Η επιθετικότητα είναι μία ανθρώπινη συμπεριφορά που αποσκοπεί στην άσκηση βίας, σωματικής ή λεκτικής με στόχο να κάνει τον άλλον να πονέσει ψυχικά ή σωματικά. Αν και αποτελεί ένα αρχέγονο συναίσθημα που βοηθούσε στην επιβίωσή μας, υπάρχουν θεωρίες που υποστηρίζουν ότι η επιθετική συμπεριφορά μαθαίνεται. Είναι κάτι που εκδηλώνεται μέσω του μιμητισμού.

Το ξέσπασμα θυμού και η επιθετικότητα είναι γνωστή και η μόνη ίσως αρετή της είναι ότι είναι φανερή, είναι ξεκάθαρη. Μπορείς να τη δεις, να καταλάβεις ότι λαμβάνει χώρα. 

Τι συμβαίνει όμως με την παθητική επιθετικότητα; 

Αυτή η ύπουλη μικρή ξαδέρφη της κανονικής επιθετικότητας, είναι αόρατη τις περισσότερες φορές. Είναι κάτι τελείως διαφορετικό από το οργισμένο ξέσπασμα. Είναι δύσκολο να πλαισιωθεί και να αναγνωριστεί άμεσα και συχνά γινόμαστε θύματά της χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε.  

Σύμφωνα με την ιατρική ομάδα της Mayo Clinic, τα παθητικά-επιθετικά άτομα τείνουν να εκφράζουν έμμεσα τα αρνητικά τους επιβλαβή συναισθήματα . Αντί να αντιμετωπίσουν κάτι άμεσα, με επικοινωνία, συμπεριφέρονται με τρόπους που συγκαλύπτουν την εχθρότητά και τη δυσαρέσκειά τους.

Οι άνθρωποι μπορεί να συμπεριφέρονται έτσι επειδή φοβούνται ότι θα χάσουν τον έλεγχο, είναι ανασφαλείς ή δεν έχουν αυτοεκτίμηση. Μπορεί να το κάνουν για να αντιμετωπίσουν το άγχος, το στρες, την κατάθλιψη ή την ανασφάλεια ή για να αντιμετωπίσουν την απόρριψη ή τη σύγκρουση. Εναλλακτικά, μπορεί να το κάνουν επειδή έχουν μνησικακία εναντίον κάποιου ή αισθάνονται υποτιμημένοι.

Την παθητική επιθετικότητα συχνά δεν την καταλαβαίνεις Πρόκειται για έναν έμμεσο, τοξικό τρόπο έκφρασης των δυσάρεστων συναισθημάτων: 

• Συχνά φοράει το μανδύα του σαρκασμού. Με βλοσυρότητα και αιχμηρά αστεία αντιμετωπίζουν άτομα και καταστάσεις. 
• Με εκφράσεις όπως το “έλα μωρε, πλάκα κάνω”. Πόσες αλήθειες κρύβονται πίσω αυτό το “Πλάκα κάνω”; 
• Το “κάνε ότι νομίζεις”, που δείχνεις ότι και καλά δε σε πειράζει η απόφαση κάποιου αλλά μέσα σου βράζεις και τον αφήνεις με ενοχές ότι κάνει κάτι λάθος και εις βάρος σου.
• Είναι ένας τρόπος να προσβάλλεις κάποιον κεκαλυμμένα, “Μην το πάρεις στραβά, αλλά…”
• Είναι αυτός ο συνάδελφος που σε ένα ζήτημα που έχει προκύψει στη δουλειά θα πετάξει το όνομά σας μέσα στη συζήτηση, χωρίς όμως να “υπονοεί” τίποτα. Είναι το “τι ανάγκη έχεις εσύ;”. 
• Επιφανειακά, η παθητική επιθετικότητα μπορεί να φανεί ακόμα και καλοπροαίρετη. “Α, πως αδυνάτισες! Θα πρέπει να ήταν τρομερά δύσκολο.” “Α, ωραίο αυτό το ρουχο… για σένα”
• Άλλες παθητικές-επιθετικές συμπεριφορές περιλαμβάνουν την αντίσταση στην ανάληψη ευθυνών και στην αλλαγή μέσω παραπόνων και με την επινόηση συνεχώς δικαιολογιών.  Επιπλέον, μπορεί να συμφωνήσουν σε κάτι που δεν θέλουν και στη συνέχεια να το υπονομεύσουν, όπως ας πούμε να βγουν σε ένα μέρος που δεν προτιμούσαν και καθ’ όλη τη διάρκεια να είναι δύστροποι και κακόκεφοι, να αγνοούν κάποιον επιδεικτικά.
• Η σιωπή είναι πάντα μια στρατηγική όσων επιδίδονται σε παθητική επιθετικότητα και δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί. Με τη σιωπή δε λέει κανείς τίποτε, αλλά παράλληλα μπορεί να πει τόσα πολλά. Φαινομενικά αποφεύγει μια σύγκρουση, αλλά στην πραγματικότητα προκαλεί μια – με την ίδια την έλλειψη επικοινωνίας να χρησιμεύει ως χλευασμός. Είναι επομένως παθητικό, και όμως, επιθετικό.

