«Οι μόνες ιδέες που αξίζουν είναι όσες σου έρχονται περπατώντας» υποστήριζε ο Νίτσε, και δεν ήταν μόνος – ο Καντ και ο Ρεμπώ, όπως και πολλοί άλλοι περπατούσαν, ο καθένας για τους δικούς του λόγους και με τον δικό του τρόπο. Το περπάτημα είναι μια ενέργεια αντίληψης και αναδημιουργίας μιας περιοχής. Οι δρόμοι λειτουργούν ως κατώφλια για τις αναμνήσεις και ξεκλειδώνουν τα επίπεδα του ασυνείδητου, τα οποία μπορεί να μην αποκαλύπτονταν διαφορετικά. Έτσι λοιπόν χαρτογραφούμε τις πόλεις μέσα στις οποίες ζούμε. Και μαζί και τη ζωή μας.

Κατά τη διάρκεια του lockdown του 2020, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο ενθάρρυναν τους πολίτες να κάνουν σύντομους περιπάτους στις γειτονιές τους. Ακόμη και πριν από την πανδημία όμως, το περπάτημα προωθήθηκε σε πολλά μέρη ως μορφή μετακίνησης, για να αντικαταστήσει τις μετακινήσεις με το αυτοκίνητο για την καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος αλλά και της δημόσιας υγείας.

Αυτή η αναζωπύρωση του αστικού περπατήματος άργησε πολύ να έρθει. Μπορεί τα πρώτα μωρουδιακά βήματα ακόμη να γιορτάζονται, αλλά με την έκρηξη της χρήσης του αυτοκινήτου τη δεκαετία του 1950, οι άνθρωποι στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική άρχισαν να περπατούν όλο και λιγότερο.

Τα στατιστικά στοιχεία για τις μεταφορές στο Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ετήσια αύξηση περίπου 4,8 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων στα επιβατικά αυτοκίνητα (αυτοκινήτων και ταξί) από το 1950 μέχρι το 1990. Κατά την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα η αύξηση αυτή επιβραδύνθηκε. Αλλά μέχρι πρόσφατα, η μαζική χρήση αυτοκινήτων συνέχισε να αυξάνεται.

Η πανδημία το άλλαξε αυτό. Τα μίλια των επιβατικών οχημάτων μειώθηκαν περισσότερο από 68 δισεκατομμύρια. Και οι έρευνες δείχνουν ότι το 38% των ανθρώπων που ξεκίνησαν το περπάτημα ως νέα ενασχόληση σκοπεύουν να συνεχίσουν να το κάνουν. Σχετικές έρευνες δείχνουν ότι το περπάτημα είναι κάτι περισσότερο από μια δραστηριότητα ή μια μορφή άσκησης: μας συνδέει με το μέρος πού βρισκόμαστε και ξεκλειδώνει τις αναμνήσεις μας.

Πώς το περπάτημα μας συνδέει με την πόλη μας

Στη δεκαετία του 2000, στο πλαίσιο του προγράμματος Rescue Geography, οι γεωγράφοι Paul Evans και Phil Jones διοργάνωναν ομαδικούς περιπάτους στην περιοχή Eastside του Birmingham, της τρίτης μεγαλύτερης πόλης της Μεγάλης Βρετανίας. Η ιδέα ήταν να «διασωθούν» οι μνήμες των ντόπιων για την περιοχή πριν από την ανάπλαση της. Συνόδευαν με τα πόδια ηλικιωμένους πρώην κατοίκους σε δρόμους που γνώριζαν από παιδιά, προτού αυτές οι γειτονιές στο κέντρο της πόλης κατεδαφιστούν κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960 και μεταφερθούν στα προάστια – μια μετατόπιση που κατέστησε το αυτοκίνητο ως την μόνη επιλογή για την καθημερινή τους μετακίνηση.

Οι χώροι λειτουργούν ως κατώφλια για τις αναμνήσεις και τα επίπεδα του ασυνείδητου, τα οποία μπορεί να μην αποκαλύπτονταν διαφορετικά. Οι άνθρωποι που συμμετείχαν στους ομαδικούς αυτούς περιπάτους, έδειχναν τους δρόμους όπου είχαν ζήσει ένα μέρος της ζωής τους. Ένας συμμετέχοντας κατέδειξε τη διαδρομή που πήγαινε στο σχολείο τη δεκαετία του 1970, ως έφηβος. Περνώντας από ορισμένα καταστήματα, του προκάλεσαν ιστορίες για το πώς περπατούσε για να πάρει ένα κομμάτι τυρί ή μια φέτα μπέικον για τη μητέρα του. Ανέφερε πώς είχαν αλλάξει οι αγοραστικές συνήθειες της οικογένειάς του με την πάροδο του χρόνου. Αφού απέκτησαν έναν καταψύκτη στα τέλη της δεκαετίας του 1970, άρχισαν να πηγαίνουν με το αυτοκίνητο σε supermarket εκτός πόλης.

