Συνωμοσία. Απλώς λέγοντας τη λέξη πολλοί είναι εκείνοι που θα δυσανασχετήσουν με τη διάδοση ψευδοεπιστημονικών θεωριών, αλλά υπάρχει και μεγάλο μέρος του πληθυσμού που αναζητά να δημιουργεί και να ανατροφοδοτεί θεωρίες συνομωσίας που βασίζονται σε εικασίες και σε ανορθολογικές υποθέσεις. Σε πολλές περιπτώσεις στην καθημερινότητά μας, θα υπάρχουν άνθρωποι που θα υποστηρίζουν ότι ο κορωνοϊός ήταν ένα ψέμα και οι ασθενείς ήταν ηθοποιοί, μέχρι ότι ο John F. Kennedy δεν πέθανε πραγματικά αλλά είναι σε ένα υπόγειο καταφύγιο απομονωμένος.
Τι είναι οι θεωρίες συνομωσίας;
Πρόκειται για μία πεποίθηση ότι ορισμένα γεγονότα ή καταστάσεις αποτελούν αντικείμενο μυστικού και παρασκηνιακού χειρισμού από ισχυρές δυνάμεις και αόρατα κέντρα εξουσίας με κακή πρόθεση. Συχνά εμφανίζονται ως η λογική εξήγηση δυσεξήγητων γεγονότων ή καταστάσεων και δημιουργούν μια ψευδή αίσθηση ελέγχου των πραγμάτων καθώς βοηθούν το άτομο να αντιμετωπίσει απειλητικά γεγονότα εστιάζοντας την ευθύνη σε ένα σύνολο συνωμοτών.
Ποιοι είναι πιο επιρρεπείς;
Οι άνθρωποι που αισθάνονται αδύναμοι ή ευάλωτοι είναι πιο πιθανό να επιδοκιμάζουν και να διαδίδουν θεωρίες συνωμοσίας, καθώς για εκείνους οι θεωρίες αυτές λειτουργούν ως μηχανισμός αντιμετώπισης, που τους βοηθά να διαχειριστούν την αβεβαιότητα. Μπορεί επίσης να λειτουργούν και ως ένας τρόπος να διεκδικήσουν το καθεστώς της μειονότητας. Αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες που άλλοι δεν έχουν καταφέρει να δουν, νιώθουν σπουδαίοι και ξεχωριστοί, καθώς αυτοί μόνο γνωρίζουν, ενώ οι άλλοι όχι.
Επιπλέον, οι άνθρωποι με χαμηλότερο επίπεδο εκπάιδευσης γίνονται πιο εύκολα έρμαια θεωριών που γοητεύουν με την υπερανάλυση και την εξήγηση ακόμα και των πιο δύσκολων καταστάσεων. Στην περίπτωση αυτή, η έλλειψη γνώσεων και πληροφοριών δημιουργούν κενό που έρχονται οι θιασώτες των θεωριών με την ακλόνητη αυτοπεποίθηση και συγουριά τους να καλύψουν.
Πράγματι οι θεωρίες συνωμοσίας μερικές φορές είναι αληθινές. Η διαρροή κυβερνητικών ή βιομηχανικών εγγράφων διαχρονικά έχει αποδείξει πως όντως, πολλές φορές κυβερνήσεις και μεγάλες εταιρείες και λόμπι έχουν δημιουργήσει ψευδείς υποθέσεις για καταστάσεις. Η αποκάλυψη του σκανδάλου Watergate είναι ένα καλό παράδειγμα πολιτικής συνωμοσίας που πραγματικά συνέβη. Η βιομηχανία καπνού, εξαπάτησε το κοινό σχετικά με τις επιβλαβείς επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία.
