Στο νέο του βιβλίο, “Everything you know about space is wrong” (μτφρ: Όλα όσα γνωρίζετε για το διάστημα είναι λάθος), ο Matt Brown καταπιάνεται με μερικούς από τους μύθους και τις παρανοήσεις σχετικά με το διάστημα. Ακολουθούν μερικά διαστημικά «facts» που είναι πέρα για πέρα μύθοι.
1. Το σώμα σας θα εκραγεί στο κενό του διαστήματος
Πώς θα σας φαινόταν να επιπλέετε στο απόλυτο κενό χωρίς διαστημική στολή; Το σώμα σας θα εκρήγνυτο με τη μία; Θα πεθαίνατε ακαριαία; Όχι! Η εμπειρία θα ήταν σίγουρα βαθιά τραυματική, αλλά όχι άμεσα μοιραία.
Το σώμα σας θα αντιμετώπιζε πολλές προκλήσεις ταυτόχρονα. Η έλλειψη οξυγόνου, η χαμηλή θερμοκρασία και η υψηλή ακτινοβολία είναι όλα επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά δε θα πεθαίνατε κατευθείαν. Η μεγαλύτερη πρόκληση σε μια τέτοια περίπτωση είναι η έλλειψη πίεσης. Κανονικά, το σώμα μας βρίσκεται σε ισορροπία με το περιβάλλον. Στο διάστημα, δεν υπάρχει πίεση. Υπάρχει μόνο κενό. Στο εξωτερικό του σώματος ασκείται μηδενική πίεση ενώ στο εσωτερικό ασκείται κανονική πίεση. Η ξαφνική διαφορά θα σας έκοβε την ανάσα – κυριολεκτικά. Η πτώση της πίεσης θα εξάτμιζε επίσης τα υγρά στην επιφάνεια του σώματός σας, συμπεριλαμβανομένου του σάλιου και των δακρύων. Ωστόσο, όχι, το αίμα σας δε θα έβραζε. Ακόμα κι έτσι, η διαστολή των υγρών θα έκανε το δέρμα σας να πρηστεί σαν μπαλόνι. Και πάλι, ούτε αυτό θα σας σκότωνε. Το δέρμα και ο συνδετικός ιστός είναι αρκετά ισχυρά ώστε να συγκρατούν τα όργανά σας, ακόμη και υπό τέτοιες συνθήκες. Η όλη εμπειρία θα ήταν μάλλον φρικτή, αλλά η κατάσταση είναι ανακτήσιμη (φτάνει, φυσικά, να σας σώσει κάποιος εντός ενός λεπτού περίπου).
2. Ο Κρόνος είναι ο μόνος πλανήτης με δακτύλιους
Ο Κρόνος είναι επίσης γνωστός ως ο δακτυλιωτός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος. Μόνο που δεν είναι ο μόνος! Πλέον γνωρίζουμε ότι οι μισοί πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα έχουν δακτύλιους, αφού ο Δίας, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας είναι επίσης περικυκλωμένοι από ύλη.
Ο Δίας έχει 4 δακτύλιους, ο Ουρανός έχει 13, ενώ ο Ποσειδώνας φιλοξενεί 5. Το 2013, οι αστρονόμοι ανακάλυψαν δύο δακτυλίους γύρω από τον μικρό πλανήτη 10199 Chariklo, ένα κατά τα άλλα ασυνήθιστο κομμάτι βράχου μεταξύ του Κρόνου και του Ουρανού. Πολύ λίγα αντικείμενα με συστήματα δακτυλίου έχουν εντοπιστεί πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι είναι σπάνια ή, πιθανότερα, στο ότι είναι δύσκολο να διακριθούν από τέτοια απόσταση.
