Πριν από 6 – 7 χρόνια το ηλεκτρονικό τσιγάρο απέκτησε τεράστια δημοτικότητα στις αγορές των καπνιστών. Καθώς είχε εμφανιστεί ως μια πιο “υγιηνή” εναλλακτική του τσιγάρου, πληθώρα εταιρειών λάνσαρε συσκευές ατμίσματος, κάθε μεγέθους με κάθε πιθανή γεύση σε μορφή υγρού. Στις παρέες η μόνιμη συζήτηση ήταν οι αντιστάσεις των μπαταριών, οι νέες γεύσεις, ο τρόπος συντήρησης και καθαρισμού της συσκευής. Μαγαζιά με εξειδίκευση στο άτμισμα άνοιγαν το ένα μετά το άλλο και ακόμα και άνθρωποι που δεν ήταν καπνιστές βρέθηκαν να κάνουν ρουφηξιές από ηλεκτρονικά τσιγάρα.  Μία ατμιστική φρενίτιδα. 

Οι μόδες όμως έρχονται για να φύγουν και να δώσουν τη θέση τους σε άλλες τάσεις. Η εναλλακτική του παραδοσιακού καπνίσματος έφερε στην αγορά τις συσκευές που θερμαίνουν τον καπνό και σταδιακά το ηλεκτρονικό τσιγάρο υποχώρησε. Λίγο κάτι ατυχήματα με τα λάδια, λίγο οι ατελειωτες έρευνες που έφεραν στην επιφάνεια τις επιβλαβείς συνέπειες του ατμίσματος, η παγκόσμια αγορά βίωσε σημαντική μείωση.

Μέχρι που, όπως κάθε μόδα, προσαρμόστηκε και επανήλθε με μια νέα ιδέα, πιο φρέσκια, γρήγορη, χωρίς πολλά εξαρτήματα, άμεση, όπως η εποχή μας και ιδιαίτερα ελκυστική σε σχεδιασμό. Με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης.

Αρκεί ένα σκρολάρισμα στο TikTok και η τάση του ατμίσματος μιας χρήσης είναι παραπάνω από viral. Με μία απλή επίσκεψη  σε ένα περίπτερο μπορείς να συνειδητοποιήσεις την μαζική πώληση ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης. Δεκάδες επιλογές, σε διάφορες γεύσεις, χρώματα, αρώματα. Είναι μία μόδα που τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει, ειδικά στις μικρές ηλικίες και η κατανάλωσή τους έχει αγγίξει επίπεδα ρεκόρ με τους περισσότερους εφήβους να είναι πλέον εθισμένοι στο άτμισμα. 

Τα ζητήματα που προκύπτουν πολλαπλά: Οι νέες ηλικίες εθίζονται σε μία μόδα χρωμάτων, νικοτίνης και γρήγορης κατανάλωσης ενώ το περιβάλλον υποφέρει από τα εκατομμύρια απόβλητα που οι συσκευές ατμίσματος μιας χρήσης εναποθέτουν στον πλανήτη. 

Τι είναι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης;

Όπως το ηλεκτρονικό τσιγάρο που υπάρχει στην αγορά χρόνια και ήρθε να μετριάσει τις επιπτώσεις του καπνίσματος κανονικών τσιγάρων, τα μιας χρήσης, έχουν ακριβώς την ίδια χρήση ατμίσματος, απλά, μόλις το υγρό ή η μπαταρία εξαντληθεί, τότε απλά το πετάς. 

Δεν έχεις καλωδιάκια, φορτιστές, υγρά γεμίσματος, καθαριστικά φίλτρων, μπαταρίες και όλα αυτά τα εξαρτήματα των παραδοσιακών ατμιστών. Πας απλά στο περίπτερο, διαλέγεις ποια γεύση σου αρέσει και πόσες εισπνοές θες να έχει (πωλούνται ανάλογα με τις ρουφηξιές, από 500 μέχρι 7000) και απλά ξεκινάς το άτμισμα. Ενδεικτικά, 600 ρουφηξιές εισοδυναμούν με 3 πακέτα τσιγάρων. 

Όταν σταματάς η μπαταρία μπαίνει σε stand by mode για να επανεκκινηθεί όταν ξαναρουφήξεις ατμό. Μόλις δεν έχει πια άλλο απόθεμα εισπνοών ή μπαταρίας, απλά το πετάς. Και παίρνεις άλλο. 

