Η ζωή είναι γκρίζα

Ομολογουμένως, είμαι άνθρωπος των άκρων. Έχω την τάση να βλέπω τη ζωή μέσα από έναν ασπρόμαυρο φακό. Προτιμώ τα επιχειρήματα που διαχωρίζουν σαφώς το σωστό από το λάθος, τον ήρωα από τον κακοποιό και συχνά αφήνουν ελάχιστο χώρο για οτιδήποτε ενδιάμεσο. Η κατηγοριοποίηση των αποφάσεων με αυτόν τον τρόπο προσφέρει μια ψευδεπίγραφη αίσθηση ασφάλειας όταν πρόκειται να αποκρυπτογραφήσουμε το καλό από το κακό. Ωστόσο, καθώς μεγαλώνοντας έρχομαι ολοένα και περισσότερο αντιμέτωπη με την πολυπλοκότητα των ανθρώπων, των συναισθημάτων και της λήψης αποφάσεων, έπρεπε να αναμετρηθώ με αυτή την εσφαλμένη αντίληψη της ασπρόμαυρης σκέψης και συνειδητοποίησα ότι η ζωή είναι λίγο πιο γκρίζα. Οι άνθρωποι κάνουν λάθη, αντιφατικά συναισθήματα μπορεί να συνυπάρχουν και να αναμειγνύονται, και οι αποφάσεις δεν είναι πάντα ξεκάθαρες.

Ψυχική υγεία

Αυτό το μοτίβο σκέψης είναι επίσης γνωστό ως σκέψη διχοτομημένη ή πολωμένη σκέψη που μας εμποδίζει από το να βλέπουμε τον κόσμο όπως πραγματικά είναι: πολύπλοκος, αποχρωματισμένος και γεμάτος από όλες τις αποχρώσεις ταυτόχρονα. Η νοοτροπία του «όλα ή τίποτα» δεν μας επιτρέπει να βρούμε το μεσαίο έδαφος. Και ας το παραδεχτούμε: Υπάρχει ένας μόνο λόγος που οι άνθρωποι δεν ζουν στο Everest ή στο Mariana Trench. Είναι δύσκολη η ζωή σε αυτά τα άκρα.

Αυτή η πόλωση έχει ως αποτέλεσμα να έχεις την αντίληψη ότι είτε έχεις πάντα δίκιο είτε είσαι μια κινούμενη αποτυχία. Η το να μιλάμε άσχημα για τον εαυτό μας που αντικατοπτρίζει ένα είδος αυτουπονόμευσης σε φράσεις όπως: «φαίνομαι σαν χάνος με αυτή τη φούστα», ή όταν πασχίζετε να μάθετε κάτι καινούργιο (όπως εγώ, σκάκι) αναφωνώντας: «δεν πρόκειται ποτέ να γίνω καλή σε αυτό, πάντα αποτυγχάνω». Αν και είναι όντως μερικές φορές προβληματικό, το να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με αυτούς τους απόλυτους όρους ήταν κάποτε απαραίτητο για την επιβίωση. Όπως τονίζεται σε άρθρο της BetterHelp, ο εγκέφαλός μας έχει «προδιάθεση να δίνει έμφαση στην αρνητική σκέψη», καθώς σε κάποια στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας ήταν ζωτικής σημασίας να είμαστε σε επιφυλακή για την «απειλή των αρπακτικών και της άγριας φύσης». Ωστόσο, στη σύγχρονη κοινωνία, δεν αντιμετωπίζουμε αυτές τις απειλές με τον ίδιο τρόπο και, ως αποτέλεσμα, η τάση μας για αρνητική σκέψη έχει εισχωρήσει και σε άλλες πτυχές της ζωής μας: στις φιλίες, στις σχέσεις και στην καριέρα μας.

«Η αναζήτηση των αποχρώσεων του γκρι στη σκέψη σας θα είναι ευεργετική και αποτελεί μια πιο αληθινή αντανάκλαση της πραγματικότητας».

