνετε σεξ μαζί του; Μπορεί κάτι τέτοιο σε εταιρικό περιβάλλον να ανεβάζει τα επίπεδα ηδονής, ωστόσο η καθημερινότητα σε ένα τριάρι στη Νίκαια δεν προσφέρει τον ίδιο ερεθισμό.

Κάποιοι ψυχολόγοι που ειδικεύονται σε θέματα σχέσεων με θεραπευτικές συνεδρίες ζευγαριών, προτείνουν εβδομαδιαίες -αν όχι μηνιαίες- συναντήσεις μεταξύ των ατόμων που αποτελούν τον πυρήνα της οικογένειας, σαν ένα μίτιγνκ Διοικητικού Συμβουλίου. Αυτό, σε κάποιες περιπτώσεις, σίγουρα μπορεί να φανεί χρήσιμο αλλά πολλές φορές υπάρχουν θέματα που τρέχουν «υπογείως» και προβληματισμοί που παραμένουν «βουβοί» για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Δεν μπορούν όλα να ειπωθούν σε οποιαδήποτε στιγμή ούτε να διαχειριστούμε αυτά που μας φοβίζουν σε προγραμματισμένες συζητήσεις και γι’ αυτό, ίσως, τα κρατάμε για τον εαυτό μας. «Μέχρι που σκας σαν χύτρα ταχύτητας» θα σκεφτείς και έχεις δίκιο. Κρατάω όμως τις επιφυλάξεις μου για την λογική του «όλα στη φορά» και βλέπουμε τι θα κάνουμε. Μπορεί κάτι να οδηγείται σε αδιέξοδο καιρό τώρα και απλά να θες η απόσταση που απομένει μέχρι την σύγκρουση με τον τοίχο να είναι «ήσυχη». Μέχρι τότε, ή και γενικότερα, αν μπορεί ένα Excel να σε βοηθήσει, να το φτιάξεις. Μην βασιστείς όμως σε αυτό γιατί θα χάσεις πολλά περισσότερα απ’ όσα στο τέλος θα κερδίσεις.