Στην ιστορία της μόδας υπήρξαν πολλά κομβικά κινήματα που ταρακούνησαν τα νερά της: από τη Mary Quant που λάνσαρε την πρώτη μίνι φούστα τη δεκαετία του ’60, μέχρι τη Vivienne Westwood που έφερε το πανκ στις πασαρέλες στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Όμως, η νέα έκθεση που λαμβάνει χώρα στο Palais Galliera του Παρισιού είναι αφιερωμένη σε μία μόνο εκρηκτική χρονιά, η οποία άλλαξε μια για πάντα τη βιομηχανία της μόδας.
Το «1997 Fashion Big Bang» είναι πνευματικό τέκνο του επιμελητή Alexandre Samson, το οποίο συγκεντρώνει μερικά από τα πιο μνημειώδη ρούχα και συλλογές αυτού του υπερσυγκεκριμένου χρονικού πλαισίου των 12 μηνών. Το line-up περιλαμβάνει εμβληματικές δημιουργίες των Rei Kawakubo, Alexander McQueen, Raf Simons και Jean Paul Gaultier, μεταξύ πολλών άλλων. Και παρά τον τεράστιο αντίκτυπό τους στη μόδα, πολλά από τα κομμάτια της έκθεση είναι πρώτη φορά διαθέσιμα για δημόσια προβολή, από τότε που προσγειώθηκαν στις πασαρέλες πριν από περίπου 26 χρόνια.
Καθώς η έκθεση ανοίγει τις πόρτες της, σε αυτό το άρθρο αναλύουμε γιατί η συγκεκριμένη χρονιά ήταν τόσο επαναστατική και καθοριστική για τον χώρο της υψηλής ραπτικής (κι όχι μόνο).
Ας κάνουμε, λοιπόν, ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο για να θυμηθούμε όλα όσα συνέβησαν εκείνους τους 12 μήνες που άλλαξαν συθέμελα τη μόδα. Σε τι φάση ήσασταν το 1997; Εγώ δεν είχα ούτε δόντια ούτε μαλλιά, αλλά αυτό ήταν αναμενόμενο γιατί οι γονείς μου με είχαν λανσάρει πριν από έναν χρόνο.
1997 – Η χρονιά που έφερε τα πάνω κάτω στον χώρο της υψηλής ραπτικής
Από τους 200 οίκους μόδας που υπήρχαν το 1946, το 1996 είχαν μείνει μόλις 15! Η βιομηχανία χρειαζόταν επειγόντως το «φιλί της ζωής», κάτι που θα συνέβαινε μέσα από μια νέου είδους μιντιακή αντεπίθεση. Τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του ’90 έδωσαν τη θέση τους σε ένα κίνημα που άλλαξε τον κόσμο της μόδας από τον πυρήνα της, με πρωτοεμφανιζόμενους σχεδιαστές όπως ο Alexander McQueen και ο John Galliano να εμφιλοχωρούν στον θεσμό. Το περιοδικό Vogue Paris όρισε τη σεζόν Άνοιξη-Καλοκαίρι 1997 ως το «Big Bang» που χρειαζόταν το Παρίσι για να ανακτήσει τη θέση του ως διεθνής πρωτεύουσα της μόδας, σε μια εποχή οικονομικής κρίσης και έντονου παγκόσμιου ανταγωνισμού.
Λίγο πριν κάνει το ντεμπούτο του στον οίκο Givenchy, ο McQueen είχε δηλώσει ευθαρσώς στη Le Figaro ότι «δεν σέβεται τον Hubert de Givenchy». Όταν λίγο αργότερα λάνσαρε την πρώτη του συλλογή, απέδειξε ότι σίγουρα σέβεται την τέχνη της υψηλής ραπτικής. Ήταν ξεκάθαρο ότι ο Βρετανός σχεδιαστής είχε έρθει για να μείνει. Μεγαλοπρεπή χρυσά φτερά, structured κορσέδες και περίτεχνα headpieces που κάποτε στόλιζαν το κεφάλι της Shalom Harlow και της Debra Shaw, παρουσιάζονται σήμερα στην έκθεση. Την ίδια χρονιά, θα επιμεληθεί το ντύσιμο της Björk για έναν από τους σημαντικότερους δίσκους της καριέρας της, το Homogenic, το οποίο φωτογράφισε ο Nick Knight.
Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί την πρώτη του συλλογή στον οίκο Dior ο John Galliano. Με καταγωγή από το Γιβραλτάρ και την Ιταλία και μεγαλωμένος στην Αγγλία, μέχρι το 1997 ο σχεδιαστής είχε δημιουργήσει ήδη ένα μεγάλο όνομα στον χώρο. Εκείνη τη χρονιά, οι δημιουργίες του «πάντρευαν» την αρχαία Αίγυπτο με την αισθητική του Sid Vicious και της Nancy Spungen. Τατουάζ trompe l’oeil, διαφάνειες, καρέ περούκες, χρυσές λεπτομέρειες κι ένα φόρεμα -σωστό κόσμημα του Νείλου- φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από παραμάνες.
Από την άλλη, το OG infant terrible της γαλλικής μόδας, ο Jean Paul Gaultier ήταν ήδη διάσημος στον χώρο, αφού είχε ντύσει την Madonna στο θρυλικό τουρ του Blonde Ambition. Ωστόσο το 1997 σηματοδότησε το άλμα του στην υψηλή ραπτική. Τον Οκτώβρη του ’97 κυκλοφορεί μια ανοιξιάτικη κολλεξιόν, την οποία μόνο ανοιξιάτικη δεν τη λες. «Φρίντα Κάλο αλλά σε γκοθ βερσιόν» είναι η κεντρική ιδέα της συλλογής. Ματωμένα δάκρια, softcore νταρκίλα, μακριά εβένινα μαλλιά κι αντί για μουσική, η φωνή της δημοσιογράφου Élisabeth Quin, να περιγράφει τις δημιουργίες. Την ίδια χρονιά ο Γάλλος δημιουργός θα σχεδιάσει τα κουστούμια της ταινίας «The Fifth Element», του Luc Besson.
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Gucci, Tom Ford ώθησε τη σεξουαλική ενέργεια των δημιουργιών του στα άκρα με το G-string, εμβληματικό παράδειγμα της ηδονιστικής αισθητικής του. Την ίδια χρονιά παρουσιάστηκαν οι συλλογές «Stockman» του Martin Margiela, «Rich White Woman» του Jeremy Scott και «Body Meets Dress, Dress Meets Body» του οίκου Comme des Garçons. Και οι τρεις ασκούσαν κριτική στην αισθητική της high-end μόδας, ενώ παράλληλα αμφισβητούσαν την ίδια την έννοια του ιδανικού σώματος, σε μια εποχή όπου στον δημόσιο διάλογο κυριαρχούσαν συζητήσεις για την «ηθικότητα» των πλαστικών επεμβάσεων και μαινόταν μια μεγάλη διαμάχη σχετικά με τις πρώτες απόπειρες κλωνοποίησης.
Σε αυτό το στάδιο της πλήρους μεταμόρφωση, οι κολλεξιόν δεν κρίνονται πλέον μόνο από το μέτρο των γραμμών και τα τέλεια φινιρίσματα, αλλά από το υπερθέαμα που προσφέρουν στο κοινό, εισάγοντας μια νέα εποχή εξωφρενικών catwalks, που μεταδίδονται σε όλο τον κόσμο. Το Παρίσι γίνεται και πάλι το επίκεντρο της μόδας και ξανά προς τη δόξα τραβά…
Ο στυγερή δολοφονία του Gianni Versace συγκλονίζει τον κόσμο
Ο Gianni Versace, υποστηρικτής του φαινομένου των supermodels στα τέλη της δεκαετίας του 1980, επιστράτευε τα πιο περιζήτητα μοντέλα της εποχής, των οποίων η παρουσία συνέβαλε στην επιτυχία των σόου του. Το 1997 ο σχεδιαστής παρουσιάζει την τελευταία του κολλεξιόν, η οποία έκλεισε με την Naomi Cambell να φορά -αντί για παραδοσιακό νυφικό- ένα χρυσό, διάφανο μίνι φόρεμα. Περίπου ένα χρόνο πριν, όταν ρωτήθηκε ποια ήταν η συνεισφορά του στη μόδα, ο Versace είχε απαντήσει «μια στάση ελευθερίας. Αλλά νιώθω ότι έχω πολύ δρόμο μπροστά μου». Κανείς δε θα μπορούσε να φανταστεί ότι αυτό θα ήταν το κύκνειο άσμα του.