3. Τα πάντα στο ηλιακό σύστημα φέρουν ονόματα από τη μυθολογία
Τα πιο διάσημα αντικείμενα στη γαλαξιακή μας «γειτονιά» τείνουν να φέρουν ονόματα εμπνευσμένα από την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία ή –στην περίπτωση των φεγγαριών του Ουρανού– χαρακτήρες του Σαίξπηρ. Αλλά υπάρχουν τόσοι δευτερεύοντες πλανήτες, που όλη η μυθολογία ίσως να μην αρκεί για να τους βαφτίσει όλους. Ο επίσημος κατάλογος των αντικειμένων στο ηλιακό μας σύστημα περιέχει πλέον εκατοντάδες ονόματα εμπνευσένα από επιστήμονες, γαλαζοαίματους, πολιτικούς, φιλοσόφους και σελέμπριτιζ.
Πάρτε για παράδειγμα τον ασεροειδή “78453 Bullock”, εμπνευσμένο από τη Sandra Bullock, ή τους αστεροειδείς “12818 Tomhanks” και “8353 Megryan”. Τα έξι μέλη των Monty Python έχουν όλοι τους δικούς τους δευτερεύοντες πλανήτες, όπως και οι τέσσερις Beatles και η Yoko Ono! Φυσικά, δε μπορούμε να ξεχάσουμε τα ουράνια σώματα “4738 Jimihendrix”, “14024 Procol Harum”, “91287 Simon-Garfunkel”, “17473 Freddiemercury” και “342843 Davidbowie” (ως γνήσια Gen Z, πρέπει να ρωτήσω, γιατί δε δίνουμε πλέον ονόματα σελέμπριτιζ σε ουράνια σώματα;).
4. Ο πολικός αστέρας είναι το πιο λαμπρό αστέρι στον ουρανό
Υπάρχει ένα αστέρι σχεδόν ακριβώς πάνω από τον Βόρειο Πόλο, το πολικό αστέρι. Είναι γνωστό στα αγγλικά ως Pole Star ή Polaris. Εάν μπορείτε να εντοπίσετε το πολικό αστέρι στον νυχτερινό ουρανό, θα ξέρετε αμέσως ποια κατεύθυνση είναι βόρεια. (Μια πληροφορία που δε με αφορά καθόλου, αφού αν ποτέ βρεθώ σε κατάσταση που το gps μου δε δουλεύει, είμαι απόλυτα οκ με το να πεθάνω εκείνη ακριβώς τη στιγμή).
Αυτή η εξυψωμένη θέση οδήγησε στο μύθο που θέλει το πολικό αστέρι είναι το λαμπρότερο αστέρι στον νυχτερινό ουρανό. Έλα όμως που δεν είναι. Από όλα τα αστέρια που είναι ορατά από τον πλανήτη μας, μόλις και μετά βίας μπαίνει στα top 50 των πιο λαμπερών αστεριών (η ντροπή η ίδια είσαι, Polaris). Α, και δεν είναι ένα αστέρι αλλά τρία – αν και αυτό δεν μπορεί να διακριθεί με γυμνό μάτι. Επιπλέον, η προνομιακή του θέση είναι μόνο προσωρινή. Κατά τη διάρκεια χιλιετιών, ο άξονας περιστροφής της Γης μετατοπίζεται αργά, σε μια διαδικασία γνωστή ως μετάπτωση. Αυτό σημαίνει ότι η περιοχή του ουρανού ακριβώς πάνω από τον Βόρειο Πόλο αλλάζει με το χρόνο. Ο Σαίξπηρ έβαλε τον Ιούλιο Καίσαρα να περιγράψει τον εαυτό του ως «σταθερό σαν το βόρειο αστέρι», αλλά πλέον γνωρίζουμε ότι αυτό είναι αναχρονισμός, αφού την εποχή του Καίσαρα δεν υπήρχε αστέρι στον Βορρά .
