Το μήνυμα που αναγραφόταν στα πανό κατά τη διάρκεια των αντιτουριστικών διαδηλώσεων των Καναρίων Νήσων τον περασμένο Απρίλιο δεν θα μπορούσε να είναι σαφέστερο: «Τουρίστες: σεβαστείτε τη γη μου!: Καλωσήρθατε στην εποχή του Bad Tourism και στην “επανάσταση” των ντόπιων εναντίον των “κακών τουριστών”.

Καθώς πλησιάζει η περίοδος αιχμής των ταξιδιών για το βόρειο ημισφαίριο, το ίδιο συμβαίνει και με την άνοδο του αντιτουριστικού αισθήματος μεταξύ των ντόπιων σε δημοφιλείς καλοκαιρινούς προορισμούς. Παρόμοιες διαμαρτυρίες έχουν παρατηρηθεί στη Βαρκελώνη, την Αθήνα, τη Μάλαγα και άλλες πόλεις της Ευρώπης με μεγάλη τουριστική κίνηση.

Όπως ανέδειξαν τα πρόσφατα συλλαλητήρια στα Κανάρια Νησιά, πολλοί κάτοικοι σε τόπους με υπερβολική τουριστική κίνηση επιθυμούν όλο και περισσότερο έναν καλύτερο τύπο τουρίστα: έναν τουρίστα που σέβεται τον τοπικό πολιτισμό και τη φύση και όχι έναν τουρίστα που πίνει φτηνή μπύρα στην παραλία και αφήνει πίσω του το άδειο μπουκάλι του με μια γόπα τσιγάρου στην άμμο.

Τώρα, πολλοί προορισμοί σε όλο τον κόσμο γίνονται όλο και πιο… εκδηλωτικοί σχετικά με το είδος των τουριστών που θέλουν στους δρόμους τους – και, αντίστοιχα, το είδος που δεν θέλουν. Στη λίστα με τα «ναι» είναι τουρίστες που ξοδεύουν χρήματα στα τοπικά καταστήματα, ενισχύουν την τοπική οικονομία και συμπεριφέρονται με σεβασμό. Στη λίστα με τα «όχι»; Οι μεθυσμένοι τουρίστες -συχνά Βρετανοί- που συμπεριφέρονται άσχημα, δεν σέβονται τις τοπικές παραδόσεις και επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή και τον τρόπο ζωής των ντόπιων.

Σύμφωνα με την ερευνήτρια του τουρισμού και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Aalborg, Carina Ren, πάντα υπήρχαν τουρίστες με κακή συμπεριφορά- απλώς τώρα είναι περισσότεροι από ποτέ.

«Οι τουρίστες πάντα θεωρούνταν παρείσακτοι», είπε. «Κάθε φορά που ταξιδεύουμε, υπάρχει μια πολιτιστική συνάντηση όπου ανταλλάσσουμε ιδέες και συγκρουόμαστε.Αυτό ίσχυε παλιά. Αλλά τώρα συμβαίνει κάτι διαφορετικό: ο όγκος των τουριστών. Οι τουρίστες δεν συμπεριφέρονται χειρότερα – απλώς είναι περισσότεροι».

Bad tourists παντού

Φέτος, στη Βαρκελώνη, οι τοπικές αρχές προχώρησαν στο ασυνήθιστο βήμα να αφαιρέσουν μια διαδρομή λεωφορείου από τους χάρτες της Google για να σταματήσουν τους τουρίστες να επιβιβάζονται, παραγκωνίζοντας ηλικιωμένους ντόπιους στη διαδικασία. Στις Βαλεαρίδες Νήσους της Ισπανίας, γνωστές για προορισμούς νυχτερινής ζωής όπως η Ίμπιζα και το Μαγκαλούφ, τέθηκαν σε ισχύ περιορισμοί στην κατανάλωση αλκοόλ σε μια προσπάθεια να ανακτηθεί ο έλεγχος στους ασύδοτους δρόμους της.