Οι κορυφαίες θεωρίες συνωμοσίας είναι συχνά πολύ δύσκολο να καταρριφθούν: Μερικές μπορεί να περιέχουν ψήγματα αλήθειας ή να τροφοδοτούν μια συναισθηματική ανάγκη των πιστών. Και οι σκληροπυρηνικοί υποστηρικτές τους είναι έμπειροι στο να εκλογικεύουν στοιχεία που έρχονται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις τους. Οι αυτόπτες μάρτυρες που αμφισβητούν τα συμπεράσματα ακόμη και των μεγαλύτερων θεωριών συνωμοσίας κάνουν λάθος, ή είναι μέρος του συστήματος που θέλει να μας εξουσιάζει.
Πρόσφατα, ένας οδηγός ταξί, ανέλυε με απόλυτη σοβαρότητα ότι καθημερινά οι κυβερνήσεις μας παρακολουθούν. Εν μέρει ισχύει (βλέπε υποκλοπές κλπ) ωστόσο, ο συγκεκριμένος κύριος υποστήριζε ότι τα περισσότερα περιστέρια δεν είναι πτηνά. Είναι drones, που ίπτανται από το σύστημα και τη νύχτα, που όλοι κοιμούνται, τα κατεβάζουν και αλλάζουν μπαταρίες. Διέδιδε την άποψη αυτή σε καθημερινή βάση και θεωρούσε ότι έδινε και τροφή για σκέψη σε πολύ κόσμο που ανυποψίαστος συνέχιζε τη ζωή του.
Σήμερα δυστυχώς, χάρη στους αλγόριθμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που ωθούν τους χρήστες σε όλο και πιο συναισθηματικό, συνωμοτικό περιεχόμενο, η διασπορά θεωριών συνωμοσίας δεν ήταν ποτέ πιο εύκολη και διαδεδομένη.
Η προσεδάφιση στο φεγγάρι ήταν ένα ψέμμα.
Το 1969, μία από τις πιο σημαντικές αποστολές της NASA προσγείωσε αστροναύτες στο φεγγάρι το. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, προέκυψε μια παράξενη συνωμοσία – ότι η προσγείωση δεν έγινε ποτέ. Η βασική ιδέα της θεωρίας συνωμοσίας είναι ότι τα πλάνα των αστροναυτών που έκαναν τα πρώτα τους βήματα στην επιφάνεια της Σελήνης γυρίστηκαν στην πραγματικότητα στην Περιοχή 51 της Νεβάδα.
Η συνωμοσία παρουσιάστηκε σε ένα αυτοδημοσιευμένο βιβλίο του 1976, «We Never Went to the Moon: America’s Thirty Billion Dollar Swindle» και μια ταινία του 1978, «Capricorn One». Μέχρι και το 2001, υπήρχε ένα ντοκιμαντέρ της Fox, «Θεωρία Συνωμοσίας: Προσγειωθήκαμε στη Σελήνη;» που έδωσε χώρο και έδαφος στους ισχυρισμούς ότι ολόκληρο το πρόγραμμα προσεδάφισης του Apollo ήταν ένα ψέμα και ότι όλοι οι επιστήμονες και οι αστροναύτες είναι μέρος αυτής της πλεκτάνης.
Πολλοί αστροναύτες έχουν προσβληθεί από το υπονοούμενο ότι προσποιήθηκαν τα επιτεύγματά τους. Το 2002, όταν ο συνωμοσιολόγος Bart Sibrel αντιμετώπισε τον Buzz Aldrin και τον αποκάλεσε «δειλό και ψεύτη» επειδή προσποιήθηκε τις προσγειώσεις στο φεγγάρι, ο τότε 72χρονος γρονθοκόπησε τη Sibrel στο σαγόνι.
Η θεωρία της Επίπεδης Γης
Οι θεωρίες συνωμοσίας για την Επίπεδη Γη (Flat Earth) εμφανίστηκαν για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 και έλαβαν νέα πνοή στην εποχή του Διαδικτύου. Πρόκειται για μία θεωρία που αγγίζει τα όρια της γραφικότητας, αλλά έχει δημιουργήσει μεγάλο κοινό που την υποστηρίζει ένθερμα ειδικά στην Αμερική. Ακόμη και στην αρχαιότητα γνώριζαν ότι η Γη ήταν στρογγυλή καθώς μόλις τον 3ο αιώνα είχαν ήδη υπολογίσει ακόμα και την περιφέρεια του πλανήτη.
