Όταν ο ένας γονέας εργαλειοποιεί το παιδί του εναντίον του άλλου γονέα αυτό συνεπάγεται μια μορφή ενδοοικογενειακής κακοποίησης, γεγονός που βλάπτει το παιδί με πάρα πολλούς τρόπους.

Στα περιστατικά ενδοοικογενειακής κακοποίησης, ορισμένα από αυτά αφορούν περιπτώσεις που οι μητέρες και οι πατέρες χειραγωγούν τα παιδιά για να βλάψουν τον άλλο γονέα. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνει την άμεση πίεση του παιδιού να κατασκοπεύει τον άλλον γονέα ή την απειλή προς τον κακοποιημένο γονέα ότι δεν θα ξαναδεί ποτέ το παιδί αν εγκαταλείψει τη σχέση.

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο ένας γονέας μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιδί ως όπλο περιλαμβάνει το να στρέψει το παιδί εναντίον του άλλου γονέα. Σε αυτή την περίπτωση, ο γονέας κάνει το παιδί να πιστεύει ότι ο άλλος δεν το αγάπησε ποτέ, το εγκατέλειψε ή είναι επικίνδυνος και δεν είναι ασφαλές το να βρίσκεται κοντά του. Με αυτόν τον τρόπο, ο θύτης-γονέας διαστρεβλώνει την πραγματικότητα του παιδιού, πείθοντας το παιδί ακόμη και ότι ο θύτης είναι το θύμα της σχέσης.

Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι αυτό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «γονεϊκή αποξένωση». Το παιδί αισθάνεται προδομένο, πληγωμένο και πολύ θυμωμένο απέναντι στον απομακρυσμένο γονέα – περίπου όπως νιώθει ένας περιφρονημένος εραστής, αλλά χειρότερα, επειδή πρόκειται για έναν γονέα στον οποίο το παιδί είχε πρωταρχικό δεσμό και ο οποίος περιλαμβάνει τη μισή του ταυτότητα. Αυτό που συμβαίνει στη συνέχεια είναι μια σειρά απωλειών που αποδεικνύεται πολύ τραυματική για τα παιδιά.

Απώλεια αυτοπεποίθησης

Όταν συμβαίνει αυτό, οι ψυχολόγοι το ονομάζουν αυτό εργαλειοποίηση του παιδιού. Το παιδί συχνά χάνει την εμπιστοσύνη στις δικές του αναμνήσεις ή στην εμπειρία του με τον περιθωριοποιημένο γονέα επειδή έρχεται σε αντίθεση με αυτό που ο άλλος γονέας το οδηγεί να πιστέψει. Πολλοί ενήλικες που αποξενώθηκαν από έναν γονέα ως παιδιά, αναφέρουν ότι αισθάνονται αβοήθητοι και αποσυνδεδεμένοι από τα συναισθήματά τους και ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα στο να εμπιστευτούν τους άλλους ανθρώπους.

Απώλεια αθωότητας

Ο κακοποιητικός γονέας μπορεί να αφαιρέσει την αθωότητα του παιδιού εκθέτοντάς το σε ιδέες και συμπεριφορές που δεν είναι κατάλληλες για την ηλικία του. Ο θύτης μπορεί να ζητήσει από το παιδί να πάρει μια απόφαση σε επίπεδο ενηλίκων, όπως να επιλέξει αν θα έχει σχέση με τον άλλο γονέα. Οι γονείς που ασκούν κακοποίηση μπορεί επίσης συχνά να παραμελούν τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού, όπως η ενθάρρυνση της υπερβολικής ανεξαρτησίας. Μερικές φορές μάλιστα αναγκάζει το παιδί να φροντίζει για τις δικές του προσωπικές ανάγκες.

Απώλεια της γονικής σύνδεσης

Όταν ένα παιδί αποξενώνεται από τον έναν γονέα, αρχίζει να απορρίπτει τη μισή του ταυτότητα. Το παιδί απορρίπτει επίσης τον σημαντικό γονεϊκό δεσμό που είχε προσφέρει ο κακοποιημένος γονέας. Αυτή η απώλεια της σύνδεσης και της αίσθησης της επιμέρους απώλειας της ταυτότητας, έχει σημαντικές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις, όπως η συνεχής θλίψη και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Απώλεια οικογενειακών δεσμών

Καθώς το παιδί απομακρύνεται περισσότερο από τον κακοποιημένο γονέα, το παιδί αποσυνδέεται παράλληλα από την ευρύτερη οικογένεια και την κοινωνική του δικτύωση. Το παιδί στερείται τις εμπειρίες και τις ευκαιρίες που μπορούν να τους προσφέρουν τα συγγενικά τους πρόσωπα, όπως είναι η κοινωνική υποστήριξη ή οι επαγγελματικές ευκαιρίες που είναι δυνατές μέσω των κοινωνικών δικτύων.

Απώλεια κοινωνικής σύνδεσης

Ορισμένοι κακοποιητικοί γονείς απομονώνουν κοινωνικά τα παιδιά τους – επιλέγουν κατ’οίκον εκπαίδευση, κρατώντας τα στο σπίτι, περιορίζουν τις φιλίες τους ή ακόμη τα μεταφέρουν ή και τα απαγάγουν σε μια άλλη πόλη ή χώρα. Όταν συμβαίνει αυτό, το παιδί μπορεί να χάσει όλες τις προηγούμενες κοινωνικές, εκπαιδευτικές, ψυχαγωγικές και πολιτιστικές συνδέσεις του. Ανίκανα να θρηνήσουν ανοιχτά την απώλεια του αποξενωμένου γονέα λόγω της καταχρηστικής συμμαχίας που αναγκάζονται να συνάψουν με τον κακοποιητικό γονέα, τα παιδιά συχνά υποφέρουν μόνα τους.

Τι θα μπορούσε να γίνει;

Η εργαλιοποίηση των παιδιών μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στους φίλους και τους συγγενείς, ή ακόμη και να παρερμηνευτεί από αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα. Οι κοντινοί τους άνθρωποι μπορεί να μην αναγνωρίζουν τον ρόλο του θύτη και να νομίζουν ότι ο κακοποιημένος γονέας στην πραγματικότητα απορρίπτει το παιδί ή ότι με κάποιον άλλο τρόπο φταίει.

Όμως οι φίλοι και οι συγγενείς, βρίσκονται σε μια προνομιούχα θέση για να βοηθήσουν την οικογένεια να σπάσει τον κύκλο της βίας και να βρουν τρόπους να προστατεύσουν το παιδί. Όταν κατηγορούν τον λάθος γονέα για κακοποίηση, το παιδί συνεχίζει να υποφέρει. Ακόμη και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεν αξιολογούν πάντα σωστά την κατάσταση και εστιάζουν τη θεραπεία στη σχέση του παιδιού με τον κακοποιημένο γονέα – αγνοώντας τη συνεχιζόμενη επιρροή του κακοποιού-γονέα.

Οι πιο πρόσφατες στατιστικές δείχνουν ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον αριθμό των ανδρών και των γυναικών που πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας κάθε χρόνο, και δεν φαίνεται να υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο φύλων στο ποσοστό των γονέων που εργαλειοποιούν τα παιδιά τους εναντίον του άλλου γονέα.

Αν τα παιδιά δεν προστατευτούν από την εργαλειοποίηση εναντίον του άλλου γονέα, οι διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις θα συνεχίσουν να αναπαράγονται, όπως επίσης και οι σοβαρές, τραυματικές επιπτώσεις προς τα ίδια τα παιδιά.