Στην πολυσύχναστη Βενετία, άρχισαν να επιβάλλονται τουριστικά τέλη για τους ημερήσιους εκδρομείς σε μια προσπάθεια να ανακοπεί η ροή των ατελείωτων επισκεπτών. Και το Μπαλί ανακοίνωσε πρόσφατα μια νέα τουριστική εισφορά μετά από μια σειρά περιστατικών με επισκέπτες που βεβηλώνουν ιερούς τόπους και συμπεριφέρονται με ασέβεια.

Και όλα αυτά συμβαίνουν, εύλογα, την ίδια στιγμή που συνεχίζεται η ανάκαμψη της ταξιδιωτικής βιομηχανίας μετά την πανδημία, όλο και περισσότεροι προορισμοί βλέπουν να καταρρίπτονται τα ρεκόρ τουρισμού.

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδίων και Τουρισμού προβλέπει ότι το 2024 θα σπάσει ρεκόρ για τον τουρισμό- μόνο στην Ισπανία, η οποία πέρυσι υποδέχτηκε το ρεκόρ των 85,1 εκατομμυρίων διεθνών επισκεπτών (αύξηση 19% σε σχέση με το προηγούμενο έτος), αναμένονται ακόμη περισσότεροι επισκέπτες μέχρι το 2024. Οι τουριστικές αρχές απολαμβάνουν την ταξιδιωτική έκρηξη που αποκαθιστά τις ισορροπίες μετά τα απελπιστικά ισχνά χρόνια της πανδημίας, αλλά -όπως δείχνουν οι κραυγές των τοπικών φωνών- η τουριστική έκρηξη δεν ωφελεί όλους.

Bad Tourism ή όταν η τουριστική έκρηξη δεν ωφελεί όλους

«Η συζήτηση δεν αφορά το “σωστό είδος” τουρίστα, αλλά το να διασφαλίσουμε ότι οι ντόπιοι επωφελούνται από τον τουρισμό», λέει ο Sebastian Zenker, ειδικός στον υπερτουρισμό και ακαδημαϊκός διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος Master in Sustainable Tourism and Hospitality Management στο Copenhagen Business School. «Αν κοιτάξετε τα Κανάρια Νησιά, το ένα τρίτο του πληθυσμού ζει στα όρια της φτώχειας. Ο τουρισμός προσφέρει μεγάλο εισόδημα σε αυτά τα νησιά – αλλά για ποιους; Δεν αρκεί να πούμε ότι θέλουμε να υποδεχόμαστε καλομαθημένους τουρίστες που είναι ήσυχοι και ξοδεύουν περισσότερα χρήματα, το θέμα είναι πού πάνε τα χρήματα. Αυτή τη στιγμή, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν επωφελείται».

«Αν οι ντόπιοι μπορούν να βγάλουν ένα καλό μεροκάματο από αυτό, αν μπορούν να δουν ότι κατασκευάζονται υποδομές, τότε μπορεί να υπάρξει μια υγιής συνύπαρξη και για τους δύο».

Η ιδέα του «σωστού είδους τουρίστα» εξακολουθεί να είναι ζωντανή στα κατά τόπους τμήματα μάρκετινγκ. Τα τουριστικά γραφεία επιλέγουν σποιους τύπους ανθρώπων και ποιες εθνικότητες θα απευθυνθούν, αναπτύσσοντας τμήματα της αγοράς που θεωρούν ότι είναι το σωστό είδος τουρίστα γι’ αυτά. Έτσι, θα δείτε καμπάνιες του Pure New Zealand που επικεντρώνονται σε επισκέπτες υψηλής ποιότητας (και εισοδήματος) που συμβάλλουν στο φυσικό περιβάλλον της χώρας, καμπάνιες του Visit Iceland που απευθύνονται σε διασκεδαστικούς κοσμοπολίτες και ανεξάρτητους εξερευνητές, ενώ το Άμστερνταμ έχει ανανεωμένο ενδιαφέρον για τους πολιτιστικούς τουρίστες και τον «υπεύθυνο τουρισμό».