Αλλά οι πιστοί της Επίπεδης Γης δεν βλέπουν πέρα από τον δικό τους ορίζοντα: Η Γη είναι ένας επίπεδος ακίνητος δίσκος με κέντρο τον Βόρειο Πόλο, ο οποίος περιβάλλεται από τους πάγους της Ανταρκτικής. Η γραμμή μεταξύ Γης και ουρανού θεωρούν ότι αποτελεί το σημείο του τέλους της Γης. Στο YouTube και στα Κοινωνικά δίκτυα, οι Flat-Earthers ξοδεύουν το χρόνο τους εφευρίσκοντας περίεργη φυσική για να προσπαθήσουν να εξηγήσουν πώς πράγματα όπως η βαρύτητα και οι σεληνιακές εκλείψεις θα μπορούσαν ενδεχομένως να λειτουργήσουν εάν η Γη ήταν ένας επίπεδος δίσκος. Πολλοί υποκινούνται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις ή την αδυναμία τους να εξηγήσουν το πως λειτουργεί η βαρύτητα ή άλλα στοιχεία της φυσικής και της επιστημονικής κοινότητας.
Εξωγήινη δραστηριότητα στην περιοχή 51
Ένα από τα προσφιλέστερα θέματα αποτελεί η δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα στην αεροπορική βάση της Nevada που είναι γνωστή με το κωδικό όνομα περιοχή 51. Πρόκειται για την πλέον διαδεδομένη θεωρία συνωμοσίας αναφορικά με τους εξωγήινους και τις επαφές τους με τη Γη.
Η περιοχή 51 έχει γεννήσει περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας από οποιαδήποτε άλλη στρατιωτική εγκατάσταση στον κόσμο. Τι είναι πραγματικά γνωστό για αυτό το μυστικό μέρος; Το Area 51 είναι μια στρατιωτική εγκατάσταση της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ που βρίσκεται στη λίμνη Groom στη νότια Νεβάδα. Δεν είναι προσβάσιμη στο κοινό και είναι υπό 24ωρη επιτήρηση. Οι υπάλληλοι της περιοχής 51 φτάνουν στην εγκατάσταση με αεροπλάνο.
Πολλοί άνθρωποι έχουν αναφέρει ότι είδαν άγνωστα ιπτάμενα αντικείμενα μέσα ή κοντά στην Περιοχή 51. Και η δημοφιλής εικόνα του τόπου είναι μια μυστική τοποθεσία για εξωγήινη έρευνα. Πώς προέκυψε αυτό; Το 1989, ένας άνδρας ονόματι Robert Lazar ισχυρίζεται ότι εργάστηκε σε εξωγήινη τεχνολογία μέσα στην Περιοχή 51. Ο Lazar είπε στον τηλεοπτικό ρεπόρτερ του Λας Βέγκας George Knapp ότι είδε φωτογραφίες αυτοψίας εξωγήινων μέσα στην εγκατάσταση και ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ χρησιμοποίησε την εγκατάσταση για να εξετάσει ανακτημένα εξωγήινα διαστημόπλοια. Οι ισχυρισμοί του προκάλεσαν πολλές κυβερνητικές θεωρίες συνωμοσίας, οι περισσότερες από τις οποίες περιλαμβάνουν εξωγήινη ζωή.
Μας ψεκάζουν
Στην Ελλάδα ειδικά, αυτή η θεωρία είχε μεγάλη ανταπόκριση από το κοινό. Πολλοί ήταν εκείνοι που πίστεψαν και διέδωσαν την άποψη ότι το λευκό αποτύπωμα που αφήνουν τα αεροπλάνα πίσω τους, αποτελούν χημικές ουσίες που το σύστημα διοχετεύει στην ατμόσφαιρα στο πλαίσιο μυστικών προγραμμάτων. Πολλοί θιασώτες της ιδέας αυτής υποστηρίζουν ότι κρυφά τη νύχτα ενισχύονται οι ψεκασμοί με ουσίες που μας αποχαυνώνουν ώστε να μας κρατούν πειθήνιους χωρίς κριτική σκέψη απέναντι στις κυβερνητικές πολιτικές και αποφάσεις.