5. Κανένας άνθρωπος δεν έχει ταξιδέψει ποτέ πέρα από τη Σελήνη
Αυτό είναι λίγο tricky. Θεωρητικά μιλώντας, αστροναύτες έχουν ταξιδέψει πέραν από τη Σελήνη. Οι αστροναύτες του Apollo 13 ταξίδεψαν πιο μακριά από οποιονδήποτε άλλο άνθρωπο. Κατά τη διάρκεια της πτήσης σημειώθηκε έκρηξη σε μια από τις δύο δεξαμενές οξυγόνου. Το διαστημόπλοιο είχε ήδη διανύσει διαδρομή διάρκειας 55 ωρών και 54 λεπτών από τη Γη. Μια δεξαμενή οξυγόνου του σκάφους εξυπηρέτησης ανατινάχτηκε λίγο μετά την έναρξη λειτουργίας του αναδευτήρα. Ο Σουάιγκερτ μετέδωσε στο κέντρο ελέγχου το παροιμιώδες «Houston, we’ve had a problem». Παρά την έκρηξη, το διαστημόπλοιο αιωρήθηκε γύρω από το πίσω μέρος της Σελήνης σε μέγιστη απόσταση από τη Γη 400.171χλμ., απόσταση ρεκόρ μέχρι και σήμερα.
Ωστόσο, αν επεκτείνουμε λίγο τους ορισμούς, υπάρχει ένας άνθρωπος που έχει ταξιδέψει πολύ, πολύ πιο μακριά από τη Σελήνη. Οκ, απλά δεν ήταν εν ζωή. Ο Clyde Tombaugh (1906–97) είναι πιο διάσημος για την ανακάλυψη του Πλούτωνα το 1930. Ένα δείγμα από τις στάχτες του αστρονόμου βρίσκεται στο New Horizons Probe της NASA, που εκτοξεύτηκε προς το εξωτερικό Ηλιακό Σύστημα το 2006. Οι στάχτες του Tombaugh πέταξαν δίπλα στον Πλούτωνα το 2015 και τώρα βρίσκονται κάπου βαθιά στη ζώνη του Κάιπερ. Από τον Φεβρουάριο του 2018, τα λείψανα του αστρονόμου απέχουν περισσότερες από 40 αστρονομικές μονάδες από τη Γη (μία αστρονομική μονάδα ισούται με τη μέση απόσταση μεταξύ της Γης και του Ήλιου). Ο Tombaugh είναι σε καλό δρόμο για να γίνει ο πρώτος διαστρικός άνθρωπος, αν και σε μορφή σκόνης.
Στο νέο του βιβλίο, “Everything you know about space is wrong” (μτφρ: Όλα όσα γνωρίζετε για το διάστημα είναι λάθος), ο Matt Brown καταπιάνεται με μερικούς από τους μύθους και τις παρανοήσεις σχετικά με το διάστημα. Ακολουθούν μερικά διαστημικά «facts» που είναι πέρα για πέρα μύθοι.
1. Το σώμα σας θα εκραγεί στο κενό του διαστήματος
Πώς θα σας φαινόταν να επιπλέετε στο απόλυτο κενό χωρίς διαστημική στολή; Το σώμα σας θα εκρήγνυτο με τη μία; Θα πεθαίνατε ακαριαία; Όχι! Η εμπειρία θα ήταν σίγουρα βαθιά τραυματική, αλλά όχι άμεσα μοιραία.
Το σώμα σας θα αντιμετώπιζε πολλές προκλήσεις ταυτόχρονα. Η έλλειψη οξυγόνου, η χαμηλή θερμοκρασία και η υψηλή ακτινοβολία είναι όλα επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά δε θα πεθαίνατε κατευθείαν. Η μεγαλύτερη πρόκληση σε μια τέτοια περίπτωση είναι η έλλειψη πίεσης. Κανονικά, το σώμα μας βρίσκεται σε ισορροπία με το περιβάλλον. Στο διάστημα, δεν υπάρχει πίεση. Υπάρχει μόνο κενό. Στο εξωτερικό του σώματος ασκείται μηδενική πίεση ενώ στο εσωτερικό ασκείται κανονική πίεση. Η ξαφνική διαφορά θα σας έκοβε την ανάσα – κυριολεκτικά. Η πτώση της πίεσης θα εξάτμιζε επίσης τα υγρά στην επιφάνεια του σώματός σας, συμπεριλαμβανομένου του σάλιου και των δακρύων. Ωστόσο, όχι, το αίμα σας δε θα έβραζε. Ακόμα κι έτσι, η διαστολή των υγρών θα έκανε το δέρμα σας να πρηστεί σαν μπαλόνι. Και πάλι, ούτε αυτό θα σας σκότωνε. Το δέρμα και ο συνδετικός ιστός είναι αρκετά ισχυρά ώστε να συγκρατούν τα όργανά σας, ακόμη και υπό τέτοιες συνθήκες. Η όλη εμπειρία θα ήταν μάλλον φρικτή, αλλά η κατάσταση είναι ανακτήσιμη (φτάνει, φυσικά, να σας σώσει κάποιος εντός ενός λεπτού περίπου).