Η διαμόρφωση της ζωής σας με αυτούς τους απόλυτους όρους μπορεί να τροφοδοτήσει ζητήματα αυτοεκτίμησης και να θέσει σε κίνηση έναν αέναο κύκλο απόρριψης ευκαιριών, οι οποίες με τη σειρά τους θα περαιτέρω τις πεποιθήσεις σας. Για παράδειγμα, αν έχετε την πεποίθηση: «Δεν θα πετύχω ποτέ στην ζωή μου», μπορεί να γίνετε λιγότερο πρόθυμοι να αναζητήσετε ευκαιρίες εργασίας ή συνεντεύξεις για δουλειά. Είναι επίσης πιο πιθανό να εσωτερικεύσετε τυχόν απορρίψεις εργασίας, καθώς ενισχύουν την μαυρόασπρη σκέψη σας και εδραιώνουν περαιτέρω την αρνητική αυτουπονόμευση του μυαλού σας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείτε να αμφιβάλλετε για τον εαυτό σας ή ότι πρέπει να διασφαλίζετε ότι οι σκέψεις σας είναι θετικές ανά πάσα στιγμή, διότι ούτε αυτό είναι πολύ χρήσιμη συμβουλή. Ωστόσο, το να αλλάξετε ελαφρώς την αντίληψή σας και να αναζητήσετε τις αποχρώσεις του γκρίζου στη σκέψη σας θα είναι ευεργετικό και αποτελεί μια πιο αληθινή αντανάκλαση της πραγματικότητας. Για παράδειγμα, για να αμφισβητήσετε τη δήλωση «Δεν θα πετύχω ποτέ στην ζωή μου», θα μπορούσατε να γράψετε ή να σημειώσετε νοερά τις στιγμές στις οποίες έχετε πετύχει και τα θετικά χαρακτηριστικά και επιτεύγματα στη ζωή σας μέχρι στιγμής. Δυστυχώς για πολλούς από εμάς το μυαλό μας βρίσκει εύκολο να αναμασά αρνητικές πεποιθήσεις, μπορεί να είναι ένας μεγάλος αγώνας το να προσπαθήσετε να αναπροσαρμόσετε την οπτική σας, αλλά μακροπρόθεσμα αξίζει τον κόπο. Ο καθένας έχει διαφορετικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει τον εκνευριστικό εσωτερικό κριτή του. Για ορισμένους, το να θεωρούν αυτή τη φωνή ως έναν επικριτικό φίλο, μπορεί να αποτελεί έναν χρήσιμο εργαλείο για να μην επιδίδονται στην ακατάσχετη φλυαρία τους. Κάποιοι θεραπευτές συνιστούν ακόμη και να δώσετε στην εσωτερική σας φωνή ένα όνομα για να δημιουργήσετε μια αίσθηση απόστασης, την επόμενη φορά που οι σκέψεις σας θα ψιθυρίσουν «δεν αρέσεις σε κανέναν», ονομάστε αυτή την φωνή «Αριάδνη» και γελάστε με την κριτική της.