Το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης αποτιμήθηκε σε 5,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 202, 6,34 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022 και αναμένεται να επεκταθεί με σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) 11,2% από το 2022 έως το 2030. Σύμφωνα με τα στοιχεία, μέχρι το το 2032 θα αγγίξει τα 18,32 δισεκατομμύρια δολάρια. 

 Σύμφωνα με ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε από την Εθνική Βιβλιοθήκη Ιατρικής, τον Φεβρουάριο του 2022, η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων μιας χρήσης μεταξύ των νεαρών ενηλίκων στις ΗΠΑ αυξήθηκε στο 50,2% από την προηγούμενη γραμμή βάσης 22,1%. 

Δημοφιλή στις νέες ηλικίες

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στις νέες ηλικίες καθώς είναι έτοιμα προς χρήση και δεν απαιτούν καμία τεχνική γνώση, ούτε διαδικασίες συντήρησης και καθαρισμού. Σε μία εποχή που οι νέες τεχνολογίες και τα κοινωνικά δίκτυα λειτουργούν με ακραίες ταχύτητες, το γρήγορο άτμισμα ήρθε για να κεντρίσει το ενδιαφέρον της γενιάς Ζ.    Μπορούν να αγοραστούν σχεδόν οπουδήποτε πωλούνται τσιγάρα, γεγονός που τα καθιστά ελκυστικά ως παρορμητική αγορά.

Σύμφωνα με έρευνες,  1 στους 4 έφηβους ομολογεί ότι χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό τσιγάρο σε τακτική βάση ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο το άτμισμα σε παιδιά ηλικίας 11-17 ετών αυξήθηκε από 4% το 2020 σε 7% το 2022, ανέφερε η έρευνα. Ενώ το ποσοστό των εφήβων που ανέφεραν ότι έχουν δοκιμάσει ποτέ άτμισμα αυξήθηκε από 14% το 2020 σε 16% το 2022 (Από το 16%, το 52% υποστήριξε ότι ήδη χρησιμοποιούσε ατμιστές μίας χρήσης, ποσοστό που ήταν μόνο 7% το 2021).

Σύμφωνα με άλλες αναφορές, η έρευνα διαπίστωσε ότι οι ατμιστές μιας χρήσης είναι επί του παρόντος οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενοι τύποι συσκευών, με ανησυχητική αύξηση από 7% το 2020 και 8% το 2021, σε 52% το 2022. 

Οι 600 ρουφηξιές ισοδυναμούν με περίπου 40 τσιγάρα, οι περισσότεροι χρήστες συνήθως το καταναλώνουν σε διάστημα αρκετών ημερών. Αν και αυτό είναι βολικό για πρώην καπνιστές και όσους προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα, δεν είναι καλά νέα για τους εφήβους που δεν έχουν καπνίσει ποτέ τσιγάρα στο παρελθόν.

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης έχουν σχεδιαστεί ειδικά για ενήλικες που είναι προϋπάρχοντες καπνιστές και οι οποίοι έτσι έχουν ήδη κάποια ανοχή στη νικοτίνη και μια ιδέα για τα δικά τους όρια.  Ωστόσο, ένας έφηβος που παίρνει για πρώτη φορά έναν ατμιστή μιας χρήσης εκτίθεται άμεσα σε μία χημική ουσία στην οποία δεν είναι ακόμη συνηθισμένος ειδικά όταν προέρχεται από μη ρυθμιζόμενα προϊόντα μιας χρήσης- με καταστροφικές για την υγεία συνέπειες. 

Τραγικό αποτύπωμα στο περιβάλλον

Σύμφωνα με μια έρευνα του ΜΚΟ Material Focus, στο ηνωμένο Βασίλειο υπολογίζεται ότι αγοράζονται 14 εκατομμύρια ατμιστές μιας χρήσης μηνιαίως. Το Ίδρυμα CDC,, υπολογίζει ότι κάθε μήνα στις ΗΠΑ, οι καταναλωτές αγοράζουν 11,9 εκατομμύρια ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης. Ποσά τρομακτικά! 

Ειδικά αν σκεφτεί κανείς, ότι δισεκατομμύρια πλαστικά εξαρτήματα καταλήγουν στις χωματερές μαζί με τις μπαταρίες λιθίου, με τα καλώδια και τα κυκλώματα της συσκευής αλλά και με τη νικοτίνη που περιέχεται στο υγρό. 