Για την Antje Martins, εκπαιδεύτρια του Παγκόσμιου Συμβουλίου Αειφόρου Τουρισμού και υποψήφια διδάκτωρ στον τομέα του τουρισμού στο University of Queensland Business School, είναι ζήτημα καλύτερης διαχείρισης, όχι καλύτερου τύπου τουρίστα.

«Όταν οι ντόπιοι κατηγορούν τους τουρίστες για κακή συμπεριφορά, δεν πρόκειται μόνο για τους τουρίστες», είπε. «Είναι ένα σημάδι ότι η συνολική διαχείριση του τουρισμού έχει αποτύχει».

Η ίδια θεωρεί ότι αν ασκηθεί πίεση στους προορισμούς να μειώσουν τον αριθμό των τουριστών που δέχονται, είναι πιθανό να ανοίξουν την τουριστική αγορά μόνο σε πλουσιότερους ταξιδιώτες, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν υψηλά έσοδα, αποκλείοντας από την αγορά το χαμηλότερο επίπεδο. Αυτή η προσέγγιση ακολουθήθηκε στη Νέα Ζηλανδία το 2020, αλλά έπεσε στο κενό: ερευνητές του τουρισμού σημείωσαν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι τουρίστες που ξοδεύουν πολλά χρήματα συμβάλλουν περισσότερο στην οικονομία και, στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι και χειρότεροι για το περιβάλλον, ενώ οι τοπικοί σχολιαστές τη βρήκαν ελιτίστικη, σνομπ και εκτός πραγματικότητας.

Οι πιο σκληρές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν φόρους στον τουρισμό, όπως παρατηρείται στη Βενετία. Ενώ ένα ημερήσιο τέλος 5 ευρώ είναι δύσκολο να θεωρηθεί ως μεγάλο αντικίνητρο, άλλες χώρες χρησιμοποιούν αυτή την τεχνική ακόμη πιο τολμηρά. Το Μπουτάν έχει έναν ημερήσιο τουριστικό φόρο από το 2019, ο οποίος, στα 100 δολάρια την ημέρα, λειτουργεί ουσιαστικά ως φρένο στον όγκο των τουριστών που επισκέπτονται και στη διάρκεια της επίσκεψής τους, αλλά και αποκλείει όσους έχουν χαμηλό προϋπολογισμό.

«Δεν είστε ευπρόσδεκτοι»

Ο Zenker πιστεύει ότι υπάρχει μια άλλη παρέμβαση που θα δούμε περισσότερο τα επόμενα χρόνια: προορισμοί που λένε ενεργά σε ορισμένους τύπους ανθρώπων ότι δεν είναι ευπρόσδεκτοι. «Νομίζω ότι θα δούμε πολύ περισσότερο de-marketing τα επόμενα χρόνια», είπε, αναφέροντας τη διαφημιστική καμπάνια «Stay Away» του Άμστερνταμ το 2023, η οποία αποσκοπεί στο να αποθαρρύνει τους νεαρούς Βρετανούς άνδρες από το να αντιμετωπίζουν την πόλη ως μια φιλελεύθερη ζώνη για πάρτι.

«Αν δεν διαχειριζόμαστε σωστά τις επιπτώσεις του τουρισμού, τότε στην πραγματικότητα σκοτώνουμε τον προορισμό», δήλωσε. «Πρέπει να γίνουμε βιώσιμοι ως βιομηχανία, γιατί αν δεν το κάνουμε, τότε δεν θα μας μείνει στο τέλος κανένα προϊόν για να πουλήσουμε. Πρέπει να ταξιδεύουμε με προσοχή και να διασφαλίζουμε ότι αυτοί οι προορισμοί μπορούν να επιβιώσουν. Γιατί στο τέλος, για τους ανθρώπους που ζουν στους προορισμούς, αυτό είναι το σπίτι τους».

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News