Αν και το αρωματικό ζεστό κρασί αποτελεί βασικό στοιχείο των σύγχρονων χριστουγεννιάτικων εορτασμών σε όλη την Ευρώπη και τα έθιμα και οι συνταγές μπορεί να διαφέρουν από χώρα σε χώρα, ο εορταστικός χαρακτήρας του ζεστού, καρυκευμένου κόκκινου κρασιού είναι κοινός σε όλους – όπως και τα συστατικά ζάχαρη, κανέλα και γαρύφαλλο.

Η μακρόχρονη ιστορία του ενσωματώνει παγανιστικές και χριστιανικές παραδόσεις, διασχίζει παλιούς και νέους κόσμους και το καθιέρωσε ως αγαπημένο χριστουγεννιάτικο ποτό, αγαπημένο ποτό των ταξιδιωτών και ένα είδος τονωτικού ροφήματος σε περιόδους ανάρρωσης.

Ένα αρχαίο παγανιστικό παράδοξο

Το ζεστό κρασί είναι ένα αρχαίο ποτό. Μια αρχαιολογική ανασκαφή  στον τάφο ενός Αιγύπτιου φαραώ, αποκάλυψε ότι είχε ταφεί μαζί με 4.500 λίτρα καρυκευμένο κρασί καρυκευμένο, ρητίνη δέντρων, σύκα, σταφύλια, κόλιανδρο, φασκόμηλο και μέντα. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι έσκαβαν επίσης ζεστό κρασί, πασπαλίζοντας το με εσπεριδοειδή και μπαχαρικά, και ίσως το θεωρούσαν ακόμη και ένα είδος φαρμάκου.

Άλλωστε το αρχαιοελληνικό ζεστό κρασί με μέλι και πιπέρι λεγόταν Υπόκρας ή ‘Ιπποκρας , φόρος τιμής στον Ιπποκράτη, τον Έλληνα γιατρό που θεωρείται ο πατέρας της ιατρικής. (Είναι επίσης το όνομα του σάκου ή του κόσκινου του φαρμακοποιού που χρησιμοποιούνταν για το στράγγισμα αυτού του κρασιού).

Το κρασί έπαιζε σημαντικό ρόλο στην ιατρική στην ελληνική αρχαιότητα. Στο μοναδικό αρχαίο βιβλίο μαγειρικής που σώζεται μέχρι τις μέρες μας, το De re coquinaria, βλέπουμε μερικές εκδοχές του κρασιού με μπαχαρικά (conditum paradoxum) και του κρασιού με μέλι και πιπέρι.

Το conditum melizomum viatorum συνιστούταν για τους ταξιδιώτες: το μέλι και τα μπαχαρικά λειτουργούσαν ως προστατευτικό, επιτρέποντας στο αλκοόλ να συνοδεύει τους ταξιδιώτες σε μακρινά ταξίδια.

Το conditum paradoxium αποτέλεσε εξέχον χαρακτηριστικό της γιορτής Saturnalia στην αρχαία Ρώμη: ο εορτασμός του χειμερινού ηλιοστασίου για το πέρασμα της μικρότερης ημέρας του έτους και την αναγέννηση του ήλιου.

Οι Βρετανοί αντιμετώπισαν το ζεστό κρασί σε μεγάλο βαθμό, αγκαλιάζοντας την κοινωνική πτυχή του να μοιράζονται ζεστό, γλυκό κρασί με φίλους και γείτονες. Σε περιοχές με περιβόλια, οι αγρότες και οι έκαναν εξορμήσεις στους αγρούς με κρασί καρυκευμένο με μπαχαρικά και μέλι και ευλογούσαν τα δέντρα για να εξασφαλίσουν καλή σοδειά. Σε άλλα μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου, τα κάλαντα των Χριστουγέννων θα ανταμείβονταν με φλιτζάνια ζεστό κρασί.

Κατά την εποχή της ύστερης Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, τα Σατουρνάλια είχαν εξελιχθεί από μονοήμερη γιορτή σε εβδομαδιαία γιορτή που γινόταν κάθε χρόνο από τις 17 έως τις 23 Δεκεμβρίου. Η κατανάλωση ζεστού κρασιού στο πλαίσιο των εορτασμών θεωρήθηκε ότι βοηθούσε στην αποτροπή των χειμερινών ασθενειών και έτσι συνδέθηκε σταθερά με τους εορτασμούς του Δεκεμβρίου.

Προς το τέλος του 4ου αιώνα, αυτός ο παγανιστικός εορτασμός του ηλιοστασίου συνδέθηκε με τον χριστιανισμό και τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Μέχρι τον Μεσαίωνα, το ζεστό κρασί είχε καθιερωθεί ως μέρος των εορτασμών σε όλη την Ευρώπη.