Αυτά τα απόβλητα έχουν τρομακτικό αντίκτυπο στο περιβάλλον και τον πλανήτη. Ο πλαστικός σωλήνας της συσκευής δεν θα βιοδιασπαστεί ποτέ, θα χωριστεί μόνο σε μικροπλαστικά, που σημαίνει ότι το άτμισμά σας είναι ουσιαστικά πλαστικό μιας χρήσης. Η μπαταρία λιθίου, ωστόσο, αποτελεί ακόμη μεγαλύτερη περιβαλλοντική ανησυχία.

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης αποτελούν επίσης πιθανό σοβαρό κίνδυνο όταν δεν ανακυκλώνονται, καθώς οι μπαταρίες ιόντων λιθίου μπορούν να προκαλέσουν φωτιά όταν συνθλίβονται σε ένα φορτηγό απορριμμάτων ή σε μια μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων.

Εκτός από τον κίνδυνο πυρκαγιάς από τις μπαταρίες λιθίου, η εσφαλμένη απόρριψη μπορεί επίσης να προκαλέσει διαρροή πλαστικών χημικών και τοξικών ηλεκτρονικών αποβλήτων στο περιβάλλον. Αλλά το λίθιο που καταλήγει στις χωματερές είναι στην πραγματικότητα επίσης σπατάλη ενός πολύτιμου πόρου που η ζήτησή του πρόκειται να πενταπλασιαστεί μέχρι το 2030. Είναι δύσκολο να βρεθεί και η εξόρυξη του απαιτεί πολλή ενέργεια και νερό.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης ταξινομούνται ως απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), που σημαίνει ότι πρέπει να απορριφθούν σε ένα οικιακό κέντρο ανακύκλωσης ή στο κατάστημα από όπου τα αγοράσατε σε ειδικούς κάδους ανακύκλωσης.

Οι μπαταρίες λιθίου πρέπει να ανακυκλώνονται με συγκεκριμένο τρόπο. Σε ειδικούς κάδους, που βρίσκονται σε συγκεκριμένα μέρη. Αυτό σημαίνει ότι, ή θα πρέπει να υπάρχει σε εθνικό επίπεδο ένας τρόπος να αποσυναρμογολούν τα άχρηστα ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης και να ανακυκλώνουν τα μέρη του, ή ο καταναλωτής, να μπαίνει στη διαδικασία να πετά το κάθε μέρος σε άλλο κάδο, κάτι που με μαθηματική ακρίβεια, ειδικά στην Ελλάδα δεν συμβαίνει. 

Κάθε ατμιστής μίας χρήσης περιέχει κατά μέσο όρο 0,15 γραμμάρια λιθίου και με πάνω από 1,3 εκατομμύρια συσκευών μίας χρήσης που πετιούνται κάθε εβδομάδα, συσσωρεύονται περίπου 10 τόνοι λιθίου ετησίως, ισοδύναμο με το λίθιο για 1200 μπαταρίες  ηλεκτρικών οχημάτων

Ανακύκλωση τώρα!

Είναι, φυσικά, μόνο ένα μέρος ενός τεράστιου παγκόσμιου προβλήματος απορριμμάτων και περιβαλλοντικής ρύπανσης που πηγάζει από σχεδόν οτιδήποτε κάνουν οι άνθρωποι – από smartphone, εκατομμύρια πλαστικά ποτήρια του καφέ, πλαστικές συσκευασίες λαχανικών μέχρι ολοένα μεγαλύτερα και πιο «έξυπνα» αυτοκίνητα. 

Ωστόσο, όταν πλέον η πώλησή τους αγγίζει τα δισεκατομμύρια τεμάχια, ο αντίκτυπος που έχει στο περιβάλλον είναι τρομακτικός και πρέπει να ρυθμιστεί. 

Είναι σημαντικό να αλλάξει το marketing αυτών των συσκευών και να προωθηθεί η λογική της ανακύκλωσης. Έχοντας στο μυαλό την τάση της μιας χρήσης, τα περισσότερα καταλήγουν σε κάδους σκουπιδιών. Θα πρέπει τόσο οι κατασκευαστές όσο και οι έμποροι λιανικής πώλησης να προωθούν την ανακύκλωσή τους, τοποθετώντας σημεία συλλογής στα καταστήματά τους και εστιάζοντας τις διαφημίσεις για τη χρήση τους στην επαναχρησιμοποίηση της μπαταρίας και του πλαστικού μέσω της ανακύκλωσης. 

Με πληροφορίες από:  Bureau of Investigative Journalism., Material Focus, Time, Actions on smoking and health