2. Ο Κρόνος είναι ο μόνος πλανήτης με δακτύλιους
Ο Κρόνος είναι επίσης γνωστός ως ο δακτυλιωτός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος. Μόνο που δεν είναι ο μόνος! Πλέον γνωρίζουμε ότι οι μισοί πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα έχουν δακτύλιους, αφού ο Δίας, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας είναι επίσης περικυκλωμένοι από ύλη.
Ο Δίας έχει 4 δακτύλιους, ο Ουρανός έχει 13, ενώ ο Ποσειδώνας φιλοξενεί 5. Το 2013, οι αστρονόμοι ανακάλυψαν δύο δακτυλίους γύρω από τον μικρό πλανήτη 10199 Chariklo, ένα κατά τα άλλα ασυνήθιστο κομμάτι βράχου μεταξύ του Κρόνου και του Ουρανού. Πολύ λίγα αντικείμενα με συστήματα δακτυλίου έχουν εντοπιστεί πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι είναι σπάνια ή, πιθανότερα, στο ότι είναι δύσκολο να διακριθούν από τέτοια απόσταση.
3. Τα πάντα στο ηλιακό σύστημα φέρουν ονόματα από τη μυθολογία
Τα πιο διάσημα αντικείμενα στη γαλαξιακή μας «γειτονιά» τείνουν να φέρουν ονόματα εμπνευσμένα από την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία ή –στην περίπτωση των φεγγαριών του Ουρανού– χαρακτήρες του Σαίξπηρ. Αλλά υπάρχουν τόσοι δευτερεύοντες πλανήτες, που όλη η μυθολογία ίσως να μην αρκεί για να τους βαφτίσει όλους. Ο επίσημος κατάλογος των αντικειμένων στο ηλιακό μας σύστημα περιέχει πλέον εκατοντάδες ονόματα εμπνευσένα από επιστήμονες, γαλαζοαίματους, πολιτικούς, φιλοσόφους και σελέμπριτιζ.
Πάρτε για παράδειγμα τον ασεροειδή “78453 Bullock”, εμπνευσμένο από τη Sandra Bullock, ή τους αστεροειδείς “12818 Tomhanks” και “8353 Megryan”. Τα έξι μέλη των Monty Python έχουν όλοι τους δικούς τους δευτερεύοντες πλανήτες, όπως και οι τέσσερις Beatles και η Yoko Ono! Φυσικά, δε μπορούμε να ξεχάσουμε τα ουράνια σώματα “4738 Jimihendrix”, “14024 Procol Harum”, “91287 Simon-Garfunkel”, “17473 Freddiemercury” και “342843 Davidbowie” (ως γνήσια Gen Z, πρέπει να ρωτήσω, γιατί δε δίνουμε πλέον ονόματα σελέμπριτιζ σε ουράνια σώματα;).
4. Ο πολικός αστέρας είναι το πιο λαμπρό αστέρι στον ουρανό
Υπάρχει ένα αστέρι σχεδόν ακριβώς πάνω από τον Βόρειο Πόλο, το πολικό αστέρι. Είναι γνωστό στα αγγλικά ως Pole Star ή Polaris. Εάν μπορείτε να εντοπίσετε το πολικό αστέρι στον νυχτερινό ουρανό, θα ξέρετε αμέσως ποια κατεύθυνση είναι βόρεια. (Μια πληροφορία που δε με αφορά καθόλου, αφού αν ποτέ βρεθώ σε κατάσταση που το gps μου δε δουλεύει, είμαι απόλυτα οκ με το να πεθάνω εκείνη ακριβώς τη στιγμή).
