Στα Κοινωνικά Δίκτυα περνώ ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μου. Από αυτά εξαρτάται η δουλειά μου, η ενημέρωσή μου, η κοινωνικοποίησή, και ακόμα και σε ένα μεγάλο βαθμό η ψυχαγωγία μου. Ενώνουν τον κόσμο, βοηθούν στην επικοινωνία, αποτελούν πηγή αστείρευτης γνώσης, και αποτελούν ένα εργαλείο στα χέρια μας. Φέρουν όμως και τα αρνητικά τους, όπως η παραπλάνηση, το cyber bullying, οι υπερβολές, οι ψεύτικες ειδήσεις κλπ. Και επειδή είναι τεράστιος ο όγκος των χρηστών, και ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνονται και πολλοί έφηβοι και παιδιά οι οποίοι είναι και φανατικοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι on-line κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι τεράστιοι. Το να βλέπω τη μικρή μου ανιψιά να κλαίει και να ουρλιάζει για να δει περισσότερη τηλεόραση, να ξέρει να χειρίζεται άψογα το καινούργιο της smartphone, και το γεγονός ότι στην ηλικία των 11 έχει δικό της λογαριασμό στο Facebook, στο Instagram και στο TikTok, μου έχουν προκαλέσει πολλούς και σοβαρούς προβληματισμούς για το πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν τα παιδιά και τους εφήβους, και τί μπορούμε να κάνουμε γιάυτό.
Είναι πολλές οι περιπτώσεις που τα παιδιά και οι έφηβοι αντιμετωπίζουν προβλήματα και κινδύνους λόγω της διαδικτυακής τους δραστηριότητας. Μια νέα έκθεση της Βρετανικής ρυθμιστικής αρχής για τις επικοινωνίες έδειξε ότι περίπου το 99% των παιδιών ηλικίας τριών έως 17 ετών χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο το 2021. Το YouTube ήταν η πιο δημοφιλής πλατφόρμα, με το 89% των παιδιών να το χρησιμοποιούν. Παράλληλα, τα μισά παιδιά χρησιμοποιούσαν το TikTok, έναν δημοφιλή ιστότοπο που επιτρέπει στους χρήστες να παρακολουθούν και να μοιράζονται βίντεο μικρής διάρκειας .
Οι περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν ως προϋπόθεση οι χρήστες τους να είναι τουλάχιστον 13 ετών. Παρ’ όλα αυτά, η έκθεση διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία των παιδιών κάτω των 13 ετών είχε το δικό της προφίλ σε τουλάχιστον μία εφαρμογή ή ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης. Το 1/3 των γονέων που έχουν παιδιά ηλικίας 5 έως 7 ετών δήλωσε ότι το παιδί τους είχε προφίλ, το οποίο αυξήθηκε στο 60% μεταξύ των παιδιών ηλικίας 8 έως 11 ετών.
Το να αρθούν αυτοί οι ηλικιακοί περιορισμοί δεν είναι και πολύ δύσκολο. Τα παιδιά απλώς κατά τη δημιουργία του λογαριασμού τους γράφουν μια ψεύτικη ηλικία. Εν τω μεταξύ, ορισμένα παιδιά έχουν πολλαπλούς λογαριασμούς στην ίδια πλατφόρμα -έναν για τους φίλους τους και έναν για τους γονείς τους.
Η έκθεση διαπίστωσε επίσης ότι περίπου το 16% των παιδιών ηλικίας 3 και 4 ετών παρακολουθούν βίντεο στο TikTok. Το ποσοστό αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει παιδιά που βλέπουν βίντεο από τον λογαριασμό των γονιών τους ή ενός ενήλικα, χωρία να έχουν απαραίτητα δικό τους λογαριασμό. Ωστόσο, εξακολουθούν να εκτίθενται στο περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε πολύ νεαρή ηλικία.
Με αυτά τα ευρήματα κατά νου, είναι σημαντικό να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά για το πώς η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά σε διάφορες ηλικιακές ομάδες.
Τα θετικά και τα αρνητικά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Η ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις στους ανθρώπους, και ιδιαίτερα στα παιδιά. Η χρήση τους μπορεί εν μέρει να συμβάλει στην ψυχολογία, τη δημιουργία κοινότητας και την αυτοέκφραση μεταξύ των εφήβων, αλλά από την άλλη μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική υγεία.