Εννέα μέρες μετά από αυτό το σόου, ο Gianni Versace δολοφονείται από τον Andrew Cunanan έξω από τη βίλα του στο Μαϊάμι. Ο χρόνος πάγωσε για τον κόσμο της μόδας, με τις μπουτίκ του οίκου να κλείνουν τις πόρτες τους και πολλές επιδείξεις μόδας να ακυρώνονται.
Αν δεν είναι στο ίντερνετ, δεν είναι στη μόδα
Το 2023 ζούμε στην εποχή της στιγμιαίας ικανοποίησης (instant gratification). Καταναλώνουμε τη μόδα με το πάτημα ενός κουμπιού: catwalks σε livestream στο Instagram, φωτογραφίες των δημιουργιών από την πασαρέλα στο Vogue Runway μέσα σε λίγα λεπτά και ολόκληρα blogs αφιερωμένα στην κάλυψη του streetstyle στις εβδομάδες μόδας. Το 1997, όμως, τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Εκείνη την χρονιά, ο Helmut Lang γίνεται ο πρώτος σχεδιαστής στην ιστορία του οποίου η επίδειξη μόδας μεταδόθηκε live στο ίντερνετ. Μάλιστα, οι παρεβρισκόμενοι έλαβαν αργότερα κι ένα CD-ROM με τη συλλογή -πόσο πιο 90s! Την ίδια χρονια εγκαινιάζεται το παριζιάνικο concept store «colette», το οποίο ήταν ένας από τους πρώτους λιανοπωλητές υψηλής μόδας με δικό του e-shop.
Μέσα από το ίντερνετ η παγκοσμιοποίηση της μόδας επιταχύνθηκε, προμηνύοντας τους τρελούς ρυθμούς που θα ακολουθούσαν με τη νέα χιλιετία. Νέοι, ελάχιστα γνωστοί καλλιτεχνικοί διευθυντές αναδείχθηκαν, είτε μόνοι τους είτε ως επικεφαλής μεγάλων οίκων μόδας: Hedi Slimane, Stella McCartney, Nicolas Ghesquière, Olivier Theyskens – ονόματα που διαμορφώνουν μέχρι σήμερα τη βιομηχανίας της μόδας.
Από το τότε στο σήμερα
Αν κάτι έχει καθορίσει τον δυτικό πολιτισμό των 2020s, αυτό είναι η άγρια αίσθηση νοσταλγιάς για προηγούμενες εποχές και δεκαετίες. Έτσι, πολλά από τα κομμάτια που συγκέντρωσε ο Samson για την έκθεση έχουν αναγεννηθεί τα τελευταία χρόνια μέσα από τα social media. Μεταξύ αυτών είναι το περίφημο G-string της Gucci, το οποίο επέστρεψε στο προσκήνιο όταν η Kim Kardashia πόζαρε με αυτό το 2019, τροφοδοτώντας μια ανανεωμένη ζέση για τα υπερσέξι σχέδια από το αρχείο του Tom Ford (κάτι αντίστοιχο συνέβη και με την iconic «saddle bag» της Dior και την «baguette bag» της Fendi).
View this post on Instagram
Το 1997 ήταν το κορυφαίο σημείο της μόδας των 90s και παράλληλα μια πύλη για τη νέα χιλιετία. Η χρονιά εκείνη έφερε στον κόσμο ένα πλήθος από συλλογές, επιδείξεις, εγκαίνια και εκδηλώσεις που καθόρισαν τη σκηνή της μόδας όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Μάλιστα, ήταν τέτοιος ο αντίκτυπός του, που το 1997 μπορεί να θεωρηθεί ως το σημείο εκκίνησης της μόδας του 21ου αιώνα.
View this post on Instagram