Είναι οι άνθρωποι που θα παρουσιάζονται ως ήρεμοι, που δεν μπλέκουν καθόλου σε καυγάδες και ακόμα και αν στεναχωρήσουν κάποιον ή προκαλέσουν ψυχική και σωματική ζημιά έμμεσα, με διαβεβαιώσεις αγάπης και αφοσίωσης θα προσπαθήσουν να σε πείσουν για το αντίθετο γιατί και οι ίδιοι συχνά δεν μπορούν να καταλάβουν τι λάθος έχουν κάνει.

Διαχείριση της παθητικής επιθετικότητας

Η αλληλεπίδραση με έναν τέτοιον άνθρωπο είναι αρκετά δύσκολη, αφού μπορεί να φορτιζόμαστε και οι ίδιοι συναισθηματικά, να αισθανόμαστε ότι συνεχώς κάνουμε λάθη και να έχουμε ένα αίσθημα πως δεν μπορούμε να βρούμε το δίκιο μας.

Εάν είστε θύμα παθητικής επιθετικότητας, υπάρχουν μερικές βασικές στρατηγικές αντιμετώπισης. Για αρχή, να θυμάστε ότι δεν είστε τρελοί. Αν δείτε ένα μοτίβο είναι πιθανό να είναι αληθινό. Η ένταση που μπορεί αν αισθάνεστε μέσα σας, και η εσωτερική αναστάτωση δεν υπάρχει τυχαία. Είναι λοιπόν σημαντικό να θέσετε τα δικά σας όρια και να απαντήσετε με ηρεμία και ψυχραιμία στις έμμεσες προσβολές. 

Ένας άλλος τρόπος είναι να αποστασιοποιηθούμε συναισθηματικά και νοητά από τέτοιες συμπεριφορές. Αν αντιληφθούμε πως η αρνητικότητα του άλλου δεν αφορά εμάς τους ίδιους, αλλά την αδυναμία  να επεξεργαστεί ορισμένα συναισθήματά και σκέψεις τότε θα μας πληγώνει λιγότερο η συμπεριφορά του. 

Και τι γίνεται αν είσαι αυτός που επιτίθεται παθητικά; Το πρώτο και σημαντικότερο κομμάτι είναι να το συνειδητοποιήσετε! Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο και μπορεί να χρειαστεί δουλειά, ακόμη και η βοήθεια ενός καλού θεραπευτή για να προσδιορίσετε γιατί η αντιμετώπιση των συναισθημα΄των και των προβλημάτων σας είναι τόσο δύσκολη για εσάς. Ωστόσο, είναι πολύ καλύτερο από την έμμεση – και είναι πολύ λιγότερη δουλειά