Επικρίνοντας τους γονείς μας

Όσο κλισέ και ειλικρινά εκνευριστικό κι αν είναι να το παραδεχτείς, το να μεγαλώνεις συχνά σημαίνει ότι συνειδητοποιείς ότι οι γονείς σου είχαν δίκιο και ότι τα πράγματα για τα οποία τους καταδίκαζες ή τους έκρινες δεν είναι τόσο απόλυτα όσο φαίνονταν κάποτε μέσα από την σιγουριά και την απολυτότητα των 8 σου χρόνων. Αυτή η εξέλιξη της αντίληψης είναι αναμενόμενη, καθώς όσο μεγαλώνουμε και αλλάζουμε, τόσο αλλάζει και η άποψή μας για τη ζωή. Ως παιδιά είναι φυσικό να παρατηρούμε τον κόσμο μέσα από έναν απλούστερο, «καλό» ή «κακό» φακό. Ωστόσο, καθώς περνούν τα χρόνια και βιώνουμε όλο και περισσότερα και συσσωρεύουμε εμπειρίες, ο κόσμος αποκαλύπτεται ότι είναι πολύπλοκος, κάνουμε λάθη, βιώνουμε σπαραγμό, θλίψη, θυμό, αγάπη και μερικές φορές ένα συνονθύλευμα όλων αυτών ταυτόχρονα. Έρχεται κάποια στιγμή που η τέλεια, αμόλυντη εικόνα των γονιών μας ραγίζει, και μας χαστουκίζει η συνειδητοποίηση, ότι και αυτοί είναι απλώς άνθρωποι. Φυσικά, αντικειμενικά γνωρίζουμε ότι οι γονείς μας είναι άνθρωποι, αλλά συχνά τείνουμε να τους βλέπουμε μέσα από έναν παιδικό ασπρόμαυρο φακό μας. Είτε τους εξιδανικεύουμε ως ήρωες, τους βλέπουμε σαν αυταρχικούς που δεν μας αφήνουν να κάνουμε το δικό μας, που είτε δεν θα μπορούσαν ποτέ να μας απογοητεύσουν ή είναι πάντα υπαίτιοι για τις αποτυχίες μας, οι συμβουλές τους είναι ή ευαγγέλιο ή είναι πάντα λάθος. Η συμφιλίωση με το γεγονός ότι συνήθως καμία από αυτές τις πεποιθήσεις δεν είναι ρεαλιστική, μας επιτρέπει να συμπάσχουμε περισσότερο με τους γονείς μας. Η γκρι σκέψη είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση αυτών των σχέσεων.

Προσπαθήστε  για το «αρκετά καλό»

Η παγίδα της τελειομανίας

Η ασπρόμαυρη σκέψη είναι επίσης στενά συνδεδεμένη με την τελειομανία. Αυτό περιλαμβάνει την άσκηση τεράστιας πίεσης και προσδοκίας από τον εαυτό μας για να πετύχουμε. Αυτός δεν φαίνεται να είναι ο πιο γλυκός τρόπος να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, σωστά; Επιφανειακά, ο προσδιορισμός ως τελειομανής μπορεί να μοιάζει με κομπλιμέντο, αλλά η συνεχής προσπάθεια να είμαστε πάντα «τέλειοι», δεν είναι κάτι βιώσιμο. Η τελειομανία είναι ένα σχήμα που αναγνωρίζει μόνο δύο κατηγορίες επιδόσεων: την τέλεια και την αποτυχία. Αυτός ο τρόπος σκέψης μπορεί να αποβεί επιζήμιος για την αυτοπεποίθησή μας, καθώς οτιδήποτε απέχει έστω κι ελάχιστα από την τελειότητα φαίνεται να είναι αποτυχία. Το ανταγωνιστικό εργασιακό, ακόμη και οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να διαιωνίσει αυτόν τον τρόπο σκέψης και η σύγκριση, όπως πάντα, μόνο χειρότερα κάνει τα πράγματα. Το να ρίχνετε το μεγαλύτερο μέρος της αυτοεκτίμησής σας στην εργασιακή αναγνώριση ή στα εξωτερικά επιτεύγματα είναι εξαιρετικά δελεαστικό και κάτι για το οποίο έχω υπάρξει ένοχη στο παρελθόν, αλλά αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα υπολείπεστε των προσδοκιών σας (επειδή είστε άνθρωποι!) και η αίσθηση του εαυτού σας μπορεί να καταρρεύσει. Η ζωή είναι γεμάτη από απρόβλεπτα εμπόδια, αναποδιές και παύσεις που είναι εκτός του ελέγχου μας. Το να προσπαθείτε να διατηρήσετε την τελειότητα σε όλους τους τομείς της ζωής είναι άδικο για τον εαυτό σας. Το να χάσετε τον πιο ψηλό βαθμό σε μια εξέταση, να αλλάξετε επαγγελματική κατεύθυνση ή να παραλείψετε το αυστηρό πρόγραμμα γυμναστικής σας για μια μέρα, δεν σας κάνει αποτυχημένο, απλώς σας κάνει άνθρωπο. Όπως με συμβούλευσε ένας από τους καθηγητές μου όταν ήμουν σε πανικό για μια εξέταση στο γυμνάσιο, «προσπάθησε για το αρκετά καλό».