Στο πλαίσιο έρευνας στο Πανεπιστήμιο του Nottingham Trent, ερευνητές μίλησαν με νεαρούς εφήβους, τους γονείς και τους δασκάλους τους σχετικά με τις προκλήσεις και τις βλάβες που προκαλεί η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο διαδίκτυο.
Διαπιστώθηκε ότι οι επιπτώσεις στους εφήβους από τον αυξανόμενο χρόνο που περνούν στο διαδίκτυο, είναι η αλλαγή συμπεριφοράς, η ψυχολογική υπερφόρτωση, αλλά και πιο σοβαρές γνωστικές και συναισθηματικές συνέπειες, προβλήματα προσοχής, και υπερβολικό άγχος.
Η έρευνα έδειξε ότι φαίνεται να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ηλικιακών ομάδων όσον αφορά τις επιπτώσεις που έχει η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή τους. Η πρώην υπάλληλος του Facebook, Frances Haugen, αποκάλυψε το 2021 ότι μια έρευνα του Facebook έχει δείξει επανειλημμένα επιζήμιες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία από τη χρήση του Instagram, ειδικά για τα νεαρά κορίτσια.
Ο υπερβολικός χρόνος χρήσης οθόνης σχετίζεται άμεσα με συμπτώματα στρες, άγχους, κατάθλιψης και εθισμού. Σχετικά με αυτό, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής προτείνει τα παιδιά κάτω των δύο ετών να μην περνούν καθόλου χρόνο μπροστά από την οθόνη, ενώ τα παιδιά ηλικίας 2 έως 5 ετών να περνούν το πολύ μία ώρα την ημέρα μπροστά από την οθόνη όπου προτείνεται να παρακολουθούν κάτι ποιοτικό, όπως για παράδειγμα μια ταινία με εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Εφόσον λοιπόν δεν μπορούμε να έχουμε κανέναν έλεγχο στο τι παρακολουθούν τα παιδιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολύ πιθανόν είναι να παρακολουθούν θέματα χαμηλής ποιότητας και αυτό θα μπορούσε να έχει επιβλαβείς επιπτώσεις.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Με το πρόσφατα δημοσιευμένο νομοσχέδιο για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου στοχεύει να καταστήσει το Ηνωμένο Βασίλειο το ασφαλέστερο μέρος στον κόσμο για να χρησιμοποιεί κανείς το διαδίκτυο. Κατά συνέπεια, πρέπει να εξετάσουμε τις δυνητικά επιζήμιες επιπτώσεις που μπορεί να έχει η χρήση του διαδικτύου και γενικά η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους νέους, και ιδίως στους ευάλωτους.
Χρειάζεται αύξηση της προστασία των χρηστών (όπως αυστηρότερα μέτρα επαλήθευσης της ηλικίας) αλλά και πρωτοβουλίες πρόληψης της βλάβης (όπως εκπαίδευση στα σχολεία σχετικά με τα οφέλη και τις πιθανές βλάβες της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης). Στις περιπτώσεις που παρατηρείται cyber bullying, μπορεί να γίνει επίσημη καταγγελία του εν λόγω προφίλ σε αστυτνομικές αρχές. Επίσης, εύκολα μπορεί να γίνει διαγραφή από τη λίστα φίλων καθώς και block, για να μην είναι σε θέση να επανέλθει με μηνύματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο θύτης δεν μπορεί να φτιάξει κι ένα δεύτερο προφίλ για να επανέλθει. Και είναι σύνηθες σε τέτοιες περιπτώσεις οι επιτήδειοι να έχουν πολλά προφίλ.
Όμως, το πιο σημαντικό εδώ, είναι ότι για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, οι γονείς θα πρέπει να ξεκινήσουν έναν ανοιχτό διάλογο με τα παιδιά τους, ο οποίος θα οικοδομήσει μια σχέση εμπιστοσύνης και θα επιτρέψει στα παιδιά να μιλήσουν ανοιχτά για το πως χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να τους ενημερώνουν για ενδεχόμενες απειλές που μπορεί να δέχονται. Συμπερασματικά, οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, και οι κυβερνήσεις οφείλουν να ενημερώσουν τα παιδιά για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, αλλά ταυτόχρονα, και τα ίδια τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης ώστε να προστατεύσουν τα παιδιά και τους εφήβους.