Μια άλλη οικογένεια που ζούσε στον ίδιο δρόμο για τρεις γενιές, ο παππούς ήταν στα 70 του, η κόρη του μεσήλικας και η εγγονή του 11 ετών. Η κόρη του περιέγραψε πώς οι δρόμοι που γνώριζε ως παιδί τη δεκαετία του 1980 ήταν τώρα πολύ πιο πολυσύχναστοι και πιο επικίνδυνοι, λόγω των αυτοκινήτων και περιέγραψε τον κόσμο της κόρης της ως «στενότερο».

Πώς το περπάτημα ξεκλειδώνει τις αναμνήσεις μας

Το περπάτημα αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αφηγούμαστε τις ιστορίες της ζωής μας. Το να περπατάμε ξανά σε έναν δρόμο που περπατούσαμε παλιά, συχνά ξεκλειδώνει αναμνήσεις: Βρίσκουμε ένα είδος ελευθερίας για να εμβαθύνουμε στις αναμνήσεις μας.

Σε γενικές γραμμές, η φυσική παρουσία σε ένα συγκεκριμένο μέρος μπορεί να μας βοηθήσει να ανακτήσουμε συναισθήματα ή γνώσεις που βρίσκονται βαθιά μέσα στο υποσυνείδητο μας.

Στην έρευνά της με κοινότητες μεταναστών στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κοινωνιολόγος Maggie O’Neill χρησιμοποίησε το περπάτημα και το συμμετοχικό θέατρο ως αυτό που αποκαλεί βιογραφικές μεθόδους για τη διερεύνηση των ιδεών των συνόρων, του κινδύνου και του ανήκειν.

Διοργάνωσε δημόσιους ομαδικούς περιπάτους σε συνεργασία με μια χορεύτρια, τη Marega Palser, η οποία σχεδίασε γραμμές στο έδαφος που συνέδεαν περιβάλλοντα όπως σπίτια, καταστήματα, σχολεία, πολυσύχναστους δρόμους, μονοπάτια και χώρους πρασίνου. Και η Palser μετέτρεψε το υλικό που είχε συγκεντρώσει από τις συνεντεύξεις που έκανε με τους περιπάτους σε μικρά κομμάτια θεάτρου δρόμου που θα μοιράζονταν συλλογικά με τη συμμετοχή του κόσμου.

Οι ερμηνείες του Palser ήταν σκόπιμα αφοπλιστικές και παιχνιδιάρικες και προκαλούσαν απροσδόκητες αντιδράσεις. Σε μια περίπτωση χρησιμοποίησε πλαστικά αυτοκινητάκια για να αναπαραστήσει ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα από τα τέλη της δεκαετίας του 1960.

Οι άνθρωποι συνδέονται με τις αναμνήσεις τους μέσω της αφής και της αίσθησης των γεωγραφικών χώρων. Το περπάτημα, σε πάει πίσω, σε ένα ταξίδι, στα μέρη που έχεις ζήσει. Η διαδικασία του περπατήματος αποκαλύπτει τις πυκνωμένες συνδέσεις και αναμνήσεις που κρύβουν αυτά τα μέρη, για το ότι επιστρέφουν στην παιδική ηλικία και σκέφτονται ανθρώπους που έχουν περάσει ολόκληρη τη ζωή τους ζώντας σε ένα μέρος.

Το περπάτημα σημαίνει να επιβραδύνεις τη ζωή σου και να σκέφτεσαι το τοπικό. Είναι πολλά περισσότερα από μια απλή σωματική άσκηση. Δίνει τη δυνατότητα για συζητήσεις, αναπτύσσει την ενσυναίσθηση, και δημιουργεί καταστάσεις και συνειρμικές σκέψεις. Το περπάτημα είναι μια ενέργεια αντίληψης και μνήμης αλλά και αναδημιουργίας μιας περιοχής. Έτσι λοιπόν χαρτογραφούμε τις πόλεις μέσα στις οποίες ζούμε. Και μαζί και την ίδια μας τη ζωή.

. Το περπάτημα, σε πάει πίσω, σε ένα ταξίδι, στα μέρη που έχεις ζήσει. Η διαδικασία του περπατήματος αποκαλύπτει τις πυκνωμένες συνδέσεις και αναμνήσεις που κρύβουν αυτά τα μέρη, για το ότι επιστρέφουν στην παιδική ηλικία και σκέφτονται ανθρώπους που έχουν περάσει ολόκληρη τη ζωή τους ζώντας σε ένα μέρος.

Το περπάτημα σημαίνει να επιβραδύνεις τη ζωή σου. Είναι πολλά περισσότερα από μια απλή σωματική άσκηση. Δίνει τη δυνατότητα για συζητήσεις, αναπτύσσει την ενσυναίσθηση, και δημιουργεί καταστάσεις και συνειρμικές σκέψεις. Το περπάτημα είναι μια ενέργεια αντίληψης και μνήμης αλλά και αναδημιουργίας μιας περιοχής. Έτσι λοιπόν χαρτογραφούμε τις πόλεις μέσα στις οποίες ζούμε. Και μαζί και την ίδια μας τη ζωή.