«Oh, everybody’s sleeping now
An industrial silence singing
And the rain will keep hammering down from overhead
Now there’s a blue, blue, strange colour blue»

Strange Colour Blue – Madrugada

Το 1993, η εταιρεία παραγωγής μαρκαδόρων και ξυλομπογιών Crayola διεξήγαγε μια ελαφρώς αντιεπιστημονική, αλλά ενδιαφέρουσα δημοσκόπηση: ζήτησε από τα παιδιά των ΗΠΑ να ονομάσουν το αγαπημένο τους χρώμα μαρκαδόρου ή ξυλομπογιάς. Τα περισσότερα επέλεξαν ένα αρκετά συνηθισμένο μπλε, ενώ τρεις άλλες μπλε αποχρώσεις μπήκαν επίσης στην πρώτη 10άδα.

Επτά χρόνια αργότερα, η εταιρεία επανέλαβε το πείραμά της. Και πάλι, το κλασικό μπλε κατέλαβε την πρώτη θέση, ενώ έξι άλλες αποχρώσεις του μπλε εμφανίστηκαν στην πρώτη 10άδα. Σε αυτά προστέθηκαν μια απόχρωση του μοβ, ένα πράσινο και ένα ροζ.

Η κυριαρχία του μπλε σε τέτοιους καταλόγους δεν εκπλήσσει την Lauren Labrecque, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Rhode Island, η οποία μελετά την επίδραση του χρώματος στο μάρκετινγκ. Ζητά συχνά από τους φοιτητές στα μαθήματά της να αναφέρουν το αγαπημένο τους χρώμα. Αφού απαντήσουν, στη συνέχεια τούς λέει: «έχω ήδη φτιάξει μια διαφάνεια που λέει ότι το 80% από εσάς απάντησαν “μπλε”».

Συνήθως έχει δίκιο. «Γιατί όταν γινόμαστε ενήλικες, σε όλους μας αρέσει το μπλε. Φαίνεται να είναι διαπολιτισμικό, και δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά – στους ανθρώπους απλώς αρέσει το μπλε», υποστηρίζει η ίδια.

Η επιλογή του αγαπημένου μας χρώματος είναι κάτι που υπάρχει μέσα μας από την παιδική μας ηλικία. Τα βρέφη έχουν ευρείες και αρκετά ασυνεπείς προτιμήσεις για τα χρώματα, σύμφωνα με έρευνες -δείχνουν όμως κάποια προτίμηση στις ανοιχτότερες αποχρώσεις.

Όσο περισσότερο χρόνο όμως περνούν τα παιδιά στον κόσμο, τόσο περισσότερο αρχίζουν να αναπτύσσουν ισχυρότερες συγγένειες με ορισμένα χρώματα, με βάση αυτά στα οποία έχουν εκτεθεί και τους συνειρμούς με τους οποίους τα συνδέουν. Είναι πιο πιθανό να συνδέουν τα φωτεινά χρώματα όπως το πορτοκαλί, το κίτρινο, το μοβ ή το ροζ με θετικά παρά με αρνητικά συναισθήματα.

Μια μελέτη σε 330 παιδιά ηλικίας 4-11 ετών διαπίστωσε ότι χρησιμοποιούσαν τα αγαπημένα τους χρώματα όταν ζωγράφιζαν έναν “ωραίο” χαρακτήρα και έτειναν να χρησιμοποιούν το μαύρο όταν ζωγράφιζαν έναν “κακό” χαρακτήρα – αν και άλλες μελέτες δεν έχουν βρει τέτοιους δεσμούς. Οι κοινωνικές πιέσεις – όπως η τάση τα ρούχα και τα παιχνίδια των κοριτσιών να είναι ροζ – έχουν επίσης ισχυρή επίδραση στην επιλογή των χρωμάτων καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν.

Τα χρώματα στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή

Είναι κοινή πεποίθηση ότι καθώς τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία, οι χρωματικές τους επιλογές αποκτούν μια πιο σκούρα, πιο ζοφερή απόχρωση, αλλά δεν υπάρχουν πολλές ακαδημαϊκές έρευνες που να το υποστηρίζουν αυτό. Τα έφηβα κορίτσια στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι έλκονται από τα μοβ και τα κόκκινα, ενώ τα αγόρια προτιμούν τα πράσινα και τα κιτρινοπράσινα.

Μια μελέτη σχετικά με την επιλογή του χρώματος του υπνοδωματίου από τα έφηβα αγόρια στη Βρετανία, διαπίστωσε ότι τείνουν να επιλέγουν το λευκό, ενώ ανέφεραν το κόκκινο και το μπλε ως αγαπημένα χρώματα.

Είναι ενδιαφέρον επίσης το ότι, ενώ η πλειονότητα των ενηλίκων δηλώνει ότι προτιμά τα μπλε χρώματα, πιθανότατα θα αντιπαθήσει και το ίδιο χρώμα: ένα σκούρο κιτρινωπό καφέ χαρακτηρίζεται συστηματικά και συνεχώς ως το λιγότερο δημοφιλές χρώμα.