Η ζωή είναι περίπλοκη και το ίδιο και οι άνθρωποι

Η σκέψη «όλα ή τίποτα» μπορεί να επηρεάσει ακόμα και τις φιλίες μας, καθώς αρχίζουμε να θέτουμε μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τους φίλους μας. Μπορεί να πιάσετε τον εαυτό σας να κάνει ερωτήσεις όπως: Είναι πάντα εκεί για μένα όταν τους χρειάζομαι; Συμμερίζονται τις απόψεις μου; Έχουμε ακριβώς την ίδια αίσθηση του χιούμορ; Με κατανοούν απόλυτα; Βάζουμε τον πήχη των προσδοκιών πολύ ψηλά και μπορεί να μας οδηγήσουν στο να νιώθουμε μόνοι και εγκαταλειμμένοι. Ωστόσο, η γκρι σκέψη μας επιτρέπει να λάβουμε υπόψη τις αλλαγές στη ζωή του φίλου μας και τις αποχρώσεις της κάθε κατάστασης που μπορεί να περνάει σε μια δεδομένη χρονική στιγμή: μπορεί να κατανοήσουμε ότι έχει πολλά στο κεφάλι του ή ότι κάποια μέρα μπορεί να νιώθει τόσο εξαντλημένος ψυχολογικά για να απαντήσει το τηλεφώνημά σας. Μπορούμε ακόμη να αρχίσουμε να κοιτάμε μέσα μας και να θέτουμε στον εαυτό μας κάποιες ερωτήσεις: κάνω προσπάθεια να είμαι στη ζωή του φίλου μου; Μήπως αισθάνομαι υπερβολικά ανασφαλής αυτή τη στιγμή; Μήπως κάνω προβολές; Δυστυχώς, η ζωή δεν είναι απλή. Η ασπρόμαυρη σκέψη μας δημιουργεί επίσης δυσκολεύει ακόμα περισσότερο όταν ερχόμαστε σε σύγκρουση ή διαφωνία με τους άλλους. Ενώ είναι δελεαστικό να παρουσιάζουμε τον εαυτό μας ως τον ήρωα, που έχει σταθερά δίκιο (και όπως λατρεύουν να προωθούν οι διαδικτυακές τάσεις, ως τον πρωταγωνιστή), τελικά αυτό μπορεί να είναι επιζήμιο και να μας εμποδίζει να συναισθανθούμε τους άλλους, και να χανόμαστε σε ένα αυτοαναφορικό τριπ. Σε μια διαφωνία είναι φυσικό να υποστηρίζουμε τον εαυτό μας, είμαστε ως επί το πλείστον όντα με ιδιοτελή συμφέροντα και παίρνουμε αποφάσεις με βάση τις δικές μας ανάγκες, ωστόσο η γκρίζα σκέψη ρίχνει μια ομιχλώδη απόχρωση πάνω στο ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο, κατανοώντας τα κίνητρα, τις εμπειρίες και τις επεξηγήσεις του άλλου. Η γκρίζα σκέψη επιτρέπει μια πιο διαφοροποιημένη προσέγγιση των καταστάσεων και επιχειρεί να βρει την ισορροπία μεταξύ της δικής σας αλήθειας και της αλήθειας των άλλων.

Ενώ συχνά αισθάνεστε πιο εύκολο να σκέφτεστε απλά μέσα από τον φακό του «σωστού και του λάθους», του «καλού και του κακού», η ζωή δεν προσφέρεται για αυτόν τον φακό του «όλα ή τίποτα». Η ζωή είναι ενοχλητικά πολύπλοκη και χαωτική και αξίζει να την προσεγγίζουμε με αυτόν τον τρόπο. Την επόμενη φορά που θα νιώσετε τον εαυτό σας να πέφτει στην παγίδα του ασπρόμαυρου τρόπου σκέψης, προσπαθήστε όσο μπορείτε να αναζητήσετε τις αποχρώσεις του γκρι.