Αυτή η εξυψωμένη θέση οδήγησε στο μύθο που θέλει το πολικό αστέρι είναι το λαμπρότερο αστέρι στον νυχτερινό ουρανό. Έλα όμως που δεν είναι. Από όλα τα αστέρια που είναι ορατά από τον πλανήτη μας, μόλις και μετά βίας μπαίνει στα top 50 των πιο λαμπερών αστεριών (η ντροπή η ίδια είσαι, Polaris). Α, και δεν είναι ένα αστέρι αλλά τρία – αν και αυτό δεν μπορεί να διακριθεί με γυμνό μάτι. Επιπλέον, η προνομιακή του θέση είναι μόνο προσωρινή. Κατά τη διάρκεια χιλιετιών, ο άξονας περιστροφής της Γης μετατοπίζεται αργά, σε μια διαδικασία γνωστή ως μετάπτωση. Αυτό σημαίνει ότι η περιοχή του ουρανού ακριβώς πάνω από τον Βόρειο Πόλο αλλάζει με το χρόνο. Ο Σαίξπηρ έβαλε τον Ιούλιο Καίσαρα να περιγράψει τον εαυτό του ως «σταθερό σαν το βόρειο αστέρι», αλλά πλέον γνωρίζουμε ότι αυτό είναι αναχρονισμός, αφού την εποχή του Καίσαρα δεν υπήρχε αστέρι στον Βορρά .
5. Κανένας άνθρωπος δεν έχει ταξιδέψει ποτέ πέρα από τη Σελήνη
Αυτό είναι λίγο tricky. Θεωρητικά μιλώντας, αστροναύτες έχουν ταξιδέψει πέραν από τη Σελήνη. Οι αστροναύτες του Apollo 13 ταξίδεψαν πιο μακριά από οποιονδήποτε άλλο άνθρωπο. Κατά τη διάρκεια της πτήσης σημειώθηκε έκρηξη σε μια από τις δύο δεξαμενές οξυγόνου. Το διαστημόπλοιο είχε ήδη διανύσει διαδρομή διάρκειας 55 ωρών και 54 λεπτών από τη Γη. Μια δεξαμενή οξυγόνου του σκάφους εξυπηρέτησης ανατινάχτηκε λίγο μετά την έναρξη λειτουργίας του αναδευτήρα. Ο Σουάιγκερτ μετέδωσε στο κέντρο ελέγχου το παροιμιώδες «Houston, we’ve had a problem». Παρά την έκρηξη, το διαστημόπλοιο αιωρήθηκε γύρω από το πίσω μέρος της Σελήνης σε μέγιστη απόσταση από τη Γη 400.171χλμ., απόσταση ρεκόρ μέχρι και σήμερα.
Ωστόσο, αν επεκτείνουμε λίγο τους ορισμούς, υπάρχει ένας άνθρωπος που έχει ταξιδέψει πολύ, πολύ πιο μακριά από τη Σελήνη. Οκ, απλά δεν ήταν εν ζωή. Ο Clyde Tombaugh (1906–97) είναι πιο διάσημος για την ανακάλυψη του Πλούτωνα το 1930. Ένα δείγμα από τις στάχτες του αστρονόμου βρίσκεται στο New Horizons Probe της NASA, που εκτοξεύτηκε προς το εξωτερικό Ηλιακό Σύστημα το 2006. Οι στάχτες του Tombaugh πέταξαν δίπλα στον Πλούτωνα το 2015 και τώρα βρίσκονται κάπου βαθιά στη ζώνη του Κάιπερ. Από τον Φεβρουάριο του 2018, τα λείψανα του αστρονόμου απέχουν περισσότερες από 40 αστρονομικές μονάδες από τη Γη (μία αστρονομική μονάδα ισούται με τη μέση απόσταση μεταξύ της Γης και του Ήλιου). Ο Tombaugh είναι σε καλό δρόμο για να γίνει ο πρώτος διαστρικός άνθρωπος, αν και σε μορφή σκόνης.