Η συνομωσία των εμβολίων του COVID με το τσιπάκι
Στην ίδια λογική της παρακολούθησης και της αποτελεί και η θεωρία συνομωσίας που θέλει τα εμβόλια που βγήκαν για την καταπολέμηση του κορωνοϊού περιέχουν ένα τσιπ. Μόλις λοιπόν κάνουμε το εμβόλιο, αυτό το τσιπ εισέρχεται στον οργανισμό μας, συνδέεται με δίκτυα 5G και έτσι η κυβέρνηση και τα λόμπι των μεγαλοεπιχειρήσεων να μπορεί παρακολουθεί τις κινήσεις όλων.
Μας κρύβουν τη θεραπεία μεγάλων ασθενειών
Μεγάλο μέρος του πληθυσμού υποστηρίζει ότι οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες έχουν βρει τη θεραπεία του καρκίνου, ή άλλων παθήσεων, αλλά δεν την διοχετεύουν στο ευρύ κοινό γιατί έτσι θα χάσουν χρήματα από τις υποστηρικτικές και παρηγορητικές θεραπείες που στοιχίζουν εκατομμύρια. Πρόκειται για μία θεωρία που είναι επικίνδυνη και προσφέρει ψευδείς ελπίδες σε ανθρώπους που ίσως πάσχουν από μία ασθένεια ή έχουν κάποιο δικό τους άνθρωπο σε αυτό το Γολγοθά.
Οι θεωρίες συνομωσίας μπορεί να φαίνονται γραφικές και να μας προκαλούν γέλιο, ωστόσο, όταν παίρνουν μεγάλες διαστάσεις και επηρεάζουν μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού μπορεί να είναι επικίνδυνες και καταστροφικές. Ομάδες που θεωρείται ότι βρίσκονται «στο περιθώριο» της κοινωνίας είναι πιο πιθανό να γίνουν στόχος θεωριών συνωμοσίας, ρητορικής μίσους και εκστρατειών παραπληροφόρησης.
Σύμφωνα με την ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
-Ορίζουν έναν εχθρό και μια μυστική πλεκτάνη που απειλεί τις ζωές μας ή τις πεποιθήσεις μας και ενεργοποιούν έναν αμυντικό μηχανισμό, που μπορεί να οξύνει τις διακρίσεις, να δικαιολογεί εγκλήματα μίσους και να τον εκμεταλλεύονται βίαιες εξτρεμιστικές ομάδες.
-Εξαπλώνουν τη δυσπιστία στους δημόσιους θεσμούς, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική απάθεια ή ριζοσπαστικοποίηση.
-Εξαπλώνουν τη δυσπιστία στις επιστημονικές και ιατρικές πληροφορίες, πράγμα που μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες.
Υπάρχουν πολλές έρευνες και αναλύσεις για το πως πρέπει να διαχειριζόμαστε θεωρίες συνομωσίας και πώς να τις καταρρίπτουμε. Η ευθύνη των επιστημόνων και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης είναι τεράστια, σχετικά με τη διάδοση και την αυστηρή υποστήριξη μίας συγκεκριμένης επιστημονικά αποδεδειγμένης θέσης. Η κλονισμένη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ μεγάλου μέρους των πολιτών και πολιτείας είναι λοιπόν ένα θέμα που δεν πρέπει να αγνοηθεί ή βολικά να παραμεριστεί ως πρόβλημα των πρώτων. Η ενθάρρυνση της ανοιχτής συζήτησης και η κατάρριψη τους μέσω γεγονότων, λογικής εξήγησης και ελέγχου των γεγονότων είναι σημαντικό να προωθείται μαζικά και να στοχεύει στην απομυθοποίηση αυτών των θεωριών και την σταδιακή τους αποδυνάμωση.
