Η δομή των οικογενειών προβλέπεται να αλλάξει ριζικά μέχρι το 2100, με σημαντικές επιπτώσεις για τις κοινωνίες παγκοσμίως. Στο τέλος αυτού του αιώνα, η αύξηση του πληθυσμού της ανθρωπότητας στη Γη προβλέπεται να ολοκληρωθεί, τερματίζοντας εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πολλαπλασιασμού κατά τα οποία το είδος μας εξελίχθηκε από το να ζει σε διασκορπισμένες, νομαδικές ομάδες στο να κατοικεί σε σχεδόν κάθε γωνιά του πλανήτη. Η σταθεροποίηση σε έναν εκτιμώμενο πληθυσμό 10,4 δισεκατομμυρίων θα μετασχηματίσει ριζικά τον πολιτισμό όπως τον ξέρουμε.

Το μέλλον της οικογενειακής ζωής

Ένα πεδίο το οποίο θα επηρεαστεί ριζικά από αυτή την μεταβολή, είναι η οικογενειακή ζωή. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Proceedings of the National Academy of Sciences, μια ομάδα δημογράφων διερεύνησε πώς θα αλλάξει το μέγεθος και η δομή των οικογενειών μέχρι το τέλος του αιώνα.

Για να διεξάγουν την ανάλυσή τους, οι ερευνητές εφάρμοσαν ένα μοντέλο στο σύνολο των δεδομένων που παρείχαν οι επίσημες πληθυσμιακές προβλέψεις των Ηνωμένων Εθνών για 237 χώρες παγκοσμίως. Το μοντέλο έδωσε εκτιμήσεις για τον αριθμό και το είδος των συγγενών που θα μπορούσε να αποκτήσει ένα άτομο, σε βρεφική ηλικία, σε ηλικία 35 ετών και σε ηλικία 65 ετών το έτος 1950, σήμερα και το 2100.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ερευνητές εκτίμησαν ότι μια 65χρονη γυναίκα που ζούσε το 1950 είχε 41 εν ζωή συγγενείς στην ευρύτερη οικογένειά της. Στην καταμέτρηση περιλαμβάνονται δισέγγονα, εγγόνια, παιδιά, ανίψια, πρώτα ξαδέλφια, αδέλφια, γονείς, θείες, θείοι, παππούδες και προπάπποι. Μέχρι το 2100, μια τέτοια γυναίκα όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, θα έχει μόλις 25 συγγενείς.

Αυτή η οικογενειακή συρρίκνωση θα πραγματοποιηθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά το μέγεθός της ποικίλλει ανάλογα με τη χώρα.

Πάρτε, για παράδειγμα, μια 35χρονη γυναίκα που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο πληθυσμός προβλέπεται να φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο των 370 εκατομμυρίων το 2080, πριν μειωθεί ελαφρώς στα 366 εκατομμύρια το 2100. Το 1950, θα μπορούσε να έχει 33 συγγενείς στην ευρύτερη οικογένειά της. Σήμερα, η μέση 35χρονη γυναίκα έχει μόλις 24 συγγενείς. Το 2100, θα έχει 18.

Η εμπειρία μιας 65χρονης γυναίκας που ζει στην Κίνα θα αλλάξει ακόμη πιο δραστικά. Το 1950, θα είχε 61 εν ζωή συγγενείς, συμπεριλαμβανομένων 21 ξαδέρφων και 15 εγγονών! Σήμερα, μια γυναίκα ίδιας ηλικίας έχει 49 συγγενείς. Και μέχρι το 2100, μια 65χρονη γυναίκα θα έχει μόλις 14 μέλη στην οικογένειά της!

Η Κίνα αποτελεί σίγουρα μια εξαίρεση στα δεδομένα. Λόγω των πολυετών κανονισμών ελέγχου των γεννήσεων και την πολιτική του ενός παιδιού, της αναιμικής οικονομικής ανάπτυξης, του υψηλού κόστους ανατροφής των παιδιών και της σχεδόν ανύπαρκτης μετανάστευσης από το εξωτερικό, ο πληθυσμός της Κίνας προβλέπεται να μειωθεί από 1,4 δισεκατομμύρια σήμερα σε κάτω από 800 εκατομμύρια το 2100.

Μια τέτοια μείωση θα επιβάλει την επανεξέταση ων σημερινών οικογενειακών κανονισμών της Κίνας. Ενώ σήμερα είναι σύνηθες τα ενήλικα εγγόνια, τα ενήλικα παιδιά, τα αδέλφια και τα ξαδέλφια να φροντίζουν τους ηλικιωμένους, σε μερικές δεκαετίες αυτή η δυνατότητα απλά δεν θα υπάρχει.