Στα Κοινωνικά Δίκτυα περνώ ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μου. Από αυτά εξαρτάται η δουλειά μου, η ενημέρωσή μου, η κοινωνικοποίησή, και ακόμα και σε ένα μεγάλο βαθμό η ψυχαγωγία μου. Ενώνουν τον κόσμο, βοηθούν στην επικοινωνία, αποτελούν πηγή αστείρευτης γνώσης, και αποτελούν ένα εργαλείο στα χέρια μας. Φέρουν όμως και τα αρνητικά τους, όπως η παραπλάνηση, το cyber bullying, οι υπερβολές, οι ψεύτικες ειδήσεις κλπ. Και επειδή είναι τεράστιος ο όγκος των χρηστών, και ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνονται και πολλοί έφηβοι και παιδιά οι οποίοι είναι και φανατικοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι on-line κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι τεράστιοι. Το να βλέπω τη μικρή μου ανιψιά να κλαίει και να ουρλιάζει για να δει περισσότερη τηλεόραση, να ξέρει να χειρίζεται άψογα το καινούργιο της smartphone, και το γεγονός ότι στην ηλικία των 11 έχει δικό της λογαριασμό στο Facebook, στο Instagram και στο TikTok, μου έχουν προκαλέσει πολλούς και σοβαρούς προβληματισμούς για το πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν τα παιδιά και τους εφήβους, και τί μπορούμε να κάνουμε γιάυτό.
Είναι πολλές οι περιπτώσεις που τα παιδιά και οι έφηβοι αντιμετωπίζουν προβλήματα και κινδύνους λόγω της διαδικτυακής τους δραστηριότητας. Μια νέα έκθεση της Βρετανικής ρυθμιστικής αρχής για τις επικοινωνίες έδειξε ότι περίπου το 99% των παιδιών ηλικίας τριών έως 17 ετών χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο το 2021. Το YouTube ήταν η πιο δημοφιλής πλατφόρμα, με το 89% των παιδιών να το χρησιμοποιούν. Παράλληλα, τα μισά παιδιά χρησιμοποιούσαν το TikTok, έναν δημοφιλή ιστότοπο που επιτρέπει στους χρήστες να παρακολουθούν και να μοιράζονται βίντεο μικρής διάρκειας .
Οι περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν ως προϋπόθεση οι χρήστες τους να είναι τουλάχιστον 13 ετών. Παρ’ όλα αυτά, η έκθεση διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία των παιδιών κάτω των 13 ετών είχε το δικό της προφίλ σε τουλάχιστον μία εφαρμογή ή ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης. Το 1/3 των γονέων που έχουν παιδιά ηλικίας 5 έως 7 ετών δήλωσε ότι το παιδί τους είχε προφίλ, το οποίο αυξήθηκε στο 60% μεταξύ των παιδιών ηλικίας 8 έως 11 ετών.
Το να αρθούν αυτοί οι ηλικιακοί περιορισμοί δεν είναι και πολύ δύσκολο. Τα παιδιά απλώς κατά τη δημιουργία του λογαριασμού τους γράφουν μια ψεύτικη ηλικία. Εν τω μεταξύ, ορισμένα παιδιά έχουν πολλαπλούς λογαριασμούς στην ίδια πλατφόρμα -έναν για τους φίλους τους και έναν για τους γονείς τους.
Η έκθεση διαπίστωσε επίσης ότι περίπου το 16% των παιδιών ηλικίας 3 και 4 ετών παρακολουθούν βίντεο στο TikTok. Το ποσοστό αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει παιδιά που βλέπουν βίντεο από τον λογαριασμό των γονιών τους ή ενός ενήλικα, χωρία να έχουν απαραίτητα δικό τους λογαριασμό. Ωστόσο, εξακολουθούν να εκτίθενται στο περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε πολύ νεαρή ηλικία.
Με αυτά τα ευρήματα κατά νου, είναι σημαντικό να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά για το πώς η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά σε διάφορες ηλικιακές ομάδες.
Τα θετικά και τα αρνητικά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Η ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις στους ανθρώπους, και ιδιαίτερα στα παιδιά. Η χρήση τους μπορεί εν μέρει να συμβάλει στην ψυχολογία, τη δημιουργία κοινότητας και την αυτοέκφραση μεταξύ των εφήβων, αλλά από την άλλη μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική υγεία.