Μελετώντας τη συνταγή

Σύμφωνα με διάφορα μεσαιωνικά βιβλία μαγειρικής, το πιο συνηθισμένο από τα γλυκά, καρυκευμένα κρασιά στα τέλη του Μεσαίωνα αναφερόταν ακόμη ως Ιπποκράτης, ενώ ο όρος «ζεστό κρασί» ήρθε πολύ αργότερα.

Όπως και σήμερα, τα συστατικά διέφεραν ανάλογα με την περιοχή, αλλά τα βασικά συστατικά ήταν ζεστό κόκκινο κρασί αναμεμειγμένο με ζάχαρη και αλεσμένα μπαχαρικά – συνήθως τζίντζερ, κανέλα και πιπέρι και μερικές φορές μοσχοκάρυδο και γαρύφαλλο.

Σε όλη την Ευρώπη, το ζεστό κρασί είναι συνώνυμο με σκηνικά σε καρτ ποστάλ στις χιονισμένες Άλπεις, θέρετρα για σκι, άρωμα ψημένων κάστανων και χριστουγεννιάτικες αγορές.

Στη Σουηδία, το glogg σερβίρεται πασπαλισμένο με αμύγδαλα και ζουμερές σταφίδες, οι οποίες έχουν απορροφήσει το κρασί και έχουν πάρει τη γεύση των μπαχαρικών. Συχνά σερβίρεται με τα χαρακτηριστικά σταφιδόψωμα που ονομάζονται Lussekatter.

Bischopswijn (το κρασί του επισκόπου) είναι η ολλανδική ονομασία, προς τιμήν του Αγίου Νικολάου, του επισκόπου που γιορτάζεται κατά τη διάρκεια της γιορτής του Sinterklaas στις αρχές Δεκεμβρίου στις Κάτω Χώρες.

Οι Ιταλοί το αποκαλούν vin hrüle, δηλαδή «καμένο κρασί». Στην Πολωνία ονομάζεται grzane wino και στη Γερμανία gluhwein, που και τα δύο μεταφράζονται ως «ζεστό κρασί».

Το gluhwein είναι τόσο αγαπητό στη Γερμανία, που όταν έκλεισαν οι διάσημες υπαιθριες  χριστουγεννιάτικες αγορές τον Δεκέμβριο του 2020 λόγω των περιορισμών του COVID, pop-up πάγκοι με gluhwein άρχισαν να εμφανίζονται σε πάρκα και γωνιές δρόμων σε γερμανικές πόλεις, παρά τους κανόνες.

Αυτό οδήγησε ακόμα και την τότε καγκελάριο της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ σε μια έκκληση στο κοινοβούλιο απευθυνόμενη προς τους πολίτες, ζητώντας τους να στερηθούν το αγαπημένο χριστουγεννιάτικο ποτό τους, ώστε να βοηθήσουν στην αποφυγή της διάδοσης του ιού.

Εξορκίζοντας τη χειμωνιάτικη παγωνιά

Στη Γαλλία ονομάζεται vin chaud που πάει να πει «ζεστό κρασί», και το πιθανότερο είναι να περιέχει αστεροειδές γλυκάνισο. Η σπουδαία γαλλίδα συγγραφέας Colette, σε μια διαφήμιση που έγραψε για έναν Γάλλο έμπορο κρασιών στις αρχές του 20ού αιώνα, περιέγραψε το vin chaud ως «τον μεγάλο εξορκιστή του χειμωνιάτικου crepuscules (λυκόφωτος) που απλώνεται από τις τρεις η ώρα το μεσημέρι».

Τον 19ο και τον 20ό αιώνα τα αυστραλιανά βιβλία μαγειρικής το περιλάμβαναν συνήθως σε συνταγές για ασθενείς που ήταν άρρωστοι ή που ανάρρωναν.

Καθώς κανείς δεν έχει ψευδαισθήσεις σήμερα ότι ένα μεγάλο καζάνι γεμάτο με ζεστό κόκκινο κρασί ανακατεμένο με μεγάλες ποσότητες ζάχαρης είναι καλή για την υγεία, παρόλα αυτά μπορούμε να βρούμε ένα σωρό ευφάνταστες δικαιολογίες για να το καταναλώσουμε.

Σήμερα, σχεδόν κάθε πολιτισμός σε όλο τον κόσμο απολαμβάνει κάποια μορφή ζεστού κρασιού σιγοβρασμένο με μπαχαρικά, ζάχαρη και φρούτα. Είτε το αποκαλείτε gløgg, gluhwein, wassail ή ζεστό κρασί, υπάρχει πάντα κάτι αρκετά ικανοποιητικό σε εκείνη την γλυκιά αίσθηση που προέρχεται από την κατανάλωση αρωματικού ζεστού βίνου με φίλους.

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News