Κάθετες και οριζόντιες οικογένειες

Οι κοινωνικές επιπτώσεις που πρόκειται να πλήξουν την Κίνα θα εμφανιστούν επίσης σχεδόν σε κάθε άλλη χώρα, αν και σε μικρότερο βαθμό. Όπως περιγράφουν οι ερευνητές, οι οικογένειες θα γίνουν περισσότερο “κάθετες” παρά “οριζόντιες”. Με άλλα λόγια, θα εξαπλωθούν κατά μήκος του ηλικιακού φάσματος, με πολύ λιγότερα ξαδέρφια και αδέλφια και ελαφρώς περισσότερα δισέγγονα και προπάππους.

«Στην Ιταλία, για παράδειγμα, η μέση ηλικία της γιαγιάς μιας 35χρονης γυναίκας αναμένεται να αυξηθεί από 77,9 έτη το 1950 σε 87,7 έτη το 2095», έγραψαν οι ερευνητές.

οικογενειών
Όπως περιγράφουν οι ερευνητές, οι οικογένειες θα γίνουν περισσότερο “κάθετες” παρά “οριζόντιες”. Με άλλα λόγια, θα εξαπλωθούν κατά μήκος του ηλικιακού φάσματος, με πολύ λιγότερα ξαδέρφια και αδέλφια και ελαφρώς περισσότερα δισέγγονα και προπάππους.

Η ελληνική περίπτωση

Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται με έναν από τους 5 χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας παγκοσμίως και η κατάσταση εκτιμάται ότι θα επιδεινωθεί ως το τέλος του αιώνα.

Χαρακτηριστικά, ο δείκτης γονιμότητας ήταν το 2017 στο 1.42 και αναμένεται να ελαττωθεί στο 1.29 στο μέσο του αιώνα και στο 1.19 στο τέλος του. Στο πλαίσιο αυτό, η μελέτη προβλέπει ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί το 2100 σε περίπου 5,5 εκατομμύρια, ενώ σε πιο απαισιόδοξα σενάρια στα 4,5 εκατομμύρια. Ανάλογη ελάττωση του πληθυσμού προβλέπεται για χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία.

Το κοινωνικοπολιτικό κίνητρο για την ενθάρρυνση γεννήσεων ούτως ώστε να αντισταθμίσει την αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού, η οποία διαφορετικά θα επιβάρυνε το παραγωγικό (εργαζόμενο) τμήμα του πληθυσμού, είναι αποδεδειγμένα λειψό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εστίαση αποκλειστικά στην αυξανόμενη ηλικιωμένη ομάδα ενός πληθυσμού αγνοεί την ταυτόχρονη μείωση του ποσοστού των νέων εξαρτώμενων ατόμων, καθώς το επίπεδο ευημερίας και τα ποσοστά γονιμότητας των γυναικών μετατοπίζονται προς ένα μοντέλο ανάλογο της «προηγμένης» Ευρώπης, η οποία συνεχώς γερνάει, ενώ παράλληλα μειώνεται πληθυσμιακά. Έτσι, οι προβλέψεις μας δείχνουν ότι ως κράτος, η Ελλάδα βιώνει ήδη μείωση του πληθυσμού της και αυτό αναμένεται να ενταθεί τα επόμενα χρόνια.

Αυτό σημαίνει επίσης ότι οι ενήλικες μέσης ηλικίας στη χώρα πιθανότατα θα βιώσουν αυξανόμενη πίεση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα άτομα καθυστερούν την απόκτηση παιδιών για αργότερα στη ζωή τους, οι ηλικιακές διαφορές μεταξύ των γενεών αυξάνονται. Αυτό σημαίνει ότι οι παππούδες και οι γιαγιάδες θα είναι πολύ μεγαλύτεροι σε ηλικία από ό,τι ήταν παλαιότερα και συνεπώς λιγότερο ικανοί να εκπληρώσουν τον ρόλο της φροντίδας των παιδιών που κάποτε είχαν. Τώρα, και στο μέλλον, μπορεί ακόμη και να χρειάζονται φροντίδα από τα ενήλικα παιδιά τους την ίδια στιγμή που τα ενήλικα παιδιά τους μεγαλώνουν τα δικά τους μικρά παιδιά. Η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να γίνει όλο και πιο αφόρητη για τους ενήλικες που βρίσκονται στην ακμή της ηλικίας τους, και από του οποίους αναμένεται να στηρίζουν ταυτόχρονα την οικονομία της χώρας, φροντίζοντας ταυτόχρονα και τους νέους και τους ηλικιωμένους.

Οι ερευνητές δήλωσαν ότι οι κυβερνήσεις ίσως χρειαστεί να βοηθήσουν στην κάλυψη των ρόλων που κάποτε αναλάμβαναν τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας: «Τα ευρήματά μας υποστηρίζουν τις εκκλήσεις για περισσότερες επενδύσεις στην παιδική φροντίδα και τη φροντίδα των ηλικιωμένων, ώστε να ανακουφιστούν οι άνθρωποι που γερνούν χωρίς να έχουν συγγενικούς πόρους στους οποίους να μπορούν να βασιστούν».

❈ Δείτε επίσης: Σύντομα θα μπορούμε να ζούμε μέχρι τα 120 μας χρόνια