Στο πλαίσιο έρευνας στο Πανεπιστήμιο του Nottingham Trent, ερευνητές μίλησαν με νεαρούς εφήβους, τους γονείς και τους δασκάλους τους σχετικά με τις προκλήσεις και τις βλάβες που προκαλεί η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο διαδίκτυο.
Διαπιστώθηκε ότι οι επιπτώσεις στους εφήβους από τον αυξανόμενο χρόνο που περνούν στο διαδίκτυο, είναι η αλλαγή συμπεριφοράς, η ψυχολογική υπερφόρτωση, αλλά και πιο σοβαρές γνωστικές και συναισθηματικές συνέπειες, προβλήματα προσοχής, και υπερβολικό άγχος.
Η έρευνα έδειξε ότι φαίνεται να υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των ηλικιακών ομάδων όσον αφορά τις επιπτώσεις που έχει η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή τους. Η πρώην υπάλληλος του Facebook, Frances Haugen, αποκάλυψε το 2021 ότι μια έρευνα του Facebook έχει δείξει επανειλημμένα επιζήμιες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία από τη χρήση του Instagram, ειδικά για τα νεαρά κορίτσια.
Ο υπερβολικός χρόνος χρήσης οθόνης σχετίζεται άμεσα με συμπτώματα στρες, άγχους, κατάθλιψης και εθισμού. Σχετικά με αυτό, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής προτείνει τα παιδιά κάτω των δύο ετών να μην περνούν καθόλου χρόνο μπροστά από την οθόνη, ενώ τα παιδιά ηλικίας 2 έως 5 ετών να περνούν το πολύ μία ώρα την ημέρα μπροστά από την οθόνη όπου προτείνεται να παρακολουθούν κάτι ποιοτικό, όπως για παράδειγμα μια ταινία με εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Εφόσον λοιπόν δεν μπορούμε να έχουμε κανέναν έλεγχο στο τι παρακολουθούν τα παιδιά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολύ πιθανόν είναι να παρακολουθούν θέματα χαμηλής ποιότητας και αυτό θα μπορούσε να έχει επιβλαβείς επιπτώσεις.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Με το πρόσφατα δημοσιευμένο νομοσχέδιο για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου στοχεύει να καταστήσει το Ηνωμένο Βασίλειο το ασφαλέστερο μέρος στον κόσμο για να χρησιμοποιεί κανείς το διαδίκτυο. Κατά συνέπεια, πρέπει να εξετάσουμε τις δυνητικά επιζήμιες επιπτώσεις που μπορεί να έχει η χρήση του διαδικτύου και γενικά η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους νέους, και ιδίως στους ευάλωτους.
Χρειάζεται αύξηση της προστασία των χρηστών (όπως αυστηρότερα μέτρα επαλήθευσης της ηλικίας) αλλά και πρωτοβουλίες πρόληψης της βλάβης (όπως εκπαίδευση στα σχολεία σχετικά με τα οφέλη και τις πιθανές βλάβες της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης). Στις περιπτώσεις που παρατηρείται cyber bullying, μπορεί να γίνει επίσημη καταγγελία του εν λόγω προφίλ σε αστυτνομικές αρχές. Επίσης, εύκολα μπορεί να γίνει διαγραφή από τη λίστα φίλων καθώς και block, για να μην είναι σε θέση να επανέλθει με μηνύματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο θύτης δεν μπορεί να φτιάξει κι ένα δεύτερο προφίλ για να επανέλθει. Και είναι σύνηθες σε τέτοιες περιπτώσεις οι επιτήδειοι να έχουν πολλά προφίλ.
Όμως, το πιο σημαντικό εδώ, είναι ότι για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, οι γονείς θα πρέπει να ξεκινήσουν έναν ανοιχτό διάλογο με τα παιδιά τους, ο οποίος θα οικοδομήσει μια σχέση εμπιστοσύνης και θα επιτρέψει στα παιδιά να μιλήσουν ανοιχτά για το πως χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να τους ενημερώνουν για ενδεχόμενες απειλές που μπορεί να δέχονται. Συμπερασματικά, οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, και οι κυβερνήσεις οφείλουν να ενημερώσουν τα παιδιά για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, αλλά ταυτόχρονα, και τα ίδια τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης ώστε να προστατεύσουν τα παιδιά και τους εφήβους.