Γιατί έχουμε αγαπημένα χρώματα; Και γιατί το μπλε;

Με απλά λόγια, έχουμε αγαπημένα χρώματα επειδή έχουμε αγαπημένα πράγματα.

Τουλάχιστον αυτή είναι η ουσία της θεωρίας που διατυπώθηκε από την Karen Schloss, επίκουρη καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison στις ΗΠΑ. Τα πειράματά της έδειξαν ότι τα χρώματα – ακόμη και το ουδέτερο μπεζ – απέχουν πολύ από το να είναι ουδέτερα.

Αντίθετα, εμείς οι άνθρωποι τους προσδίδουν νοήματα, τα οποία αντλούμε κυρίως από την υποκειμενική μας ιστορία, και έτσι δημιουργούμε υψηλούς προσωπικούς λόγους για να βρίσκουμε μια απόχρωση απωθητική ή ελκυστική στα μάτια μας.

Η Schloss τελειοποίησε αυτή τη θεωρία με διάφορα πειράματα, συμπεριλαμβανομένου ενός στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ. Η ίδια και οι συνεργάτες της έδειξαν σε εθελοντές χρωματιστά τετράγωνα σε μια οθόνη, ενώ τους ζητούσαν να αξιολογήσουν πόσο τους άρεσαν. Στη συνέχεια οι ερευνητές έφυγαν.

Επέστρεψαν για να δείξουν ξανά στους ίδιους εθελοντές έγχρωμες εικόνες, μόνο που αυτή τη φορά, αντί για απλά τετράγωνα, έβλεπαν αντικείμενα. Σε κάθε εικόνα κυριαρχούσε μία από τις τέσσερις αποχρώσεις. Για τον έλεγχο χρησιμοποιήθηκαν εικόνες με κίτρινο και μπλε χρώμα: αυτές απεικόνιζαν ουδέτερα αντικείμενα, όπως συρραπτικά ή ένα κατσαβίδι. Οι κόκκινες και οι πράσινες φωτογραφίες, ωστόσο, ήταν σκόπιμα παραμορφωμένες.

Οι μισοί συμμετέχοντες είδαν κόκκινες εικόνες που θα έπρεπε να τους προκαλούν θετικές αναμνήσεις, όπως ζουμερές φράουλες ή τριαντάφυλλα την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, ενώ οι πράσινες εικόνες που τους έδειχναν ήταν σχεδιασμένες για να προκαλούν αηδία, όπως γλίτσα ή εμετός. Οι άλλοι μισοί είδαν κάτι αντίστροφο: δηλαδή κόκκινες πληγές που έβγαζαν αίμα έναντι άλλων πράσινων αντικειμένων.

Εκτελώντας ξανά το τεστ χρωματικής προτίμησης, η Schloss και η ομάδα της είδαν μια αλλαγή στην προτίμηση. Οι επιλογές των εθελοντών είχαν μετατοπιστεί προς όποιο χρώμα είχε τονιστεί θετικά.

Την επόμενη μέρα, τους έφερε ξανά και έτρεξε ξανά τα τεστ, για να δει αν αυτή η προτίμηση διατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας – δεν διατηρήθηκε. «Η μετατόπιση της γνώμης τους που φαίνεται να προκλήθηκε από τα χρώματα που βίωσαν οι συμμετέχοντες στον πραγματικό κόσμο», σύμφωνα με την Schloss.

«Αυτό μας λέει ότι οι εμπειρίες και η αλληλεπίδρασή μας με τον κόσμο επηρεάζουν συνεχώς τον τρόπο με τον οποίο τον βλέπουμε και τον ερμηνεύουμε. Σκεφτείτε τις προτιμήσεις των χρωμάτων ως μια σύνοψη των εμπειριών σας με το συγκεκριμένο χρώμα: οι τακτικές καθημερινές σας εμπειρίες στον κόσμο επηρεάζουν αυτή την κρίση σας», λέει η Schloss.

Τα πειράματα της Schloss σχετικά με τις χρωματικές προτιμήσεις μπορεί επίσης να εξηγήσει κατά κάποιο τρόπο τη θέση του μπλε ως τόσο διαδεδομένου αγαπημένου χρώματος.

Η βασιλεία του μπλε συνεχίζεται αδιάλειπτα από τις πρώτες καταγεγραμμένες μελέτες χρωμάτων, οι οποίες έλαβαν χώρα το 1800. Και οι περισσότερες από τις εμπειρίες μας με το χρώμα είναι πιθανότατα θετικές, όπως ειδυλλιακές θάλασσες ή ένας καθαρός ουρανός.

Γεγονός που, αν μη τι άλλο, αποδεικνύει ότι το περιβάλλον στο οποίο ζούμε επηρεάζει τις χρωματικές μας προτιμήσεις με πολλούς διαφορετικούς – ορατούς τε και αόρατους – τρόπους.

Τώρα, ήρθε η ώρα να αναρωτηθείτε εσείς ποιο είναι το αγαπημένο σας χρώμα, τόσο όσο ήσασταν μικροί, όσο και τώρα που έχετε ενηλικιωθεί…